Арабская мова

Ара́бская мо́ва (اللُّغَةُ العَرَبِيَّةُ [ˈʔal̪l̪uɣat̪u‿alʕaraˈbijːa]) — мова цэнтральна-семіцкай галіны афразійскай моўнай сям’і^[2], якая ў большасці выкарыстоўваецца ў краінах арабскага свету. Арабская мова ёсць макрамовай^[3], ISO надае коды да 30 варыянтаў^[4], у тым ліку — стандартызаванай формы, вядомай як арабская літаратурная (ці сучасная стандартная) мова^[ru] або сярод носьбітаў Аль-Фусха (الفُصْحَى). Выкарыстоўвае арабскі кансанантны^[ru] алфавіт і пішацца справа-налева.

Арабская мова
Саманазва	اللُّغَةُ العَرَبِيَّةُ
Вымаўленне	[ˈʔal̪l̪uɣat̪u‿alʕaraˈbijːa]
Краіны	Алжыр, Бахрэйн, Егіпет, Заходняя Сахара, Іарданія, Ірак, Емен, Катар, Кувейт, Ліван, Лівія, Марока, ААЭ, Аман, Палесцінская аўтаномія, Саудаўская Аравія, Сірыя, Туніс, Маўрытанія — большасць насельніцтва; Судан,Турцыя, Ізраіль, Джыбуці, Самалі, Каморскія Астравы — значная частка насельніцтва; Чад, Малі, Нігер, ЦАР, Кенія, Танзанія, Нігерыя, Сенегал, Узбекістан, Таджыкістан, Афганістан, некаторыя краіны Паўднёвай Амерыкі — нязначныя ці крайне малыя групы насельніцтва
Рэгіёны	Арабскі свет
Афіцыйны статус	Краіны:  Алжыр  Бахрэйн  Джыбуці  Егіпет  Ізраіль  Іарданія  Ірак  Емен  Катар  Каморы  Кувейт  Ліван  Лівія  Маўрытанія  Марока  ААЭ  Аман  Эрытрэя  Саудаўская Аравія  Сірыя  Самалі  Судан  Туніс  Чад часткова прызнаныя дзяржавы  САДР  Палесцінская аўтаномія непрызнаныя дзяржавы  Самаліленд Арганізацыі:  ААН  Афрыканскі Саюз Арганізацыя ісламскага супрацоўніцтва  Ліга арабскіх дзяржаў ССАДПЗ Агадзірскае пагадненне
Арганізацыя, якая рэгулюе	Арганізацыі: Мараканская Каралеўская Акадэмія (Марока) Акадэмія арабскай мовы (Егіпет) Акадэмія арабскай мовы ў Дамаску (Сірыя) Іарданская Акадэмія арабскай мовы (Іарданія) Акадэмія навук Ірака (Ірак) Акадэмія арабскай мовы ў Хартуме (Судан) Фонд "Дом мудрасці" (Туніс) Лівійская Акадэмія арабскай мовы (Лівія) Ізраільская Акадэмія арабскай мовы (Ізраіль)
Агульная колькасць носьбітаў	ад 260 да 323 млн.
Рэйтынг	5
Статус	у бяспецы[d][1]
Класіфікацыя
Катэгорыя	Мовы Афрыкі
Афразійская макрасям'я Семіцкая сям'я Заходнесеміцкая галіна Цэнтральнасеміцкая група Аравійская падгрупа
Пісьменнасць	арабскі алфавіт
Моўныя коды
ДАСТ 7.75–97	ара 050
ISO 639-1	ar
ISO 639-2	ara
ISO 639-3	ara
Ethnologue	ara
Linguasphere	12-AAC
ABS ASCL	4202
IETF	ar
Glottolog	arab1395
Вікіпедыя на гэтай мове

Носьбітамі арабскай мовы лічаць 373 млн чалавек, такім чынам, яна чацвёртая па колькасці носьбітаў у свеце^[5]. Акрамя гэтага, арабская — адна з афіцыйных моў ААН^[6] і мова набажэнства для 1,9 млрд мусульман ва ўсім свеце^[7]. На працягу гісторыі арабская паўплывала на многія мовы планеты, асабліва на тыя, што ўжываюцца ў краінах з рэлігійнай перавагай ісламу або былі захоплены мусульманамі.

Гісторыя

Літаратурная арабская мова пачала складвацца ў IV—VI стст. у даісламскай паэзіі і ў VII ст. ў мове Карана. Росквіту дасягнула ў эпоху арабскага халіфата (IX—XI стст.). З VI ст. арабская мова карыстаецца арабскім пісьмом.

Найстаражытнейшыя пісьмовыя помнікі арабскай мовы — самудскія, ліх’янскія і сафскія надпісы, зробленыя сабейскім пісьмом (V ст. да н.э. — IV ст. н.э.), немарскі, зроблены набацейскім пісьмом (IV ст.), зебедскі і харанскі надпісы, зробленыя арамейскім пісьмом, блізкім раннекуфічнаму арабскаму (VI ст.). Першы пісьмовы помнік класічнай арабскай мовы ў арабскай графіцы — Каран (сярэдзіна VII ст.).

Дыялекты

Са старажытных часоў арабская мова адрознівалася дыялектнай разгалінаванасцю; племянныя дыялекты вядомыя з 6—7 стст., прычым у іх на аснове фанетычных асаблівасцей вылучаюцца заходнія і ўсходнія групы. Пазней на змену племянному чляненню прыходзіць сацыяльна-тэрытарыяльнае: дыялектам качэўнікаў проціпастаўляюцца дыялекты аселага насельніцтва (гарадскія і сельскія).

Сучасная размоўная арабская мова распадаецца на пяць груп дыялектаў, якія фактычна з’яўляюцца асобнымі мовамі:

• Усходняя (месапатамская) група
• Аравійская група
• Цэнтральнаарабская група
• Егіпецка-суданская група
• Паўночнаафрыканская (магрыбская) група дыялектаў

Таксама існуюць разнавіднасці арабскай мовы (дыялект маранітаў Кіпра, сярэднеазіяцкія дыялекты і інш.), якія не ўключаюцца ў гэтыя групы з-за іх ізаляванасці ад арабамоўнага свету^[8].

Літаратурная мова — адзіная.

Фанетычны і марфалагічны строй сучасных арабскіх дыялектаў тыпалагічна адпавядае навейшай стадыі развіцця семіцкіх моў.

Пашыранасць

Арабская мова мае афіцыйны статус у Алжыры, Бахрэйне, Джыбуці, Егіпце, Емене, Заходняй Сахары, Ізраілі, Іарданіі, Іраку, Іране, Катары, Каморскіх Астравах, Кувейце, Ліване, Лівіі, Марока, Маўрытаніі, Аб’яднаных Арабскіх Эміратах, Амане, Палесціне, Саудаўскай Аравіі, Сірыі, Судане, Тунісе, Чадзе, Эрытрэі, Арганізацыі Аб’яднаных Нацый, Арганізацыі ісламская канферэнцыя, Лізе арабскіх дзяржаў; статус нацыянальнай мовы ў Малі, Сенегале і Самалі.

Пісьменства

Асноўны артыкул: Арабскі алфавіт

Арабская мова запісваецца арабскім алфавітам. На арабскай пішуць справа налева. Прычым у арабскай, у адрозненне ад моў з лацінскай ці кірылічнай графікай, няма вялікіх літар, таму імёны ўласныя пішуцца як любое іншае слова, таксама як і першае слова ў сказе.

Знакі прыпынку пішуцца ў перавернутым выглядзе, гэта значыць злева направа.

Замест падкрэслівання, курсіву або разрадкі арабы звычайна ўжываюць надкрэсліванне. Дробны перанос слова на іншы радок не дапускаецца; пустой прасторы ў радку ўнікаюць расцяжэннем літары. У скорапісе слова, якое не ўпісалася ў радок, заканчваецца паваротам уверх^[9].

Фанетыка і граматыка

Фанетыка арабскай мовы багатая сістэмай зычных (28 фанем). Носьбітамі лексічнага значэння ў слове з’яўляюцца 3 зычныя, з якіх складаецца корань.

3 галосныя ў розных камбінацыях афармляюць граматычную характарыстыку слова: час, лад, трыванне і іншае.

Назоўнік і прыметнік адрозніваюцца ў залежнасці ад іх пазіцыі ў сказе. Дзеяслоў багаты формамі. У ролі службовых слоў — назоўнікі.