Хорхэ Луіс Борхес

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з прозвішчам Борхес.

Хорхэ Луіс Борхес (ісп.: Jorge Luis Borges ( audio); 24 жніўня 1899, Буэнас-Айрэс — 14 чэрвеня 1986, Жэнева) — аргенцінскі празаік, паэт, публіцыст. Борхес вядомы перш за ўсё лаканічнымі празаічнымі фантазіямі, якія часта хаваюць пад сабой развагі аб сур'ёзных навуковых праблемах ці прымаюць форму прыгодніцкіх або дэтэктыўных гісторый^[6]. Эфект праўдзівасці выдуманых падзей дасягаецца ў Борхеса ўвядзеннем у апавяданне эпізодаў аргенцінскай гісторыі і імёнаў пісьменнікаў-сучаснікаў, фактаў уласнае біяграфіі. У 1920-я гады стаў адным з заснавальнікаў авангардызму ў іспанамоўнай лацінаамерыканскай паэзіі.

Хорхэ Луіс Борхес
Jorge Francisco Isidoro Luis Borges Acevedo
Борхес, 1951 год
Асабістыя звесткі
Імя пры нараджэнні	Хорхэ Франсіска Ісідара Луіс Борхес Асеведа
Псеўданімы	B. Suarez Lynch і H. Bustos Domecq
Дата нараджэння	24 жніўня 1899(1899-08-24)[1][2][…]
Месца нараджэння	Буэнас-Айрэс, Аргенціна[3][4]
Дата смерці	14 чэрвеня 1986(1986-06-14)[1][2][…] (86 гадоў)
Месца смерці	Жэнева, Жэнева, Швейцарыя[4]
Пахаванне	Могілкі Каралёў[d]
Грамадзянства	Аргенціна
Бацька	Jorge Guillermo Borges Haslam[d]
Маці	Leonor Acevedo Suárez[d]
Жонка	Elsa Astete Millán[d] і María Kodama[d]
Альма-матар	Collège Calvin[d] (1918)
Месца працы	Універсітэт Буэнас-Айрэса Нацыянальны ўніверсітэт Ла-Платы[d] Mariano Moreno National Library[d] Miguel Cané Municipal Public Library[d][5]
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	пісьменнік, публіцыст, паэт, эсэіст, бібліятэкар
Гады творчасці	1919—1986
Жанр	аповед, верш, эсэ
Мова твораў	французская і іспанская
Дэбют	часопіс «Грэцыя», 31 жніўня 1919
Грамадская дзейнасць
Член у	Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук Баварская акадэмія прыгожых мастацтваў[d] Амерыканская акадэмія мастацтваў і літаратуры[d]
Прэміі	Gran Premio de Honor de la SADE[d] (1944) Prix Formentor[d] (1961) Іерусалімская прэмія[d] (1971) Alfonso Reyes International Prize[d] (1973) прэмія Чына дэль Дука[d] (1980) National Book Critics Circle Award in Criticism[d] (1999)
Узнагароды	кавалер Вялікага крыжа ордэна «За заслугі перад Італьянскай Рэспублікай»[d] (30 кастрычніка 1984) вялікі афіцэр ордэна «За заслугі перад Італьянскай Рэспублікай»[d] (27 снежня 1967) прэмія Эдгара Алана По (1976) doctor honoris causa from the Paris-Sorbonne University[d] (1978) World Fantasy Award for Life Achievement[d] (1979) прэмія Бальцана[d] (1980) diamond Konex award[d] (1984) honorary doctorate of the University of Murcia[d] (1985) honorary doctorate from the Pontifical Catholic University of Peru[d] honorary doctorate of the National University of San Marcos[d]
Подпіс
Творы ў Вікікрыніцах
Медыяфайлы на Вікісховішчы
Цытаты ў Вікіцытатніку

Біяграфія

Леанор Асеведа Суарэс, маці пісьменніка

Хорхэ Луіс Борхес нарадзіўся ў 1899 годзе ў Буэнас-Айрэсе. Яго поўнае імя — Хорхэ Франсіска Ісідара Луіс Борхес Асеведа (па-іспанску: Jorge Francisco Isidoro Luis Borges Acevedo), аднак паводле аргенцінскай традыцыі ён яго не скарыстоўваў. У жылах Хорхэ Луіса цякла кроў іспанцаў, ірландцаў, а таксама партугальскіх яўрэяў, аднак сам ён дадаваў да гэтага спісу яшчэ і баскскую, андалюскую, англійскую і нарманскую.

Гатэль L'Hôtel у Парыжы, дзе памёр Оскар Уайлд і дзе хацеў памерці Борхес

Сям'я Борхеса з'ехала ў Еўропу ў 1914 годзе, а потым у Іспанію ў 1919 годзе. Адразу пасля пераезду, 31 снежня 1919 г., часопіс «Грэцыя» надрукаваў першы верш Хорхэ Луіса Борхеса. Нават яго раннія творы ўражвалі глыбінёй думак, ведамі моў і філасофіі, віртуозным валоданнем словам. У 1921 годзе Борхес вярнуўся на радзіму. Да 1930 году ён скончыў напісанне сямі кніг, заснаваў тры часопісы і супрацоўнічаў яшчэ з дванаццаццю. Борхес стаў першым іспанамоўным паэтам-авангардыстам у Лацінскай Амерыцы. У канцы 1930-х ён звярнуўся да прозы.

З 1937 году ён працаваў у бібліятэцы. У гэты час ён стварыў безліч празаічных фантазіяў, якія маскіравалі сур'ёзныя разважанні на тэму праблем навукі, часам яны таксама прымалі выгляд дэтэктыўнай ці прыгодніцкай прозы. У той жа момант яго выдуманыя сюжэты і героі здаюцца праўдзівымі, бо Борхес скарыстоўваў факты з аргенцінскай гісторыі, імёны пісьменнікаў-сучаснікаў і ўласныя ўспаміны.

Пісьменнік не меў ані жонкі, ані дзяцей, таму ён адчуваў моцную прыхільнасць да сястры і маці. Ён памёр у Жэневе 14 чэрвеня 1986 году. У 2004 годзе адкрылі яго помнік у Лісабоне.

Пасля смерці

Магіла Борхеса, могілкі Plain Palais у Жэневе

Борхес быў пахаваны на жэнеўскіх Могілках Каралёў, непадалёк ад Жана Кальвіна. У лютым 2009 года Нацыянальны кангрэс Аргенціны павінен быў разгледзець законапраект аб вяртанні ў Буэнас-Айрэс праху Хорхэ Луіса Борхеса. Гэтая ініцыятыва зыходзіла ад прадстаўнікоў літаратурных колаў, аднак удава пісьменніка, якая ўзначальвае фонд яго імя, пярэчыць супраць перанясення рэштак Борхеса ў Аргенціну^[7].

У 2008 годзе ў Лісабоне быў адчынены помнік Борхесу. Кампазіцыя, адлітая па эскізе земляка літаратара Федэрыка Брука, па меркаванні аўтара, глыбока сімвалічная. Яна ўяўляе сабой гранітны маналіт, у якім інкруставаная бронзавая далонь Борхеса. Як лічыць скульптар, які ў 80-я гады зрабіў з рукі пісьменніка зьлепак, гэта сімвалізуе самага творцу і яго «паэтычны дух». На адкрыцці манумента, усталяванага ў адным з паркаў у цэнтры гораду, прысутнічала ўдава пісьменніка Марыя Кодама, якая ўзначальвае фонд яго імя, бачныя дзеячы партугальскай культуры, у тым ліку Нобелеўскі лаўрэат Жазэ Сарамага.

Творчасць

Сам Борхес так апісаў свой уступ у літаратуру:

З самага майго дзяцінства, калі бацька застаўся сляпым, у сям'і моўчкі мелася на ўвазе, што мне належыць здзейсніць у літаратуры то, чаго абставіны не далі зрабіць майму бацьку. Гэта выглядала зразумелым само сабою (а гэткае перакананне найбольш мацнейшае, чым проста выкананне жаданняў). Зрабілася так, што я стаў пісьменнікам. Пачаў я пісаць у шэсць ці сем гадоў. Асабістая біяграфія, 1961

Кнігі

Складанкі апавяданняў

• 1935 «Усеагульная гісторыя ганьбы» (Historia universal de la infamia)
• 1944 «Выдумкі» (Ficciones)
• 1944 «Вынаходствы» (Artificios)
• 1949 «Алеф» (El Aleph)
• 1949 «Дзелацель» (El Hacedor)
• 1951 «Смерць і компас» (La muerte y la brújula)
• 1965 «Для шасці струн» (Para las seis cuerdas)
• 1970 «Паведамленне Броўды» (El informe de Brodie)
• 1975 «Кніга пяску» (El libro de arena)
• 1983 «Памяць Шэкспіра» (La memoria de Shakespeare)

Эсэ

• 1925 «Расследаванні» (Inquisiciones)
• 1926 «Памеры маёй надзеі» (El tamano de mi esperanza)
• 1928 «Мова аргенцінцаў» (El idioma de los argentinos)
• 1930 «Эварыста Кар'ега» (Evaristo Carriego)
• 1932 «Абмеркаванне» (Discusion)
• 1936 «Гісторыя вечнасці» (Historia de la eternidad)
• 1952 «Новыя расследаванні» (Otras inquisiciones)
• 1980 «Сем вечароў» (Siete noches)
• 1982 «Дзевяць эсэ пра Дантэ» (Nueve ensayos dantescos)
• 1984 «Атлас» (Atlas)

Паэзія

• 1923 «Спёка Буэнас-Айрэса» (Fervor de Buenos Aires)
• 1925 «Месяц насупраць» (Luna de enfrente)
• 1929 «Сшытак пляцу Сан-Марцін» (Cuaderno San Martin)
• 1960 «Творца» (El hacedor)
• 1964 «Іншы, той жа самы» (El otro, el mismo)
• 1965 «Для шасці струн» (Para las seis cuerdas)
• 1969 «Хвала ценю» (Elogio de la sombra)
• 1972 «Золата тыграў» (El oro de los tigres)
• 1975 «Патаемная ружа» (La rosa profunda)
• 1976 «Жалезная манета» (La moneda de hierro)
• 1977 «Гісторыя ночы» (Historia de la noche)
• 1977 «Адрох'ё» (Adrogué)
• 1981 «Тайнапіс» (La cifra)
• 1985 «Змоўшчыкі» (Los conjurados)

Анталогіі

• 1961 «Асабістая біяграфія» (Antología personal)
• 1968 «Новая асабістая біяграфія» (Nueva antología personal)
• 1976 «Кніга сноў» (Libro de sueños)
• 1986 «Сшыткі палонных» (Textos cautivos)
• 2000 "Праца Борхеса ў часопісе «Сямейнае жыццё» (Borges en el hogar)

Беларускія пераклады

Некаторыя творы пераклалі Сяргей Вераціла, Ганна Качалка, Анатоль Прасаловіч, Сяргей Шупа, Макс Шчур.

• Борхес Х. Л. Апавяданьні / Перакл. А. Прасаловіча // Arche. 1999. № 1.
• «Сведэнборгавыя анёлы»; Сведэнборгавыя чэрці; Кінжал; Сведка; Леапольду Лугонесу; Эпізод ворага: (Эсэ) / Перакл. С. Верацілы // Крыніца № 6, 1991. — С. 30-32.

Зноскі

1. Jorge Luis Borges // todotango.com Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q11251191'></a>
2. Jorge Luis Borges // ISFDB — 1995. Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2629164'></a>
3. Борхес Хорхе Луис // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135'></a>
4. Borges, Jorge Luis // Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας: Πρόσωπα, Έργα, Ρεύµατα, Όροι — Αθήνα: 2007. — С. 316. — ISBN 978-960-16-2237-8

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q131401229'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1524'></a>
5. Ente de Turismo del Gobierno de la Ciudad de Buenos Aires Biblioteca Miguel Cané — 2024. Праверана 11 мая 2025.
6. Артыкул «БОРХЕС, ХОРХЕ ЛУИС» энцыклапедыі «Кругосвет» (руск.)
7. Аргентина потребует у Швейцарии останки Борхеса // Лента.ру