Томас Генры Хакслі

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з прозвішчам Хакслі.

Томас Генры Хакслі (англ.: Thomas Henry Huxley, 4 мая 1825 — 29 чэрвеня 1895) — брытанскі заолаг, папулярызатар навукі і абаронца эвалюцыйнай тэорыі Чарльза Дарвіна (за свае яскравыя палемічныя выступленні ён атрымаў мянушку «Бульдог Дарвіна»)^[9]. Член (у 1883—1885 гады — прэзідэнт) Лонданскага каралеўскага таварыства. У 1890 годзе ўзнагароджаны ганаровай Медалём Карла Лінея за працяг лінееўскіх традыцый у сучаснай біялогіі.

Томас Генры Хакслі
Thomas Henry Huxley
Дата нараджэння	4 мая 1825(1825-05-04)[1][2][…]
Месца нараджэння	Ілінг[d], Мідлсекс, Англія, Злучанае каралеўства Вялікабрытаніі і Ірландыі[3][1]
Дата смерці	29 чэрвеня 1895(1895-06-29)[1][2][…] (70 гадоў)
Месца смерці	Істбарн, бора Істбарн[d], Усходні Сусекс[d], Усходні Сусекс, Вялікабрытанія[3]
Месца пахавання	могілкі Іст-Фінчлі[d][4]
Грамадзянства	Злучанае каралеўства Вялікабрытаніі і Ірландыі
Бацька	George Huxley[d][5]
Маці	Rachel Withers[d][5]
Жонка	Henrietta Anne Heathorn Huxley[d][6][5][…]
Дзеці	Леанард Хасклі[d][6][5], Marian Collier[d][7][5], Noel Huxley[d][7], Jessie Orianna Huxley[d][7], Rachel Huxley[d][7], Henrietta Huxley[d][7][5], Henry Huxley[d][7][5] і Ethel Huxley[d][7][5]
Род дзейнасці	біёлаг, мовазнавец, палеантолаг, перакладчык, іхтыолаг, заолаг, карцынолаг, анатам, фатограф, філосаф, антраполаг, фізіёлаг, натураліст, пісьменнік, эвалюцыяніст
Навуковая сфера	Заалогія
Месца працы	Імперскі каледж Лондана[d]
Альма-матар	Універсітэцкі каледж Лондана[d] Charing Cross Hospital[d][6] Charing Cross Hospital Medical School[d] Imperial College School of Medicine[d] Great Ealing School[d]
Навуковы кіраўнік	Thomas Wharton Jones[d][8]
Член у	Лонданскае каралеўскае таварыства Леапальдзіна Нацыянальная акадэмія дэі Лінчэі Пецярбургская акадэмія навук Шведская каралеўская акадэмія навук Лонданскае Лінееўскае таварыства[d] Geological Society of London[d] Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук Пруская акадэмія навук Нідэрландская каралеўская акадэмія навук Нацыянальная акадэмія навук Італіі[d] Нацыянальная акадэмія навук ЗША Каралеўская акадэмія медыцыны Бельгіі[d] Гётынгенская акадэмія навук
Узнагароды	Каралеўскі медаль[d] (1852) медаль Кларка[d] (1880) медаль Лінея (1890) мемарыяльная прэмія Гайдэна ў вобласці геалогіі[d] (1893) Крунаўская лекцыя[d] (1858) Член Лінееўскага таварыства[d] (снежань 1858) Honorary Fellow of the Royal Society Te Apārangi[d] (1872)
Подпіс
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Сістэматык жывой прыроды
Даследчык, які апісаў шэраг заалагічных таксонаў. Для ўказання аўтарства, назвы гэтых таксонаў суправаджаюць абазначэннем «Huxley». Выявы на Вікісховішчы

Працы

Выява з франтыспіса твора Гекслі Evidence as to Man’s Place in Nature (1963), на якім супастаўляюцца шкілеты малпаў і чалавека

Яго даследчыцкія цікаўнасці былі звязанымі з параўнаўчай анатоміяй і магчымасцямі яе эвалюцыйнай інтэрпрэтацыі. Найбольш вядомыя яго дэбаты з Рычардам Оўэнам па пытанню аб ступені анатамічнай блізкасці чалавекападобных малпаў і чалаека (ілюстрацыя з франтыспіса яго твора аб месцы чалаека ў прыродзе на доўгія гады стала папулярным сімвалам дарвінаўскай тэорыі і прататыпам для шмат якіх падобных ілюстрацый і карыкатур). Томас Гекслі адстойваў незалежнасць прафесіянальнай навукі, пабудаванай на прынцыпах матэрыялізму. Для апісання сваіх адносінаў да панаваўшых у той час рэлігійных вераванняў, ён увёў тэрмін агнастыцызм.

Сям’я

Гекслі быў заснавальнікам цэлай дынастыі выдатных англійскіх вучоных і дзеячаў культуры. Яго ўнукамі былі пісьменнік Олдас Хакслі, сэр Джуліян Хакслі (вядомы біёлаг-эвалюцыяніст, першы генеральны дырэктар ЮНЕСКА і заснавальнік Сусветнага фонда дзікай прыроды), і сэр Эндру Хакслі (фізіёлаг і Нобелеўскі лаўрэат).

Генеалогія сем’яў Арнальд і Гекслі

Узнагароды

• Медаль Дарвіна
• У 1973 годзе Міжнародны астранамічны саюз надаў імя Хакслі кратару на Бачным баку Месяца.

Гекслі і малпы

Епіскап Оксфардскі Сэмюэл Уілберфарс быў адным з праціўнікаў Дарвіна. У чэрвені 1860 года, падчас выступлення на Брытанскім навуковым форуме, ён назваў «Паходжанне відаў» дрэнна напісанай кнігай. У канцы выступлення епікап запытаў Томаса Хакслі, аднаго з прыхільнікаў Дарвіна, па якой лініі — дзядулі ці бабулі — той паходзіць ад малпы. Пазней Гекслі казаў, што ў той момант ён павярнуўся да знаёмага, які сядзеў побач і сказаў: «Бог сам аддаў яго ў мае рукі» (The Lord hath delivered him into mine hands)^[10]. Гекслі адказаў, што аддаў бы перавагу мець у якасці продка малпу, чым балбатлівага чалавека, які ўмешваецца ў навуковыя спрэчкі, аб якіх не мае аніякага ўяўлення. Публікаа напружана чакала, што адкажа яму епіскап, але той пакінуў зал, не сказаўшы ніводнага слова.

Літаратура

• Философская энциклопедия. М., 1960. т. 1. С. 341.
• История философиии. Т. 3. М., 1959. С. 453—455.
• Мартынов Д. Е., Мартынова Ю. А. Янь Фу и Гексли: как «Эволюция и этика» сделалась «теорией природного развития» // Вопросы философии. 2016. № 9. С. 172—177.
• Ashforth, Albert. Thomas Henry Huksley. Twayne, New York 1969.
• Ayress, Clarence. Hyxley. Norton, New York 1932.
• Clodd, Edward. Thomas Henry Huxley. Blackwood, Edinburgh 1902.
• Huxley, Leonard. Thomas Henry Huxley: a character sketch.Watts, london 1920.

Зноскі

1. Nordisk familjebok — 1876.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q678259'></a>
2. Thomas Henry Huxley // ISFDB — 1995. Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2629164'></a>
3. Гексли Томас Генри // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135'></a>
4. Find a Grave — 1996. Праверана 8 лістапада 2024.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q63056'></a>
5. Kindred Britain

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q75653886'></a>
6. Oxford Dictionary of National Biography / C. Matthew — Oxford: OUP, 2004.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17565097'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5145336'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q34217'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q217595'></a>
7. Lundy D. R. The Peerage

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q67129259'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q21401824'></a>
8. Матэматычная генеалогія — 1997. Праверана 4 верасня 2018.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984'></a>
9. Архівавана 6 сакавіка 2016.
10. Leonard Huxley The Life and Letters of Thomas Henry Huxley. — London: Macmillan, 1900. — Vol. 1. — P. 202.