Асака варсістая

Асака варсістая^[1][2] (Carex hirta) — шматгадовая травяністая расліна^[2], тыпавы від роду Асака (Carex) сямейства Асаковыя (Cyperaceae).

Асака варсістая
Агульны выгляд, Ніжняя Саксонія
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Аднадольныя Парадак:  Метлюжкакветныя Сямейства:  Асаковыя Падсямейства:  Cyperoideae Трыба:  Асаковыя Род:  Асака Від:  Асака варсістая
Міжнародная навуковая назва
Carex hirta L., 1753
Сінонімы
Carex aristata Siegert ex Wimm. nom. illeg. Carex hirtiformis Pers. Carex orthostachys Trevir. ex Nyman nom. inval. Carex villosa Stokes Trasus hirtus (L.) Gray
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   39637 NCBI   15193 EOL   1124276 GRIN   t:402799 IPNI   3001621 TPL   kew-227326

Батанічнае апісанне

Батанічная ілюстрацыя з кнігі О. В. Тамэ «Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz», 1885

Суквецце

Трава ярка-зялёнай або шыза-зялёнай афарбоўкі з доўгімі паўзучымі карэнішчамі^[2], якая ўтварае друзлыя дзярновіны і дае доўгія (гарызантальная частка 10-50 см даўжынёй^[2][3] патоўшчаныя парасткі двух відаў: апагеатропныя і дыягеатропныя. Адзін з рэдкіх відаў асок, якія даюць падоўжаныя вегетатыўныя парасткі^[3].

Сцёблы прамастаячыя гладкія, 10-60 см вышынёй, ля аснавання апранутыя гладкімі, чырванавата-бурымі, бязлісцевыя похвамі, у суквецці шурпатыя.

Пласцінкі лісця 2-4 (5^[4]) мм шырынёй, апушаныя з абодвух бакоў, рэдка голыя, тонка завостраныя, карацей сцябла.

Каласкі^[2] у ліку 3-5, дадолу магчыма моцна расстаўленыя. Верхнія (1^[4])2—3(5^[4]) каласкоў тычынкавыя, збліжаныя, булавападобна-ланцэтныя, 1,5-3 см даўжынёй^[5]; астатнія песцічныя, цыліндрычныя, 1,5-4 см даўжынёй, 0,8 см шырынёй^[5], друзлыя, ніжнія звычайна на ножках да 2 см даўжынёй^[5]. Песцічные каласкі размешчаны амаль па ўсім сцябле. Лускі тычынкавых каласкоў зваротна-яйкападобныя, шыпавата-завостраныя, светла-іржавыя, магчыма валасістыя. Лускі песцічных каласкоў даўгавата-яйкападобныя, магчыма доўгавосцевыя, светла-іржавыя, у сярэдзіне светла-зялёныя, рассеяна-валасістыя, з трыма жылкамі, карацей мяшочкаў. песцікаў 3. Мяшэчкі 5,5-7 мм даўжынёй, тонкакожыстыя, даўгавата-канічна-яйкападобныя, звычайна па ўсёй паверхні густа-валасістыя, уздута-трохграневыя, зеленаватыя або іржава-крапчатыя, з выступоўцамі, некалькі патоўшчанымі жылкамі, амаль сядзячыя, паступова звужаныя ў падоўжаны шчаціністы, некалькі растапыраны носік. Носік 1,5-3,5 мм даўжынёй^[4], зелянява-жоўты, не адрозны па колеры ад астатняй часткі мяшочка, з шылападобнымі, цвёрдымі зубцамі (0,5) 1 — 2,5 (3) мм даўжынёй^[4].

Ніжні крыючы ліст большай часткай з доўгай похвай, амаль роўны суквеццю.

Квіценне доўжыцца з мая па чэрвень^[2]. Плоданасіць у маі-чэрвені.

Лік храмасом 2n = 112.

Вар'іруе па ступені опушенасці похваў і пласцінак лісця: ад рассеяна-валасістых да голых і толькі ля верхняга краю плёнчатага боку похвы заўсёды валасістых. Звычайна апушаны ўсе часткі ліста, а ва ўмовах залішняга ўвільгатнення нярэдкія парасткі з голымі лісцем. Валасінкі ў гэтага віду своеасаблівыя: сценкі іх маюць невялікія выпукласці (мамілозны), тады як у іншых відаў асокаў валасінкі з гладкімі сценкамі.

Распаўсюджанне

Еўропа, Еўрапейская частка Расіі: усе раёны, акрамя Арктыкі, Каўказ, Прыбалтыка, Украіна, Беларусь; Малдова, Далёкі Усход: Усурыйскі край (поўдзень, занасное) Заходняя Азія: Турцыя, Іран (хрыбет Кухруд  (руск.)) Паўночная Амерыка (занасное) Паўночная Афрыка.

Расце на прырэчных схілах і берагах вадаёмаў, на вільготных і сухіх пясчаных участках, у гліністых месцах, на сырых лугах і пашах, у светлых лісцяных лясах, на ўзлесках, у зарасніках хмызнякоў, па краях дарог і насыпах.

Выкарыстанне

У карэнішчах знойдзеныя сапаніны, сляды эфірнага алею, крухмал, смолы, а ў лісці — алкалоіды^[2][6].

У народнай медыцыне адвар карэнішчаў выкарыстоўваецца як лёгкае адхарквальнае пры бранхіце^[2] і пры захворваннях нервовай сістэмы^[2]. Ужыванне яго проціпаказана пры гастрыце і язвавай хваробы страўніка^[6].

Зноскі

1. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 32. — 160 с. — 2 350 экз.
2. Осока мохнатая // Лекарственные растения и их применение. — 5-е, перераб. и. доп.. — Мн.: «Наука и техника», 1974. — С. 79-81. — 592 с. — 120 000 экз.
3. Алексеев Ю.Е., Новиков Ю.С. Определитель осок средней полосы европейской части СССР по вегетативным органам. — М.: Наука, 1971. — 81 с. (Праверана 8 красавіка 2010)
4. Егорова Т.В. Осоки (Carex L.) России и сопредельных государств (в пределах бывшего СССР). — СПб, Сент-Луис: Санкт-Петербургская ГХФА и Миссурийский ботанический сад, 1999. — С. 160. — 772 с. (Праверана 8 красавіка 2010)
5. Кречетович В. И. Род 235. Осока — Carex // Флора СССР. В 30-ти томах / Главный редактор акад. В. Л. Комаров; Редактор тома Б. К. Шишкин. — М.—Л.: Издательство Академии Наук СССР, 1935. — Т. III. — С. 111—464. — 636 + XXV с. — 5 175 экз. (Праверана 8 красавіка 2010)
6. Белов Н. В. Календула, алтей, чистотел и другие народные лекарственные растения в большой энциклопедии траволечения. — М., Мн.: АСТ, Харвест, 2005. — С. 200—201. — 464 с. — ISBN 5-17-031-498-1.