Хэлмна

Хэ́лмна (польск.: Chełmno), Кульм (ням.: Culm) — горад у Польшчы, адміністрацыйны цэнтр Хэлмінскага павета Куяўска-Паморскага ваяводства. Утварае гарадскую гміну, таксама з'яўляецца сядзібай вясковай гміны Хэлмна.

Горад Хэлмна польск.: Chełmno Герб Сцяг Краіна  Польшча Ваяводства Куяўска-Паморскае Павет Хэлмінскі Каардынаты 53°21′57″ пн. ш. 18°25′22″ у. д.HGЯO Плошча 14 км² Вышыня цэнтра 75 м Водныя аб’екты Fryba[d] і Вісла Насельніцтва 20 428 чалавек (2006) Шчыльнасць 1506 чал./км² Часавы пояс UTC+1, летам UTC+2 Тэлефонны код +48 56 Паштовы індэкс 86-200 Аўтамабільны код CCH TERC 6040604011 Афіцыйны сайт chelmno.pl (польск.) Хэлмна на карце Польшчы ±

Медыяфайлы на Вікісховішчы

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Кульм.

Займае плошчу 14 км². Насельніцтва 20 428 чалавек (на 2006 год).

Гісторыя

Ратуша ў Хэлмне, XIX стагоддзе

Першы пісьмовы ўспамін горада адносіцца да 1065 года. Назва горада азначае «горад на ўзгорку»^[1]. З горадам звязана з'яўленне і развіццё Кульмскага права. У 1466—1793 гадах цэнтр Хэлмінскага ваяводства ў Каралеўстве Польскім і Рэчы Паспалітай.

З 1772 па 1920 год (з перапынкам у 1807—1815 гадах) і ў 1940—1945 гадах насіў нямецкую назву Кульм (Culm).

Падчас Другой сусветнай вайны на тэрыторыі горада знаходзіўся лагер смерці у якім загінула каля 152 000 чал.^[2][3]

Славутасці

Добра захаваліся сярэдневяковыя гарадскія сцены  (польск.) даўжынёй 2270 метраў (XIII—XIV стагоддзі, рэканструяваны ў XVI стагоддзі). Захаваліся 17 крапасных веж, некаторыя ў руінаваным выглядзе^[4]. Найбольш вядомыя Грудзёндзская брама (XIII стагоддзе), самая старая Мерсебургская брама, адкрытыя для турыстаў Дзявоцкая вежа (на алеі 3-га мая) і Парахавая вежа (канец XIII стагоддзя). На Рыначнай плошчы размешчана адна з найпрыгожых польскіх рэнесансных ратуш, пабудаваная ў 1567—1572 гадах на месцы старой гатычнай вежы XIII стагоддзя.

• 
  Гарадская сцяна і Парахавая вежа
• 
  Грудзёндзская брама
• 
  Рэнесансная Хэлмнінская ратуша
• 
  Касцёл Святога Духа, XIII стагоддзе

У горадзе размешчаны жаночы цыстэрцыянска-бенедыкцінскі кляштар, гатычная капліца Святога Марціна, касцёл Святога Духа  (польск.) XIII стагоддзя, францысканскі касцёл Святых Якава і Мікалая  (польск.), перабудаваны ў XIX стагоддзі ў неагатычным стылі, неараманскі гарнізонны касцёл Чанстахоўскай Божай Маці XIX стагоддзя, дамініканскі касцёл Святых Пятра і Паўла  (польск.), фарны касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі  (руск.) XIII стагоддзя, найстаражытнейшы ў Памор’і, які стаў узорам пры будаўніцтве Кёнігсбергскага кафедральнага сабора.

• 
  Фарны касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі, XIII-XIV стст.
• 
  Дамініканскі касцёл Святых Пятра і Паўла
• 
  Францысканскі касцёл Святых Якава і Мікалая
• 
  Кляштар сясцёр міласэрнасці з касцёлам Св. Яна

Вядомыя асобы

• Родэрых фон Эркерт (1821—1900) — нямецкі этнограф, картограф і афіцэр расійскай арміі.
• Гайнц Вільгельм Гудэрыян (1888—1954) — генерал-палкоўнік германскай арміі, ваенны тэарэтык.

Зноскі

1. Назва горада Архівавана 25 студзеня 2012.
2. In total, the SS and the police killed some 152,000 people in Chelmno. http://www.ushmm.org/wlc/media_cm.php?lang=en&ModuleId=10005194&MediaId=130 Архівавана 8 кастрычніка 2008.
3. Yitzhak Arad Belzec, Sobibor, Treblinka: The Operation Reinhard Death Camps. Indiana University Press. 1987. ст. 21
4. Афіцыйны сайт горада Архівавана 4 сакавіка 2016.