Beta-blokator

Beta blokatori − poznati i kao β-blokatori, beta-adrenergični blokirajući agensi, beta antagonisti, beta-adrenergični antagonisti, beta-adrenoreceptorski antagonisti ili beta adrenergični antagonist receptori – klasa su lijekova koji se propisuju za uporavljanje srčanim aritmija i zaštitu od drugog srčanog napada (infarkt miokarda), nakon prvog napada (sekundarna prevencija).^[1] Također se široko koriste za liječenje hipertenzije, iako više nisu prvi izbor za početno liječenje većine pacijenata prema važećim smjernicama (od 2016. godine).^[2][3]

Beta blokatori (β-blokatori)
Naziv lijeka	Beta blokatori (β-blokatori)
Grupa	Blokatori β-receptora
Klasifikacija
ATC kodovi	C07
Dostupnost bez recepta: Ne
Stručne informacije
Hemijske osobine
Ime po IUPAC
Farmakokinetičke osobine

Beta blokatori su konkurentni antagonisti koji blokiraju receptorska mjesta za endogeni kateholaminski epinefrin (adrenalin) i norepinefrin (noradrenalin) na beta adrenergičkim receptorima simpatičkog nervnog sistema, koji posreduje u odgovoru borba ili let (eng. fight-or-flight response).^[4][5] Neki blokiraju aktiviranje svih vrsta β-adrenergičkih receptora a drugi, koji su selektivni za jedan od tri poznate vrste beta receptora, označeni su kao β₁, β₂ i β₃ receptori.^[6] β₁-adrenergični receptori se pretežno nalaze u srcu i bubrezimaki.^[5] β₂-adrenergični receptori su uglavnom locirani u plućima, probavnom traktu, jetri, maternici, cirkulacijskim glatkim i skeletnim mišićima.^[5] β₃-adrenergični receptori nalaze se u masnim ćelijama.^[7]

Beta receptori se nalaze na ćelijama srčanog mišića, glatkih mišića, disajnih puteva, arterija, bubrega i drugih tkiva koja su pod kontrolom simpatičkog nervnog sistema, gdje daju stresni odgovor, pogotovo kada se stimuliraju epinefrinom (adrenalin). Beta blokatori ometaju vezanje za receptor epinefrina i druge hormone stresa i slabe efekte hormona stresa.

U 1964., Sir James W. Black^[8] sintetizirao je prve klinički značajne beta blokatore - propranolol i pronetalol, što re unijelo revoluciju u medicinsko upravljanje anginom pektoris.^[9] a mnogi smatraju da je to jedan od najvažnijih doprinosa kliničkoj medicini i farmakologiji 20. stoljeća.^[10]

Za liječenje primarne hipertenzije, metaanalitičke studije koje najviše koriste atenolol kao testirani beta-blokator^[11] pokazalo se da djeluju, iako su beta-blokatori efikasniji od placeba u prevenciji moždanog udara i ukupnih kardiovaskularnih događaja, nisu toliko efikasni kao diuretici, lijekovi koji inhibiraju renin-angiotenzinski sistem ili blokatore kalcijskih kanala.^{[11][12][13][14]}

Medicinska upotreba

Postoje velike razlike u farmakologiji agenasa u okviru ove klase, tako da se svi beta blokatori ne koriste za sve indikacije navedene u nastavku.

Indikacije za upotrebu beta blokatora uključuju osobe sa bolestima kao što su:

• Angina pectoris^[15][16] (kontraindicirana za Prinzmetalovu anginu)
• Atrijska fibrillacija^[17];
• Srčana aritmija;
• Kongestivno zatajenje srca
• Esencijalni tremor
• Glaukom (kao kapi za oči, snižavaju unutaročni pritisak, smanjujući lučenje tečnosti.^[18])
• Hipertenzija (ovdje također nisu preporučljivi za upotrebu).^[19]
• Profilaksa migrene
• Prolaps mitralne valvule
• Infarkt miokarda
• Feohromocitom, u konjugaciji sa α-blokatorom
• Sindrom posturalna ortostatska tahikardija
• Simptomatska kontrola (tahikardija, tremor) pri anksioznosti i hipertiroidizmu
• Predoziranja teofilinom

Beta blokatori se također upotrebljavaju za liječenje:

• Akutne disekcije aorte
• Hipertrofne opstrukcijske kardiomiopatije
• Marfanovog sindroma (treatman sa propranolol usporava napredovanje aortne dilatacije i njenih komplikacija)

Prevencije krvarenja kod portne hipertenzije

• Mogućih kretanja hiperhidroze
• Društvenih i drugih anksioznih poremećaja
• Kontroverzno, za redukciju perioperativne smrtnosti

β₁-selektivni agensi

Ovi agensi su poznati i kao kardioselektivni:

• Acebutolol
• Atenolol
• Betaxolol
• Bisoprolol
• Celiprolol
• Esmolol^[20]
• Metoprolol
• Nebivolol (također povećava otpuštanje dušik-oksida za vazodilataciju)

β₂-selektivni agensi

• Butaksamin (slaba aktivnost α-adrenergičnog agoniste)
• ICI-118,551: Visoko selektivni β₂-adrenergični receptorski antagonist, nije poznat u kliničkoj primjeni, ali se upotrebljava u eksperimentima zbog jake specifičnosti receptora.

β₃-selektivni agensi

• SR 59230A (ima dodatnu aktivnost α-blokatora): Upotrebljava se u eksperimentima.

Uporedne informacije

Farmakološke razlike

• Agensi sa unutrašnjom simpatomimetskom aktivnošću (ISA)
  • Acebutolol, carteolol, celiprolol, mepindolol, oksprenolol, pindolol
• Agensi sa velikom rastvorljivosti u vodi (hidrofilni beta blokatori)
  • Atenolol, celiprolol, nadolol, sotalol
• Agensi sa efektom stabiliziranja membrane
  • Acebutolol, propranolol

Indikacijske razlike

• Agensi sa specifično indiciranom srčanom aritmijom
  • Esmolol, sotalol, landiolol
• Agensi sa specifično indiciranom kongestivnim otkazivanjem srca
  • Carvedilol, održivo otpuštajući metoprolol, bisoprolol,
• Agensi specificčno indiciranog glaukoma
  • Betaksolol, karteolol, levobunolol, metipranolol, timolol
• Agensi specifično indicirafonog infarkta miokarda
  • Atenolol, metoprolol, propranolol
• Agensi za specifično indiciranu profilaksu migrene
  • Timolol, propranolol

Propranolol je jedini predstavnik indiciran za kontrolu tremora, portne hipertenzije i krvarenje jednjaka, a koji se koriste u kombinaciji s α-blokatorima pri feohromocitomu.

Također pogledajte

• Alfa blokator