Кут (Ірак)

Кут (араб. ٱلْكُوت‎), афіцыйна Эль-Кут, таксама Кут-эль-Імара або Кут-эль-Амара — горад на ўсходзе Ірака, на левым беразе ракі Тыгр, прыкладна за 160 км на паўднёвы ўсход ад Багдада. Адміністрацыйны цэнтр мухафазы Васіт  (англ.). Насельніцтва — каля 389 400 чалавек (2018, ацэнка). Сталіца рэгіёна, доўгі час вядомага як Эль-Кут, але з 1960-х гадоў перайменаванага ў Васіт.

Населены пункт
Кут
араб. الكوت‎
32°30′53″ пн. ш. 45°49′08″ у. д.HGЯO
Краіна	Ірак
Гісторыя і геаграфія
Вышыня цэнтра	21 м
Насельніцтва
Насельніцтва	▲377 600 чал. (2015)[1]
Кут (Ірак)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Стары горад знаходзіцца ва U-падобнай лукавіне ракі, насупраць месца, дзе Шат-эль-Гараф адгаліноўваецца ад Тыгра^[2]. Гэты U-падобны выгін робіць яго амаль што востравам, які злучаецца з берагам толькі вузкім перашыйкам. Шмат стагоддзяў Кут быў цэнтрам мясцовага гандлю дыванамі. Навакольная тэрыторыя — урадлівы рэгіён, дзе вырошчваюцца збожжавыя культуры. Недалёка ад Кута знаходзіўся цэнтр ядзерных даследаванняў, разрабаваны пасля ўварвання ЗША ў Ірак (2003).

Геаграфія

Клімат

Кут мае арыдны клімат (BWh) у сістэме кліматычнай класіфікацыі Кёпена-Гейгера. Сярэдняя гадавая тэмпература — 23,4 °C. Штогод выпадае каля 138 мм ападкаў.

Клімат Кута
Паказчык	Сту	Лют	Сак	Кра	Май	Чэр	Ліп	Жні	Вер	Кас	Ліс	Сне	Год
Сярэдні максімум, °C	17,5	20,0	24,0	29,8	36,9	41,5	43,5	43,8	40,8	35,0	26,2	19,2	31,5
Сярэдняя тэмпература, °C	11,2	13,2	17,0	23,1	31,3	34,3	35,8	35,4	32,0	26,5	17,9	12,6	24,2
Сярэдні мінімум, °C	5,5	6,9	10,7	15,6	21,0	24,4	26,4	25,9	22,5	17,4	11,8	7,0	16,3
Норма ападкаў, мм	32	23	19	27	7	0	0	0	0	5	18	22	153
Крыніца: Arab Meteorology Book[3]

Гісторыя

Рэшткі старажытнага горада Кут

На месцы сучаснага Кута знаходзіўся сярэднявечны горад Мадхарая^[4][2][5]. Ён размяшчаўся пры ўпадзенні канала Нахраван у Тыгр^[2]. Лічыцца, што Мадхарая — родны горад Маздака  (англ.), зараастрыйскага рэлігійнага лідара сасанідскай эпохі^[6]. Аднак ужо ў пачатку XIII ст., па сведчанні Якута аль-Хамаві, горад Мадхарая быў разбураны^[4].

Набярэжная ў Куце, 2016

Сучасны Кут у значнай ступені абавязаны сваім росквітам з’яўленню параходнага транспарту на Тыгры ў XIX ст.^[2]

Першая сусветная вайна

Таўнсенд, Халіл-паша і іншыя афіцэры пасля капітуляцыі гарнізона Кута (1916)

Кут быў месцам баёў у час Першай сусветнай вайны. Брытанскія Месапатамскія экспедыцыйныя сілы пад кіраўніцтвам генерал-маёра Чарльза Таўнсенда рушылі на поўнач з Басры ў верасні 1915 года, гэтыя падзеі вядомыя пад назвай Месапатамская кампанія. Брытанцы дасягнулі Кута 26 верасня і пасля трох дзён баёў выбілі асманскія войскі з горада.

Пасля амаль дзевяцімесячнага перапынку Таўнсенд накіраваўся ўверх па рацэ да Ктэсіфона  (англ.). Пасля бітвы ля Ктэсіфона брытанскія войскі зноў адышлі ў Кут. 7 снежня 1915 года туркі пад камандаваннем палкоўніка Нурэдзіна-пашы пачалі аблогу Кута, якая доўжылася 147 дзён. Брытанскай кавалерыі пад камандаваннем палкоўніка Джэрарда Лічмана ўдалося прарвацца, але Таўнсенд і асноўная частка войскаў засталіся ў аблозе. Было зроблена шмат спроб вызваліць сілы Таўнсенда з аблогі, але ўсе яны не мелі поспеху. Пры спробах вярнуць Кут загінула каля 23 тысяч брытанскіх і індыйскіх салдат, гэта, хутчэй за ўсё, самыя значныя страты брытанцаў па-за еўрапейскім тэатрам баявых дзеянняў. Бліжэй да канца аблогі Т. Э. Лоўрэнс і Обры Герберт з брытанскай разведкі беспаспяхова спрабавалі падкупіць Халіла-пашу, каб дазволіць войскам уцячы. Нарэшце 29 красавіка 1916 года Таўнсенд і разам з ім каля 8 тысяч салдат здаліся ў палон. Палонных вайскоўцаў падзялілі: афіцэраў адправілі ў розныя месцы, а многіх з радавых салдат прымусілі да катаржных работ, якія працягваліся да капітуляцыі Асманскай імперыі; больш як палова катаржнікаў загінула. У снежні 1916 года большыя і лепш забяспечаныя брытанскія сілы пад камандаваннем генерала Фрэдэрыка Стэнлі Мода аднавілі наступ і 23 лютага 1917 года, панёсшы цяжкія страты, зноў занялі Кут.

Кут быў моцна пашкоджаны ў час Першай сусветнай вайны і амаль цалкам перабудаваны пасля яе^[2].

Сучасная гісторыя

У 1930-я гады ў горадзе была пабудавана дамба, каб забяспечваць навакольныя тэрыторыі вадой для арашэння. На дамбе ёсць дарога і шлюз для караблёў, якія праходзяць уверх і ўніз па Тыгры. Дамба падтрымлівае дастаткова высокі ўзровень вады ў Тыгры для забеспячэння вадой ірыгацыйнага канала Гараф.

Станам на 1952 год, 26 440 гектараў арашаліся вадой з канала Гараф. З гэтых зямель 14 080 гектараў былі размеркаваны паміж дробнымі фермерамі ў рамках праграмы сацыяльнай зямельнай рэформы: фермеры атрымлівалі па 10 га на сям’ю і абавязваліся жыць на зямлі, якую апрацоўвалі. У 2005 годзе дамба і рэгулятар канала Гараф былі адрамантаваны, выдаткі склалі 3 млн долараў ЗША.

Гл. таксама

• Англа-іракская вайна