Ян Цехановіч

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з прозвішчам Ціхановіч.

Ян Цехановіч, у савецкіх дакументах Іван Станіслававіч Ціхановіч (літ.: Janas Ciechanowiczius, польск.: Jan Ciechanowicz; 2 ліпеня 1946 года, Варняны, Астравецкі раён, Маладзечанская вобласць, БССР — 10 студзеня 2022 года, Клодзка, Ніжнесілезскае ваяводства, Польшча) — польскі, літоўскі і савецкі гісторык, лінгвіст і публіцыст. Былы лідар палякаў у Літве. Народны дэпутат СССР, член Вярхоўнага Савета СССР (1989—1991).

Ян Цехановіч
літ.: Janas Ciechanowiczius польск.: Jan Ciechanowicz
Дата нараджэння	2 ліпеня 1946(1946-07-02)
Месца нараджэння	Варняны, Варнянскі сельсавет, Астравецкі раён, Маладзечанская вобласць, Беларуская ССР, СССР
Дата смерці	10 студзеня 2022(2022-01-10) (75 гадоў)
Месца смерці	Плоцк, Мазавецкае ваяводства, Польшча
Месца пахавання	Плоцк
Грамадзянства	СССР  Літва  Польшча
Род дзейнасці	мовазнавец, палітык, гісторык, філосаф, пісьменнік, педагог
Месца працы	Віленскі ўніверсітэт Інстытут філасофіі НАН Беларусі
Навуковая ступень	кандыдат філасофскіх навук
Альма-матар	Мінскі дзяржаўны педагагічны інстытут замежных моў (1971)

Біяграфія

Сын Станіслава Цехановіча, кіраўніка маёмасцю Універсітэта Стэфана Баторыя. Вучыўся ў Мінскім дзяржаўным інстытуце замежных моў (1971) і Сацыяльным універсітэце палітычных навук (Вільнюс, 1973); меў ступень кандыдата навук па найноўшай нямецкай філасофіі («Чалавек і культура ў філасофіі Тэадора Візенгрунда Адорна»)^[1].

Вёў даследаванні ў галіне гуманітарных навук: гісторыі, філасофіі, германскай філалогіі, сацыялогіі, рэлігіязнаўства, этыкі, паліталогіі, гісторыі ідэй. Працаваў перакладчыкам-пісарам у Інстытуце філасофіі і права НАН Беларусі ў Мінску (1969), перакладчыкам у навукова-метадычнай бібліятэцы фізічнай культуры і спорту ў Мінску (1970), настаўнікам нямецкай мовы ў Мейшагальскай і Дукштанскай польскіх сярэдніх школах (1970—1975), карэспандэнтам газеты «Czerwony sztandar» (1975—1983), выкладчыкам філасофіі, этыкі і рэлігіязнаўства ў Вільнюскім дзяржаўным педагагічным інстытуце (па сумяшчальніцтве, 1975—1983), выкладчыкам філасофіі Вільнюскага дзяржаўнага ўніверсітэта (па сумяшчальніцтве, 1975—1976), дацэнтам Літоўскага аддзялення Маскоўскай акадэміі грамадскіх навук у Вільнюсе (1983—1986); дацэнтам кафедры філасофіі Вільнюскага дзяржаўнага педагагічнага інстытута (1986—1991)^[1], выкладчыкам нямецкай мовы ў сярэдняй школе імя Мсціслава Дабужынскага ў Вільнюсе (па сумяшчальніцтве ў 1992), выкладчыкам нямецкай, рускай і літоўскай у Быдгашчы (1993—1994), старшым выкладчыкам Інстытута нямецкай філалогіі Жэшаўскага ўніверсітэта (лекцыі і практычныя заняткі ў галіне філасофіі, этыкі, гісторыі нямецкай філасофіі, філасофіі культуры, лексікалогіі нямецкай мовы; прасоўванне 78 магістарскіх дысертацый; 1994—2013), выкладчыкам нямецкай мовы ў школьным комплексе караля Уладзіслава Ягайлы ў Нехабжэ пад Жэшувам (2000—2008), выкладчыкам нямецкай мовы ў Комплексе педагагічных каледжаў у Тарнобжазе (па сумяшчальніцтве, 2001—2011), выкладчыкам дзелавой этыкі ва Універсітэце бізнесу ў Санакк (па сумяшчальніцтве, 2005—2006).

У другой палове 1970-х кантактаваў з афіцэрам Службы бяспекі ПНР Марыянам Харукевічам. Як перакананы польскі нацыяналіст Харукевіч узначальваў падпольную арганізацыю ў органах дзяржбяспекі. Ён таемна супрацоўнічаў з дысідэнтамі, стараўся кансалідаваць палякаў Літвы на нацыянальнай платформе, выкарыстаў для гэтага публікацыі «Czerwony sztandar». Сустрэчы Цехановіча з Харкевічам выклікалі падазрэнні ў КДБ СССР. Аднак яны здолелі прадставіць сваё супрацоўніцтва як цалкам лаяльнае камуністычнай ідэалогіі^[2].

У 1988 годзе быў суарганізатарам грамадска-культурнага аб’яднання палякаў Літвы. Высоўваў ідэю стварэння Усходне-Польскай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі, для чаго сустракаўся з Прэзідэнтам СССР Міхаілам Гарбачовым. Заснавальнік польскай партыі правоў чалавека і іншых польскіх арганізацый. У 1989 годзе абраны народным дэпутатам СССР^[1]; абараняў інтарэсы польскага народа ў Літве; Камітэце па навуцы і тэхніцы СССР да 1991 года. Як праваабаронца, у гэты перыяд быў лаўрэатам некалькіх амерыканскіх і міжнародных прэмій. У 2019 годзе быў у адзіным спісе кандыдатаў ад «Нацыянальнага адзінства» («Адзінства народа») у Еўрапарламент^[3].

Пасля распаду Савецкага Саюза эміграваў у Польшчу. Выкладаў у некалькіх універсітэтах. Прысвяціў сябе даследаванням у галіне гісторыі, філасофіі, філалогіі, сацыялогіі, паліталогіі і рэлігіязнаўства. Напісаў больш за 1000 навуковых артыкулаў і некалькі дзясяткаў кніг, выдадзеных у сямі краінах.

Ганаровы член Саюза польскай шляхты Усходніх Крэсаў^[4].

Памёр 10 студзеня 2022 года ад ускладненняў COVID-19 падчас глабальнай пандэміі гэтага захворвання^[5]. Жонка Галіна Цехановіч памерла праз два дні^[6].