From Wikipedia, the free encyclopedia
Сикх шажан (панджабяар ਸਿੱਖੀ, «сикхӣ», «шаби») — гээшэ шажанай шэнэшлэхэ хүдэлөөн ба шажан мүргэл юм. Сикх шажан Энэдхэгэй Пенджаб можодо Бхакти гэһэн урасхалай бүлэглэлөөр бии болобо. Сикх шажанай үндэһэлэгшэнь Нанак багша (1469—1539). Монотеис урасхал байгаад, сикх шажан Энэдхэг шажаниие, бхакти үзэл сурталые ба лалын шажанай суфизмые нэгэдхэнэ. Сикх шажанай һуурин үндэһэндээ бүхы юумээр элирдэг ганса бурханда этигэл байна. Кастатай ба ниигэмэй дүримтэй хамагүйгөөр бүхы хүнүүд бурханай урда тэгшэ байдаг гэжэ сикх шажан этигэнэ. Мүн сикх шажанай һүзэгтэд хэсүү орёо ёһололые ба даяаншалалые, бурханай гадаада хүндэлхэ ёһые буруушаана.
Нанакай залгамжалагшадай үедэ тодорхой дүрим бии болобо. Сикх шажанай гурбадугаар багша Амар Дас (1552—74) багшын эрхэ засагые залгамжалалтай болгожо, сикх шажанай захирагшадай обог удамай үндэһэлэгшэ болобо. Табадугаар багша Арджуна (1581—1606) «Ади Грантх» гэһэн сикх шажанай нангин номые бэшэбэ. Сикх шажанай нангин Амритсар хотодо Алтан сүмэдэ «Ади Грантх» хадагалагдана. Арбадугаар (һүүлшын) багша Говинд Сингхын (1675—1708) үедэ сикх бүлгэмдэ ехэ шэнэшлэл болобо. 1699 ондо Говинд Сингх бүхы сикх һүзэгэдэй хурал (хальса) зарлажа, бүлгэмэй бүхы һүзэгтэдые тэгшэ гээд юрэнхы хуралые дээдэ эмхи зурган болгоно. Багшанарай залгамжалха эрхэ үгы болобо. XVIII зуун жэлдэ хальса Ехэ Моголой эзэнтэ гүрэндэ эсэргүү Пенждабай арад зоной тэмсээлые ударидаба. 1765 ондо сикхууд өөрынгөө уласые үндэһэлбэ. Хариншье һаа, XVIII зуун жэлэй хоёр хахадта сикх шажан арадшалалаа болёо. 1849 ондо хоёр Англи-сикх дайнай үрэ дүндэ сикх уласые эзэмдэбэ.
Оршон үеын сикх шажан хадаа уламжалалта домготой шажан юм. Дэлхэй дээрэ 22 сая сикх шажанай һүзэгтэд бии. 1991 ондо сикх пантх (бүлгэм) 16,2 сая хүнтэй байгаа[1], энэ тоодо 14 сая Энэдхэгэй Пенджаб ба Харьяна можо уласуудта ажаһууба. Тус шажан хадаа дэлхэйн юһэдэхи олон һүзэгтэдтэй шажан мүн[2].
Сикхууд хэзэдэшье табан юумэнүүдтэй байха ёһотойː
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.