Нясвіжскі гісторыка-краязнаўчы музей

Нясвіжскі гісторыка-краязнаўчы музей — музейная ўстановы, заснаваны ў г. Нясвіж паводле рашэння Нясвіжскага райвыканкама ад 30 кастрычніка 1989 года.

Нясвіжскі гісторыка-краязнаўчы музей
Заснаваны	30 кастрычніка 1989
Адкрыты	14 студзеня 1995
Краіна	Беларусь
Месцазнаходжанне	Нясвіж
Адрас	222603, Рэспубліка Беларусь, Мінская вобласць, г. Нясвіж, вул. Ленінская, 96
kraevednesvizh.by
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Апісанне

Рашэнне аб адкрыцці раённага гісторыка-краязнаўчага музея пры аддзеле культуры было прынята 30 кастрычніка 1989 года Нясвіжскім райвыканкамам пад кіраўніцтвам В. М. Дражына. Афіцыйнае адкрыццё музея адбылося 14 студзеня 1995 года, але першая выстава з фондаў Нацыянальнага музея гісторыі і культуры Рэспублікі Беларусь, Аб’яднання літаратурных музеяў Рэспублікі Беларусь і Нясвіжскага гісторыка-краязнаўчага музея пад назвай «Нясвіжская скарбніца» адкрылася ў верасні 1994 года.^[1][2]

З 1 студзеня 2005 музей рэарганізаваны ў Дзяржаўную ўстанову «Нясвіжскі гісторыка-краязнаўчы музей», куды ўвайшлі непасрэдна музей, кватэра-музей мастака М. К. Сеўрука (1996), ганчарная майстэрня (2001) і музейны аб’ект «Кузня» (2006).

Асноўным напрамкам з’яўляецца краязнаўчая дзейнасць, вывучэнне рамёстваў Нясвіжскага краю.

Экспазіцыя музея створана на аснове гістарычнага і этнаграфічнага матэрыялу, які збіраўся з 1986 года.^[3]

Экспазіцыя музея складаецца з 5 стацыянарных — «Зберагаючы самабытнасць» (2011), «Гандаль і рамёствы Нясвіжчыны» (2008), «Нясвіж. Старонкі легенд і гісторыі» (1998), «Вайна. Трагедыя. Подзвіг» (2005), «Выратаваныя каштоўнасці» (1999) — і 2 выставачных залаў, у якіх штогод адкрываецца больш за 15 выстаў рознай тэматыкі (мастацкія, патрыятычныя, з пасольстваў розных краін).

Асноўны фонд налічвае 14214 адзінак, якія размеркаваны паміж 18 калекцыямі, найбольш значныя з іх — «Жывапіс і графіка», «Фотадакументы», «Дакументы», «Кнігі і друкаваныя выданні», «Посуд», персанальная калекцыя мастака М. К. Сеўрука (1240 адз.). Унікальнымі прадметамі з’яўляюцца: кубак, т. зв. «Талеравы кубак», серабро, Кёнігсберг, 1720—1757 гг.; літургічная кніга памінальнай імшы лацінскай традыцыі — Рэквіем нясвіжскага (?) бернардзінскага манастыра, які змяшчае спевы XVI—XVII ст. са старажытнай натацыяй, Вільня, 1841 г.; скарб (шкляны, фарфоравы і металічны посуд — 141 прадмет) знойдзены ў падвале касцёла кляштара бенедыкцінак у Нясвіжы ў 1988 г. Польшча (?), к. XIX — н. ХХ ст.

Музей прымае ўдзел у міжнароднай акцыі «Ноч музеяў».

Структура

Музейны аб’ект «Кузня»

Адным з галоўных напрамкаў дзейнасці музея з’яўляецца вывучэнне народных рамёстваў. Вынікам працы ў гэтым напрамку стала стварэнне і адкрыццё ў 2006 годзе музейнага аб’екта «Кузня», дзе адлюстраваны працэс кавальскага рамяства канца XIX — першай паловы ХХ стагоддзяў. Асноўнымі элементамі з’яўляюцца кавальскі горан з мехам, кавадла, кавальскія прылады, прадметы ўтылітарна-бытавога прызначэння. Для цэласнага ўспрымання аб’екта таксама быў створаны падстрэшак, канавязь, студня з камягай.

Ганчарная майстэрня

З 2001 года ў музеі працуе ганчарная майстэрня, якая была арыентавана на выпуск сувенірнай прадукцыі. З нядаўняга часу ў майстэрні праводзяцца музейна-педагагічныя заняткі з вучнямі горада з мэтай вывучэння ганчарнага рамяства. Наведвальнікі маюць магчымасць прасачыць шлях ад кавалка гліны да ганчарнага круга і сувенірнай крамы, а таксама паўдзельнічаць у стварэнні ганчарных вырабаў. У 2013 годзе супрацоўнікамі музея створана стацыянарная выстава «Гліняны звон з мінулага», якая папярэднічае наведванню майстэрні і адлюстроўвае развіццё ганчарнага рамяства Нясвіжчыны ад сярэднявечча і да нашых дзён.

Кватэра-музей М. К. Сеўрука

Адным са структурных падраздзяленняў музея з’яўляецца кватэра-музей мастака-рэаліста М. К. Сеўрука (1905—1979) па вуліцы Садовай, 38/1^[4][5]. Сеўрук нарадзіўся 27 лютага 1905 года ў Варшаве. Належаў да плеяды слаўных мастакоў Заходняй Беларусі. Майстар атрымаў бліскучую адукацыю ў Віленскім універсітэце, з 1939 да канца жыцця жыў і працаваў у Нясвіжы. Персанальная калекцыя налічвае 1240 адзінак, у яе ўвайшлі жывапісныя работы, графіка, гравюры на дрэве, медзі, лінолеуме, асабістыя рэчы мастака, якія былі перададзены музею яго жонкай Раісай Сямёнаўнай Сеўрук і сябрамі.

9 ліпеня 1996 года ў доме, дзе жыў і працаваў Сеўрук, была адчынена кватэра-музей мастака. У 2012 годзе была пашырана плошча кватэры-музея і створана новая экспазіцыя. Гэтаму папярэднічала старанная праца па вывучэнні дакументаў, аналіз музейнай калекцыі «М. К. Сеўрук», зносіны з сябрамі, знаёмымі сям’і Сеўрукоў, што спрыяла дакладнаму вызначэнню перыядаў творчасці мастака, перадачы разнапланавасці яго работ, аднаўленню прыжыццёвага інтэр’ера кватэры майстра.

Створаная экспазіцыя прадстаўляе разнажанравы паказ двух перыядаў творчасці мастака — віленскі (1927—1939) і нясвіжскі (1939—1979), дадаткова ў ёй вылучаюцца два раздзелы: «Творчая спадчына», «Біяграфічна—мемарыяльны».

Экспазіцыя

Зала этнаграфіі «Зберагая самабытнасць»

Этнаграфічная экспазіцыя «Зберагая самабытнасць» знаёміць наведвальнікаў з інтэр’ерам сялянскай хаты канца XIX — 30-х гадоў ХХ стагоддзя, якая складаецца з дзвюх частак: сенцы і дом. Тут можна ўбачыць мэблю, народныя касцюмы (Капыльска-Клецкі строй), прадметы ткацтва, кухоннае начынне, ганчарны посуд. Сялянскую сядзібу цяжка ўявіць без гаспадарчай пабудовы, дзе захоўваліся розныя прыстасаванні — сошка, барана-пляцёнка, сечкарня, сельскагаспадарчы інвентар і многае іншае. На інфармацыйных стэндах можна азнаёміцца ​​з фатаграфіямі і дакументамі, якія адлюстроўваюць уклад сялянскага жыцця Нясвіжскага рэгіёна.^[3]

Экспазіцыя «Гандаль і рамёствы Нясвіжчыны»

Экспазіцыя «Гандаль і рамёствы Нясвіжчыны» перамяшчае наведвальнікаў з вёскі на Ратушную плошчу Нясвіжа канца XIX — 30-х гг. ХХ стагоддзі. У гэты час Нясвіж — невялікі горад, са сваімі законамі і кіраваннем; жыццё гарадскога насельніцтва бурліць вакол Ратушы і Ратушнай плошчы, дзе мяшаны характар ​​гандлю даваў магчымасць пакупнікам адначасова задаволіць розныя спажывецкія патрэбы. Прадстаўлена імітацыя майстэрні шаўца — такія майстэрні і невялікія крамы існавалі ў прыбудовах да ратушы; дэманструюцца экспанаты, якія адлюстроўваюць шавецкае рамяство. Таксама можна ўбачыць фрагменты гандлёвых шэрагаў, якія складаюцца з трох гандлёвых крам: «Лаўка ганчара», «Лаўка медніка» і «Мануфактурная крама». На падставе архіўных дакументаў была створана рэканструкцыя сельтарскай будкі. У вітрынах прадстаўлены шкляны і тарны посуд, якім карысталіся несвіжане ў канцы XIX — першай чвэрці ХХ стагоддзяў, а таксама архіўныя дакументы.

Экспазіцыя «Нясвіж на скрыжаваннях эпох»

Экспазіцыя апавядае пра асноўныя этапы гістарычнага развіцця Нясвіжа з XV стагоддзя да 30-х гадоў XX стагоддзя і складаецца з некалькіх раздзелаў. У раздзеле «Нясвіж і Радзівілы» экспануецца копія гравюры Т. Макоўскага з выявай Нясвіжа пачатку XVII стагоддзя, гістарычная рэканструкцыя магнацкага адзення, копіі гравюр і фатаграфій з выявамі князёў Радзівілаў, архіўныя дакументы і фатаграфіі, звязаныя з гісторыяй горада, прадметы скарбу, шкляны, фарфор. Раздзел «Адукацыя ў Нясвіжы» апавядае пра дзейнасць Нясвіжскай настаўніцкай семінарыі і іншых навучальных устаноў, прадстаўлены матэрыялы пра пісьменнікаў У. Сыракомлю, А. Янушкевіча, У. Жылку, С. Новіка-Пяюна, пасведчанні ўстаноў адукацыі розных часоў, школьныя падручнікі і прылады. Наступны раздзел «Замалёўкі нясвіжскага побыту» прадстаўляе фрагменты жылога інтэр’ера і кабінет чыноўніка гарадской ратушы канца ХІХ — пачатку ХХ стагоддзя.

Экспазіцыя «Вайна. Трагедыя. Подзвіг»

Экспазіцыя асвячае ваенныя канфлікты ХХ стагоддзя, якія закранулі Нясвіжчыну: Першая сусветная вайна, Другая сусветная, у тым ліку Вялікая Айчынная вайна, новы раздзел па ўшанаванні памяці ахвяр генацыду беларускага народа ў гады Вялікай Айчыннай вайны «Генацыд. Ведаць. Памятаць.». Прадстаўлены фотаматэрыялы аб удзельніках Першай і Другой сусветных войнаў, партызанскага руху, вызваліцеляў раёна, экспануюцца асабістыя рэчы франтавікоў, лісты з фронту, узнагароды, ваенная амуніцыя.

Экспазіцыя «Выратаваныя каштоўнасці»

На стацыянарнай выставе пад назвай «Выратаваныя каштоўнасці» прадстаўлены іконы, складзені, настольныя крыжы XIX—XX стагоддзяў, якія былі перададзены ў музей з Брэсцкай і Гродзенскай мытняў.

У дзвюх выставачных залах штогод адкрываецца больш за 15 выставак. Нясвіжане і госці горада могуць пазнаёміцца ​​з творамі многіх мастакоў, майстроў народнай творчасці і дэкаратыўна-прыкладнага мастацтва, адкрыць для сябе старонкі культуры розных краін, убачыць выставы патрыятычнай і экалагічнай тэматыкі.