Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі

Цэнтральная выбарчая камісія Рэспублікі Беларусь (ЦВК, Цэнтрвыбаркам) — дзяржаўны орган, які арганізуе правядзенне выбараў і рэферэндумаў у Рэспубліцы Беларусь^[4].

Цэнтральная выбарчая камісія Рэспублікі Беларусь
Цэнтрвыбаркам
Абрэвіятура	ЦВК РБ
Краіна	Беларусь
Адрас	Мінск, вул. Савецкая, д. 11
Юрыдычны статус	юрыдычная асоба
Мэта	правядзенне выбараў
Тып арганізацыі	выбарчая камісія
Афіцыйныя мовы	беларуская[1]
Кіраўнікі
Старшыня	Ігар Васільевіч Карпенка
Намеснік	Вадзім Дзмітрыевіч Іпатаў
Заснаванне
Дата заснавання	25 жніўня 1991 (33 гады таму) (1991-08-25)
Колькасць членаў	12[2]
Матчыная арганізацыя	Усебеларускі народны сход[3]
Папярэднік	Цэнтральная камісія па выбарах народных дэпутатаў Беларускай ССР
rec.gov.by

Агляд

Дзейнасць Цэнтральнай камісіі спачатку вызначалася Законам Беларускай ССР «Аб выбарах народных дэпутатаў Беларускай ССР» ад 27 кастрычніка 1989 года. У адпаведнасці з названым Законам Цэнтральная камісія ўтваралася ў складзе старшыні, двух намеснікаў, сакратара і 15 членаў камісіі.

Пасля змен у Канстытуцыі ў 2022 годзе назва Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзенні рэспубліканскіх рэферэндумаў зменена на Цэнтральная выбарчая камісія Рэспублікі Беларусь (Цэнтрвыбаркам)^[5].

У цяперашні час парадак утварэння Цэнтральнай камісіі вызначаны Канстытуцыяй Рэспублікі Беларусь. Прававы статус Цэнтральнай камісіі ўрэгуляваны ў Выбарчым кодэксе Рэспублікі Беларусь. Парадак працы камісіі вызначаецца яе Рэгламентам.

Цэнтральная камісія дзейнічае на пастаяннай аснове, тэрмін паўнамоцтваў Цэнтральнай камісіі — 5 гадоў. Цэнтральная камісія складаецца з 12 членаў, на прафесійнай аснове працуюць старшыня і сакратар камісіі. Склад Цэнтральнай камісіі фарміруюць Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь і Савет Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь на парытэтнай аснове (па 6 членаў камісіі) з кандыдатур, рэкамендаваных прэзідыумамі абласных, Мінскага гарадскога саветаў дэпутатаў і адпаведнымі выканаўчымі камітэтамі.

Апарат Цэнтральнай камісіі, які ажыццяўляе прававое, арганізацыйна-метадычнае, дакументацыйнае, інфармацыйна-аналітычнае, матэрыяльна-тэхнічнае забеспячэнне дзейнасці Цэнтральнай камісіі, складаецца з 8 супрацоўнікаў.

Цэнтральная камісія супрацоўнічае з усімі цэнтральнымі выбарчымі органамі краін СНД. У 1998 годзе Цэнтральная камісія была прынята ў Асацыяцыю арганізатараў выбараў краін Цэнтральнай і Усходняй Еўропы. Пачынаючы з 14 кастрычніка 2013 года, Цэнтральная камісія з’яўляецца адным з заснавальнікаў Сусветнай асацыяцыі выбарчых органаў (A-WEB). Старшыня цэнтральнай камісіі — Ігар Васільевіч Карпенка.

Склад камісіі

2016—2021

1. Лідзія Міхайлаўна Ярмошына, старшыня
2. Вадзім Дзмітрыевіч Іпатаў, намеснік старшыні
3. Алена Мікалаеўна Дмухайла, сакратар
4. Андрэй Анатольевіч Гуржы
5. Вольга Леанідаўна Дарашэнка
6. Сяргей Аляксеевіч Каліноўскі
7. Святлана Пятроўна Кацуба
8. Аляксандр Міхайлавіч Ласякін
9. Ігар Анатольевіч Плышэўскі
10. Марына Юр’еўна Рахманава
11. Алег Леанідавіч Сліжэўскі
12. Ірына Аляксандраўна Цэлікавец^[6].

з 2021

1. Ігар Васільевіч Карпенка, старшыня
2. Вадзім Дзмітрыевіч Іпатаў, намеснік старшыні
3. Алена Анатольеўна Балдоўская, сакратар
4. Андрэй Анатольевіч Гуржы
5. Вольга Леанідаўна Дарашэнка
6. Дзяніс Уладзіміравіч Дук
7. Сяргей Аляксеевіч Каліноўскі
8. Алена Канстанцінаўна Кунцэвіч
9. Аляксандр Міхайлавіч Ласякін
10. Аляксандр Генадзьевіч Ткачоў
11. Кацярына Аляксандраўна Федасенка
12. Аляксандр Уладзіміравіч Южык

Міжнародныя санкцыі

10 красавіка 2006 года па выніках прэзідэнцкіх выбараў 2006 года старшыня ЦВК Лідзія Ярмошына была ўнесена ў Чорны спіс Еўрасаюза і спіс спецыяльна прызначаных грамадзян і заблакіраваных асоб ЗША па падазрэнні ў падтасоўцы вынікаў^[7][8][9]. У 2007 годзе ў амерыканскі санкцыйны спіс быў дададзены і член ЦВК Алег Сліжэўскі^[10][10].

У лютым 2011 года Ярмошына разам з іншымі членамі ЦВК была зноў унесеная ў Чорны спіс Еўрасаюза па выніках прэзыдэнцкіх выбараў 2010 года за парушэнні міжнародных выбарчых стандартаў^[11][12]. Гэтыя еўрапейскія санкцыі былі знятыя 15 лютага 2016 года^[13].

2 кастрычніка 2020 года Еўрапейскі саюз увёў санкцыі ў дачыненні да ўсіх 12 членаў камісіі за парушэнні на жнівеньскіх выбарах^[14][15]. Восенню 2020 года Вялікабрытанія^[16], Канада^[17][18] і Швейцарыя^[19] таксама ўвялі санкцыі супраць усіх членаў ЦВК. ЗША ўвялі санкцыі супраць намесніка старшыні ЦВК Вадзіма Іпатава і сакратаркі ЦВК Алены Дмухайла 2 кастрычніка 2020 года^[20], а 21 чэрвеня 2021 года пашырылі іх на астатніх членаў камісіі^[21]. Акрамя таго, 23 снежня 2020 года пад санкцыі ЗША трапіла сама Цэнтральная выбарчая камісія як установа, што падрывае дэмакратычныя працэсы або інстытуты ў Беларусі, за кіраўніцтва фальшывымі прэзідэнцкімі выбарамі 9 жніўня, якія ўключалі мноства парушэнняў, у тым ліку нядопуск кандыдатаў ад апазіцыі, адмову ў доступе назіральнікам і засведчанне недакладных вынікаў галасавання^[22][23].

У сакавіку 2022 года Канада ўвяла санкцыі супраць новага кіраўніка ЦВК Ігара Карпенкі^[24]. У чэрвені таго ж года Карпенка трапіў пад персанальныя санкцыі ЕС^[25]; да гэтых санкцый далучылася і Швейцарыя^[26].

У сакавіку 2023 года Карпенку і іншых супрацоўнікаў беларускага ЦВК, якія ўвайшлі ў склад камісіі пасля 2020 года, унеслі ў амерыканскі спіс спецыяльна прызначаных грамадзян і заблакіраваных асоб^[27].

У студзені 2025 года Ігар Карпенка трапіў пад санкцыі Вялікабрытаніі^[28].

27 сакавіка 2025 года Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі ўключана ў санкцыйны спіс ЕС^[29].

Гл. таксама

• Выбары ў Беларусі