Portoriko

Slobodna država Portoriko (španski: Estado Libre Asociado de Puerto Rico; engleski: Commonwealth of Puerto Rico) jedno je od Američkih ostrvskih područja, ostrvska država u Karibima udružena sa SAD-om. Smješten je između Karipskog mora i sjevernog Atlantskog okeana, istočno od Dominikanske Republike, i oko 1.600 km jugoistočno od Miamija, Florida. Portoriko je jedno od 28 ostrva na Karibima. Sastoji se od ostrva Portoriko i više manjih ostrva: Vieques, Culebra, Culebrita, Palomino, Mona i Monita. Portoriko je najistočnije i najmanje ostrvo Velikih Antila.^[1]

Portoriko Commonwealth of Puerto Rico Estado Libre Asociado de Puerto Rico
Zastava Grb
Položaj Portorika na karti Položaj Portorika
Država		SAD
Glavni grad		San Juan (Portoriko)
Službeni jezik		engleski i španski jezik
Upravni oblik		Pridružena teritorija
• guvernerka		Jennifer González-Colón
Zakonodavstvo
Površina
• Ukupno		9104 km2
Stanovništvo
• Ukupno		3667084
Pozivni broj		+1 787/ +1 939
Veb-sajt		www2.pr.gov/prgovEN/Pages/default.aspx

Historija

Otkrio ga je Kristofor Kolumbo na svom drugom putovanju 1493. godine, čime je postao dijelom španskih posjeda. Petnaest godina kasnije Juan Ponce de León počeo je s koloniziranjem ostrva, što je dovelo do istrebljenja domorodaca i "uvoza" crnih robova. Još prije dobijanja unutrašnje autonomije 1897. od Španije, na ostrvu je 1837. ukinuto ropstvo. Godinu kasnije, 10. decembra 1898, SAD su anektirale Portoriko. To je bila posljedica Špansko-američkog rata. Donošenjem Jonesovog akta (1917.) Portoriko ponovo dobija pravo na unutrašnju samoupravu, koja se 1948. još proširuje, a 25. jula 1952. ostrvo dobija status dominiona.

U glasanjima 1967. i 1993. Portorikanci su se izjasnili protiv nezavisnosti i za nastavak povezanosti sa SAD-om. Reorganizaciju u standardnu američku saveznu državu su odbili; prednost su dali statusu iz 1952.

Politika

Portoriko je pridružena slobodna država unutar SAD-a.

• Parlament: Zastupnički dom sa 54 člana i Senat sa 28 članova.
• Direktni izbori guvernera svake 4 godine.

Portorikanci su građani SAD-a, ali na izborima u SAD-u nemaju glasačko pravo. U Predstavničkom domu Kongresa SAD-a Portoriko je zastupljen s jednim predstavnikom, ali bez prava glasa.

Na jednom od malih ostrva ispred Portorika, Viequesu, mornarica SAD-a je od Drugog svjetskog rata testirala oružje, ne obazirući se pritom previše na stanovništvo i okoliš. Građani su povremeno zaposjedali to područje. Borili su se, dijelom potpomognuti i od strane lokalnih političara, za trenutni prekid manevara. Municija, među ostalom i ona s osiromašenim uranijem i ostaci hemikalija dovode, po njihovom mišljenju, do povećanog postotka obolijevanja djece od raka, kao i do drugih utjecaja na zdravlje stanovništva. Nakon političke borbe, koja je trajala decenijama, 2001. postignut je dogovor s vladom SAD-a, pa je u julu 2003. počelo povlačenje vojnih snaga SAD-a s Viequesa.

Stranke

Političko podneblje u Portoriku razlikuje se od američkog. Imaju više stranaka, koje su svojim djelovanjem okrenute prije svega unutrašnjim problemima Portorika.

Geografija

Ostrvo ima puno brdovitih područja (60% površine), ali ima i područja s kišnim šumama, pustinjama i plažama.

• Najviši vrh: Cerro La Punta (1.338 m)
• Najduža rijeka: La Plata (80 km)

Ostrvo je okruženo vrlo dubokim dijelovima okeana: duž sjevera ostrva proteže se Portorikanska brazda sa dubinom od 9.219 m u Atlantiku, a na jugu je Venecuelanski bazen dubine 5.649 m u Karipskom moru.^[1]

Stanovništvo

Stanovništvo Portorika podijeljeno je na 78 općina. Više od 80% od nepunih 4 miliona stanovnika jesu katolici (prakticirajući katolici su njih oko 55%). Iako je ostrvo dio SAD-a, samo njih oko 10% izjašnjava se da su Amerikanci. Većina (87%) sami sebe vide kao potomke Španaca ili afričkih robova. Kao prvi jezik, španski govori više od 93% stanovništva, a prvi jezik je engleski samo za njih 7%. Na univerzitetima se uglavnom predaje samo na engleskom.^[2]

Spisak domorodačkih naroda (prema Lehmannu, 1920):

• Agueynaba.
• Arecibo.
• Aymamon.
• Bayamo.
• Coamo.
• Guanica.
• Guarionex.
• Humacao.
• Loaiza.
• Mabodamaca.
• Mayaguex.
• Urayoan.
• Utuado.
• Yagueca.
• Yauco.

Ekonomija

Najvažniji poljoprivredni proizvodi su šećerna trska, banane, kahva, ananas i duhan, a važan je i ribolov. Važnije industrijske grane su prehrambena proizvodnja, tekstilna i industrija cementa, te proizvodnja strojeva, ali je važan privredni faktor i turizam. Portorikanci su imali procjenu BDP-a po glavi stanovnika u iznosu od 17.700 USD za 2004. godinu, što pokazuje rast u odnosu na nivo od 14.412 USD izmjeren u Aktuelnom istraživanju stanovništva iz 2002. godine, i to od strane Portorikanskog Fonda za pravnu odbranu i obrazovanje. U tom istraživanju, Portorikanci imaju stopu siromaštva od 48,2%. Poređenja radi, najsiromašnija savezna američka država, Misisipi, imala je srednji nivo od 21.587 dolara, prema trenutnoj anketi o stanovništvu američkog Biroa za popis stanovništva, 2002.^[2]

Nauka

U Arecibu se u jednoj kotlini nalazi radioteleskop Arecibo, najveći radioteleskop na svijetu.

Klima

Na ostrvu vlada (sup)tropska klima s prosječnom temperaturom od 28 °C. Sjeverna obala i viši dijelovi imaju redovne pljuskove, dok je južni dio relativno suh.^[2]

Također pogledajte

• Portorikanska stranka nezavisnosti