From Wikipedia, the free encyclopedia
Першая французская рэспубліка (фр.: Première République) — рэспубліканскі рэжым у Францыі, які дзейнічаў з 21 верасня 1792 года да 18 мая 1804 года. Першая рэспубліка, якую ў гістарыяграфіі часам называюць Вялікай французскай рэвалюцыяй, афіцыйна называлася Французскай Рэспублікай (фр.: République française). Першая рэспубліка праіснавала да абвяшчэння Першай імперыі пад кіраўніцтвам Напалеона Банапарта, хаця форма праўлення падчас яе змянялася некалькі разоў.
Гістарычная дзяржава | |||||
Першая французская рэспубліка | |||||
---|---|---|---|---|---|
фр.: République française | |||||
|
|||||
Гімн: Марсельеза | |||||
21 верасня 1792 — 18 мая 1804
|
|||||
Сталіца | |||||
Мова(ы) | аксітанская мова і французская | ||||
Афіцыйная мова | французская | ||||
Грашовая адзінка | Асігнаты, Французскі ліўр[d] і Французскі франк | ||||
Форма кіравання | парламенцкая рэспубліка, Дырэктарыяльная сістэма[d] і трыумвірат | ||||
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Пад кіраўніцтвам Устаноўчага сходу, які знаходзіўся ва ўладзе да абвяшчэння рэспублікі, Францыя вяла вайну з Прусіяй і Аўстрыяй. У ліпені 1792 года Карл Вільгельм Фердынанд, герцаг Брауншвейгскі, камандуючы аўстра-прускай арміі, выдаў маніфест, пагражаючы знішчэннем Парыжа, калі Людовіку XVI нанясуць шкоду. Гэтая замежная пагроза ўзмацніла палітычныя ўзрушэнні ў Францыі на фоне рэвалюцыі і паглыбіла запал і пачуццё тэрміновасці сярод розных груповак. Падчас паўстання 10 жніўня 1792 года грамадзяне ўварваліся ў палац Цюільры, забіўшы 600 каралеўскіх швейцарскіх гвардзейцаў і настойваючы на адхіленні караля. Адноўлены страх перад контррэвалюцыйнымі дзеяннямі выклікаў далейшы гвалт, і ў першы тыдзень верасня 1792 года натоўпы парыжан уварваліся ў турмы горада. Яны забілі больш за палову зняволеных, у тым ліку дваран, духавенства і палітычных зняволеных, а таксама звычайных злачынцаў, такіх як прастытуткі і дробныя злодзеі. Гэта стала вядома ў французскай гістарыяграфіі як Вераснёўскія масавыя забойствы.
У выніку ўсплёску гвалту і палітычнай нестабільнасці канстытуцыйнай манархіі групе з шасці сябраў Устаноўчага сходу было даручана назіраць за выбарамі. У выніку гэтага быў заснаваны Канвент з падвойнай мэтай адмены манархіі і распрацоўкі канстытуцыі. Першым актам Канвента было абвяшчэнне рэспублікі і афіцыйнае пазбаўленне караля ўсіх палітычных паўнамоцтваў. Людовік XVI, на той час прыватны грамадзянін з прозвішчам Капет, быў аддадзены пад суд за дзяржаўную здраду. 16 студзеня 1793 года ён быў асуджаны, а 21 студзеня пакараны смерцю. На працягу зімы 1792 і вясны 1793 года Парыж быў ахоплены харчовымі бунтамі і масавым голадам. Новы Канвент практычна не вырашыў гэтую праблему да позняй вясны 1793 года, замест гэтага ён быў заняты пытаннямі вайны. Нарэшце, 6 красавіка 1793 года Канвент стварыў Камітэт грамадскага паратунку. Камітэт увёў палітыку тэрору, і меркаваных ворагаў рэспублікі пачалі караць смерцю на гільяціне з усё большай хуткасцю. Нягледзячы на рост незадаволенасці Канвентам як кіруючым органам, у чэрвені ён распрацаваў канстытуцыю 1793 года, якая была ратыфікавана ўсенародным галасаваннем у пачатку жніўня. Аднак Камітэт грамадскага паратунку разглядаўся як «надзвычайны» ўрад, і правы, гарантаваныя Дэкларацыяй правоў чалавека і грамадзяніна 1789 года і новай канстытуцыяй, былі прыпыненыя пад яго кантролем.
Пасля арышту і пакарання смерцю Рабесп'ера 28 ліпеня 1794 года якабінскі клуб быў зачынены, а ацалелыя жырандысты былі адноўлены ў правах. Праз год Канвент прыняў новую канстытуцыю. Яна аднавіла свабоду веравызнання, пачала вызваляць вялікую колькасць зняволеных і, самае галоўнае, ініцыявала выбары ў новы заканадаўчы орган. 3 лістапада 1795 года была створана Дырэкторыя. Згодна з гэтай сістэмай, краінай кіраваў двухпалатны парламент, які складаўся з верхняй палаты, якая называлася Радай старэйшын (з 250 сябрамі), і ніжняй палаты, якая называлася Радай пяцісот (з, адпаведна, 500 сябрамі), і калектыўнай выканаўчай улады з пяці асоб, якая называлася Дырэкторыяй. З-за ўнутранай нестабільнасці, выкліканай гіперінфляцыяй і французскімі ваеннымі катастрофамі ў 1798 і 1799 гадах, Дырэкторыя праіснавала ўсяго чатыры гады, пакуль не была зрынутая ў 1799 годзе.
Эпоха французскага консульства пачалася з перавароту 9 лістапада 1799 года. Напалеон Банапарт быў адным з удзельнікаў перавароту і стаў кіраўніком урада ў якасці першага консула. 18 мая 1804 года Сенат абвясціў Напалеона імператарам, паклаўшы канец Першай французскай рэспубліцы і заснаваўшы Першую французскую імперыю.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.