Сяргей Палуян

Сяргей Епіфанавіч Палуян (19 кастрычніка 1890(1890-10-19), Брагін, Мінская губерня — 8 (21) красавіка 1910, Кіеў) — беларускі публіцыст, празаік, літаратуразнавец. Крыптанімы: П. Ян.; С. П.

Сяргей Палуян
Асабістыя звесткі
Псеўданімы	С. Ясяновіч, С. П. і П. Ян
Дата нараджэння	19 кастрычніка 1890(1890-10-19)
Месца нараджэння	Брагін, Рэчыцкі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	8 (21) красавіка 1910 (19 гадоў)
Месца смерці	Кіеў, Кіеўская губерня, Расійская імперыя
Пахаванне	Байкавыя могілкі
Грамадзянства	Расійская імперыя
Альма-матар	Мазырская мужчынская гімназія Мітаўская гімназія[d]
Месца працы	Наша Ніва Украінская хата[d]
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	публіцыст, літаратуразнавец, пісьменнік, літаратурны крытык, тэатральны крытык
Мова твораў	беларуская
Грамадская дзейнасць
Партыя	Беларуская сацыялістычная грамада
Творы ў Вікікрыніцах

Біяграфія

Нарадзіўся 19 кастрычніка 1890 года ў Брагіне Рэчыцкага павета, быў трэцім дзіцём у сям’і арандатараў Епіфана Іванавіча і Аляксандры Дзмітрыеўны Палуянаў. Сям’і было 5 дачок і 3 сыны). Праз пяць месяцаў пасля нараджэння Сяргея сям’я пераехала на сталае месца жыхарства ў вёску Крышычы Юравіцкай воласці Мазырскага павета, дзе ў 1897 годзе купіла ўласны фальварак.

Вучыўся ў Мазырскай прагімназіі, дзе зблізіўся з рэвалюцыянерамі, распаўсюджваў улёткі і ўдзельнічаў у мітынгах. Праз пагрозу выключэння за рэвалюцыйную дзейнасць, пераведзены бацькам у Мітаўскую гімназію (цяпер — Елгава, Латвія) пад нагляд сваякоў, але ўдзелу ў рэвалюцыйных арганізацыях не спыніў, з прычыны гэтага адбыўся канфлікт і разрыў з бацькам.

Жыў у Кіеве ў сваякоў, таксама ўдзельнічаў у рэвалюцыйным руху. Ездзіў у Вільню на сустрэчу з Янкам Купалам. У 1908 годзе ўвайшоў у кіруючы орган Беларускай сацыялістычнай грамады. Пісаў у «Нашу ніву», у тым ліку артыкулы «Беларуская справа і ўкраінскае грамадства», «Лісты з Украіны» (1909). З 1910 годзе зноў жыў у Кіеве. Працаваў у часопісах «Українська хата» і «Світло», дзе друкаваў свае творы, супрацоўнічаў з газетай «Рада» і іншымі.

Паводле афіцыйнай версіі, скончыў жыццё самагубствам у ноч з 7 на 8 красавіка 1910 года^[1]. Пахаваны ў Кіеве на Байкавых могілках (магіла не захавалася). Меў пазашлюбнага сына ад сваёй каханкі Наталлі.

Творчасць

Падтрымліваў сяброўскія і творчыя сувязі з Янкам Купалам, Якубам Коласам, Максімам Багдановічам, Цішкам Гартным, Ядвігіным Ш. і інш.

Аўтар апавяданняў («Вёска» і інш.), вершаваных і драматычных твораў (не выяўлены), вершаў у прозе, рэцэнзій («Якуб Колас. Другое чытанне для дзяцей беларусаў», «Тарас на Парнасе», «Ядвігін Ш. Дзед Завала» і інш.), першага ў беларускай крытыцы агляднага артыкула «Беларуская літаратура ў 1909 г.», першага гістарычнага нарыса новай беларускай літаратуры «Беларуская паэзія ў яе тыповых прадстаўніках» (абодва 1910). Выступаў як тэатральны крытык («Віленская беларуская вечарынка», «Беларускія вячоркі», 1910 і інш.). Даследаваў украінскую культуру і літаратуру, беларуска-ўкраінскія літаратурныя сувязі (цыкл артыкулаў «Лісты з Украіны» і інш.). Адстойваў правы беларусаў на развіццё сваёй мовы і культуры («Пра нацыянальную школу на Беларусі», цыкл артыкулаў «З нашага жыцця»)^[1].

Не ўся творчая спадчына Сяргея Палуяна захавалася, цяпер вядома яго апавяданне «Вёска», абразок «Хрыстос уваскрос!» (зварот да беларускага народа), дваццаць адзін публіцыстычны артыкул, рэцэнзіі. Выйшаў зборнік твораў Сяргея Палуяна «Лісты ў будучыню» (1986).

Памяць

Памяці Сяргея Палуяна Янка Купала прысвяціў паэму «Курган» і вершы «Памяці С. Палуяна», Максім Багдановіч — першы і апошні прыжыццёвы зборнік твораў «Вянок»^[2] і вершы «С. Палуяну», Ядвігін Ш. — верш у прозе «Раны».