Газпром

УАО «Газпро́м» — раççей газ тупăçлакан тата газ валеçекен компани, Раççейри чи пысăк компани («Эксперт» журнал çынрнипе)^[1]. Отраçлĕн тĕнчере малта пыраканĕ шутланаать^[2]. Forbes 2000 (2006) çырнипе, «Газпром» укçа тупăçĕпе европа компанисем хушшинче 64-мĕш вырăнта, 113-мĕш вырăтан тĕнче компанисем хушшинче йышăнать^[3]. Компани Fortune Global 500 шучĕпе 22-мĕш вырăнта^[4] (2009).

Тулли фирма ячĕ — акционерсен уçă пĕрлĕхĕ «Газпром»; малтанхи ячĕ — Раççейĕн акционерсен пĕрлĕхĕ «Газпром». Регистрлациленĕ товар паллисемпе тивĕçтерӳ паллисем — Газпром (ГАЗПРОМ) тата Gazprom (GAZPROM)^[5]. Штаб-хваттерĕ — Мускавра.

Кун-çулĕ

1970-мĕш тата 1980-иĕш çулсенче газ çĕрай управĕсене Çĕпĕрте, Уралта тата Атăлçире тупнă хыççăн СССРтĕнчере газ тупăшлакан пысăк çĕршывсенчен пĕри пулса тăрать. 1965 çулта Газ промăçлăх министерствине туса хураççĕ, вăл газ çĕр управĕсене шырас, газа тупăçлас, куçарас тата сутас ĕçсемпе тăрăшать. 1989 СССР-та Газ промăçлăх министерствине «Газпром» патшалăх концернĕ (1993 çулта РАО «Газпром» куçать) тата çĕнĕ йĕркелӳ — «Газпром». «Газпромăн» пуçлăхĕ пулма Виктор Черномырдина çирĕплетеççĕ.

1991 çулта СССР аркансан «Газпром» малтан совет республикисем пулнă территоринчи пуянлăхĕсене — ĕçе хунă пăрăхсен виççĕмĕшпе компрессор станцисен чĕрĕкне — çухатать.

1992 çулхи чӳк, 5 РФ Президенчĕ Борис Ельцин «Газпром» патшалăх концерне РАО «Газпром» куçарас Хушу çине алă пусса парать^[6], 1993 çулхи нарăс, 17 Министрсен Канашĕн — РФ Правительствин — йышăнавĕпе РАО «Газпром» йĕркелеççĕ^[7]. Çав йышăнупах РАО «Газпром» уставне çирĕплетнĕ.

1992 çулхи раштав уйăхĕнче Борис Ельцин Виктор Черномырдина Премьер-министр ĕç вырăнне çирĕплетет, çакна пула «Газпромăн» экономика сĕмĕ патшалăхран налук çăмăллăхĕсмпе чылай усă курса ӳссе каять. Пасар реформи саманчĕнче «Газпром» акцисен пайне приватизации ваучерĕсемпе улăштарнă. Акцисене питĕ хыиă тĕрĕслесе тăнă, ют çĕр гражданĕсене, компании уставĕпе килĕшӳллĕ, 9 % ытла сутма юраман.

1996 юпа уйăхĕнче «Газпром» хăйĕн 1 % акцисене лондон глобал депозитари алпусăвĕ тĕсĕпе, 1997 çулта— 2,5 млрд. доллар суммăллă облигаципе вырнаçтарать.

1998 çулта Борис Ельцин Виктор Черномырдина Премьер-министр ĕç вырăнĕнчен хăтарать, вара Правительство тӳрех «Газпрома» темиçе миллиард налук парăмне саплама ыйтать. Налук полицийĕ «Газпромăн» харпăрлăхне конфискаллама тытăнсан, компанин налук тӳлеме тивет. Çав çултах компани пĕрремĕш хут шырлăхне кăтартать. Сăлтавĕ уçă мар, анчах та газ пăрăхĕсем кивелсе кайнă, коррупци ертӳçлĕхĕ е уçă фискал политикипе çутта кăларнă малтанхи çулсен финансă çухатăвĕсем.

2001—2003 çулсенче Владимир Путин хастаррăн «Газпромăн» ертӳçисене улăштарать. Çак реформăна тума ăна хăюллăн Раççейĕн малтан финансă министрĕ ĕç вырăнĕнче пулнă Борис Фёдоров тата Hermitage директорĕ Уильям Браудер пулăшнă.

2004 çулăн пуçламăшĕнче Раççей Федерацийĕ аллинче 38,7 % «Газпромăн» акцийĕ шутланнă, патшалăх Директорсен канашĕнче чылай вырăн йышăннă пулнă. 2004 çулта РФ Президенчĕ Владимир Путин «Газпрома» «Роснефть» патшалăх компанине кĕртме шутланă. Çакна пурнăçа кĕртсен «Газпромра» патшалăх акцисен шучĕ 50 % ытла пулĕччĕ, вара «Газпром» акцисене ют çĕрсене сутма юрĕччĕ. Анчах та «Газпром» юхăнтарнă ЮКОС компанине илме пултарайман, çав компанин харпăрçи «Роснефть» пулса тăрать. Сăлтавĕ çапла уçăлать: 2004 çулхи раштавăн 15-мĕшĕнче ЮКОС хăйне банкрот тесе АПШ Техас штачĕнчи Хьюстонра хыпарлать, вара юхăннă компание туянни американ саккунĕсене хирĕçле пулать. Американ санкцисенчен шикленсе, «Газпром» каялла чакать, çавăнпа та раштавăн 19-мĕшĕнче ЮКОС-ăн пайне (тĕп тĕрĕссипе, «Юганскнефтегазăн» 76,79 % акци пуххине) унчен паллă пулман «Байкалфинансгруп» компани туянать. Тепĕр 3 кун иртсен, раштавăн 22-мĕшĕнче, «Байкалфинансгруп» «Роснефть» аллине куçать.

Çапах та«Газпромăн» акцисене укçапа тӳлесе илсе, 2004 çулта патшалăх «Газпромри» хăйĕн тӳпине 50 % ытла хăпартать.

«Газпром» 2006 çулта

• Раштав — «Газпром», «Шелл», «Мицуи» тата «Мицубиси» алă пуснă килĕшӳ хучĕпе «Газпром» «Сахалин Энерджи» («Сахалин-2» нефтьпе газ проекчĕн компани-операторĕ) проекта кĕрет: «Газпром» проектра 50 % тата пĕр акцие туянать. «Шелл» аллинче 27,5 % минус пĕр акции юлать, «Мицуи» — 12,5 %, «Мицубиси» — 10 %. «Сахалин Энерджи» акци пакечĕшĕн «Газпром» пĕтĕмпех 7,45 млрд. долл. Тӳлет.
• Раштав — «Газпром» Болгарипе килĕшӳ çырать, çакăнпа Болгарие сутăм раççей газ хакне «Газпром» вăраххăн ӳстерсе пыма (2007—2012 çç. 1 пин кубометршăн $91 пуçласа $245 çити), Болгари витĕр Турцие, Грецие тата Македоние газа транзитланă чухне бартер схемисенчен хăтăлма йышăнаççĕ.

«Газпром» 2007 çулта

«Газпром» 2008 çулта

• 2008 çулхи çу уйăхĕнче «Газпром» «Чайна Мобилпа» «Дженерал Электрикран» иртсе кайса капитализаципе тĕнчере виççĕмĕш компани пулса тăчĕ.^[8]
• 2008 çулхи çĕртме, «Газпромпа» СУЭК-ăн активĕсене пĕрлештермеспĕр тесе пĕлтернĕ^[9].

Харпăрçисемпе ертӳçисем

Директорсен Канашĕ

• Директорсен Канашĕн председателĕ — Виктор Зубков (2008 çулхи çĕртме уйăхĕ).
• Директорсен Канашĕн председателĕн çумĕ — Алексей Миллер (с 2002 года).

Тĕплĕнрех: Совет директоров ОАО «Газпром» 2006 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 4-мӗшӗнче архивланӑ..

РАО «Газпром» Директорсен Канашĕн председателĕ, 1998 çултанпа — УАО «Газпром»

1. Вяхирев Рэм Иванович (1993—1996, 2001—2002)
2. Казаков Александр Иванович (1996—1998)
3. Газизуллин Фарит Рафикович (1998—1999)
4. Черномырдин Виктор Степанович (1999—2000)
5. Медведев Дмитрий Анатольевич (2000—2001, 2002—2008)
6. Зубков Виктор Алексеевич (2008)

Правлени

• Председатель правления ОАО «Газпром» — Алексей Миллер (2001 - халиччен).
• Правлени председатĕлĕн çумĕ — Александр Медведев (2005 çулхи акан 8-мĕшĕ — халиччен).
• Правлени председатĕлĕн пресс-секретарĕ — Сергей Куприянов.

Теплĕнрех: Правление ОАО «Газпром» 2006 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 4-мӗшӗнче архивланӑ..

РАО «Газпром» правлени председатĕсем, 1998 çултанпа — УАО «Газпром»

1. Вяхирев Рэм Иванович (1993—2001)
2. Миллер Алексей Борисович (с 2001)

Ӗç-пуçĕ

Янтă пурлăхĕ

Ютçĕрти проектсем

Ăслăх-тĕпчев ĕç-хĕлĕ

«Газпромăн» тĕп ăслăх бази — 1948 çулта никĕсленĕ Мускав облаçĕнчи Развилка посёлокĕнче вырнаçнă «ВНИИГАЗ» институт. Институт территоринче хăватлă шутлав центрĕ, УАО «Газпром связь» технологи çыхăнăвĕн çыххи, çаплах экспериментлă производство — «ВНИИГАЗăн опытла завочĕ». ООО «ВНИИГАЗ» устав капиталĕн 100 % «Газпром» аллинче.

Ӗç-хĕлĕн кăтартăвĕсем

2003 çулта компанире 300 пин ĕçтĕш ĕçленĕ. 2006 çулта — 432 пин^[10].

2005 çулта «Газпромăн» МСФО йĕркипе 1,38 трлн тен. ($48,89 млрд) сутса укçа пуçтарнă,таса тупăшĕ 2004 çулпа танлаштарсан 49 % ытларах пулнă, 311,1 млрд тенкĕне ($11,2 млрд.) çитнĕ. 2005 çулхи операци тăкакĕсем 929,56 млрд тенкĕ пулнă, таса тивĕçĕ çул вĕçнелле — 797,46 млрд тенкĕне çитнĕ.

2006 çулта «Газпромăн» сутса бухгалтер шутлавĕн раççей стандарчĕпе 1632,7 млрд руб укçа тунă, таса тупăшĕ — 343,7 млрд тенкĕ^[11].

Юлашки çулсенче «Газпромăн» парăмĕ сасартăк ӳсме тытăннă: 2000 çулта $13,5 млрд пулнă пулса, 2006 çулта $40 млрд çитет. Хашпĕр аналитик шухăшĕпе, çак компани эффективлă мар ĕçленине палăртать, кулленхи операци тăкакĕсем 2000 çултанхи $14,5 млрдран 2006 $50 млрда таран хăпарнă, çак чухнех производствăна инвестици кĕртесси чакса пырать^[12].

2006 çулхи кăтартăвĕпе^[13][14] компанин тĕп финансă кăтартăвĕсем çапла курăнаççĕ:

• Çаврăнăш:
  • 2152,111 млрд тен. (МСФО)
  • 2204,888 млрд тен. (РСБУ)
• Операци тупăшĕ
  • 788,188 млрд тен. (МСФО)
  • 783,093 млрд тен. (РСБУ)
• Таса тупăш
  • 636,461 млрд тен. (МСФО)
  • 578,688 млрд тен. (РСБУ)

РСБУ шутлавĕпе 2007 çулхине^[15] 2006 çул пĕтĕмлетĕвĕсен операци таса тупăшне улăштарнă. Ăна 788,188 млрд тенкĕрен 758,035 млрд тенкĕне çитиӳкернĕ. Çакă тăкак реклассификаципе çыхăнна, пулас.

Активсем

Патшалăхсем тăрăх туллиех мар йыш

Раççей

Владение 100 % акций[16]	Владение более чем 50 %[17]	Владение 50 % акций или меньше[18]
«Газпром бурение» ВНИИГАЗ «Газпромавиа» «Газпроминвестхолдинг» «Газпром-медиа» «Газпромразвитие» «Газпромэнерго» «Газпром газнадзор» «Газпром газобезопасность» «Газпром добыча Астрахань» «Газпром добыча Иркутск» «Газпром добыча Красноярск» «Газпром добыча Кузнецк» «Газпром добыча Надым» «Газпром добыча Ноябрьск» «Газпром добыча Оренбург» «Газпром добыча Уренгой» «Газпром добыча шельф» «Газпром добыча Ямбург» «Газпром зарубежнефтегаз» «Газпром инвест Восток» «Газпром инвест Запад» «Газпром инвест Юг» «Газпром комплектация» «Газпром переработка» «Газпром трансгаз Волгоград» «Газпром трансгаз Екатеринбург» «Газпром трансгаз Казань» «Газпром трансгаз Кубань» «Газпром трансгаз Махачкала» «Газпром трансгаз Москва» «Газпром трансгаз Нижний Новгород» «Газпром трансгаз Самара» «Газпром трансгаз Санкт-Петербург» «Газпром трансгаз Саратов» «Газпром трансгаз Ставрополь» «Газпром трансгаз Сургут» «Газпром трансгаз Томск» «Газпром трансгаз Уфа» «Газпром трансгаз Ухта» «Газпром трансгаз Чайковский» «Газпром трансгаз Югорск» «Газпром связь» «Газпром северподземремонт» «Газпром сжиженный газ» «Газпром социнвест» «Газпром центрремонт» «Газпром экспорт» «Газпром экспо» «Газпром энергохолдинг» «Газпром югподземремонт» «Газфлот» «Информгаз» «Информгазинвест» «Межрегионгаз» «НПЦ Подземгидроминерал» «НИИгазэкономика» «Новоуренгойский газохимический комплекс» «Подземгазпром» «Севернефтегазпром» «Темрюкмортранс» «ТюменНИИгипрогаз» ЧОП «Газпромохрана» Эколого-аналитический центр газовой индустрии «Ямалгазинвест»	Sakhalin Energy (оператор «Сахалин-2»)[19] «ВНИПИгаздобыча» «Волгогаз» «Волгограднефтемаш» «Востокгазпром» «Газмаш» Газпромбанк «Газпромгеофизика» «ГазпромПурИнвест» «Газпромтрубинвест» «Газпром космические системы» «Газпром нефть» «Газпром промгаз» «Газтелеком» «Газэнергосервис» «Газэнергосервис» «Гипрогазцентр» «Гипроспецгаз» «Диалоггазсервис» «Дитангаз» «ЗапСибгазпром» «Зарубежнефтегаз» «Красноярсгазпром» «Оргэнергогаз» «СевКавНИПИгаз» «Спецгазавтотранс» «Фора Газпром» «Центргаз» «Центрэнергогаз»[20][21][22] «Электрогаз»	ВИП-Премьер «Вологдапромресурс» ГазАгроFriport «Газтранзит» «Газ-трубы» Инвестиционная компания «Вега» Инвестиционная компания «Горизонт» Каспийская нефтяная компания «НОВАТЭК» «страховая группа СОГАЗ» «Прометей-Сочи» «Роснефтегазстрой» «Росшельф» «Стройтрансгаз» «Тюмень гостиница» «ЦентрКаспнефтегаз»

Австри

• GHW (50 %)
• ZGG-Zarubezhgazneftechim Trading GmbH
• ZMB Gasspeicher Holding GmbH (66,67 %)

Эрмени

• «Армросгазпром»

Белоруси

• «Белгазпромбанк»
• «Белтрансгаз»

Болгари

• Topenergy (100 %)
• Overgas Inc. AD (50 %)

Аслă Британи

• Gazprom Marketing and Trading Limited (GM&T) (100 %)
• Interconnector (UK) Limited (10 %)

Венгри

• Panrusgas Rt (40 %)
• Borsodchem (25 %)
• TVK (13.5 %)
• DKG-EAST Co (38,1 %)

Германи

• Agrogaz GmbH (100 %)
• Ditgaz (49 %)
• Verbundnetz Gas (5.3 %)
• Gazprom Germania GmbH (100 %)
• Wingas GmbH (35 %)
• Wintershall Erdgas Handelshaus GmbH & Co. KG (50 %)
• ZMB GmbH (100 %)

Греци

• Prometheus Gaz (50 %)

Итали

• Volta SpA (49 %)
• Promgas (50 %)

Казахстан

• KazRosGaz (50 %)

Кипр

• Leadville Investments Ltd

Киргизи

• Мунай Мурза

Латви

• Latvijas Gāze (34 %)

Литва

• Lietuvos Dujos (37,1 %)
• Kaunas CHP (100 %)
• Stella Vitae (30 %)

Молдави

• «Молдовагаз»

Нидерландсем

• BSPS B.V. (50 %) — operator of the Blue Stream pipeline
• Gazprom Finance B.V.
• PeterGaz B.V.

Польша

• EuRoPol Gaz (48 %)

Румыни

• WIROM (25 %)

Серби

• JugoRosGaz (50 %)
• Progress Gas (50 %)
• НИС нафтагас (51 %)

Турци

• Bosphorus Gaz Corporation AS (40 %). Во втором полугодии 2009 года Газпром намерен увеличить долю акций в Bosphorus Gas до 51%^[23]
• Turusgaz (45 %)

Украина

• «ЮжНИИгипрогаз»
• «Газпром Сбыт Украина»^[24]

Чехи

• Gas-Invest S.A. (37.5 %)
• Vemex s.r.o. (33 %)

Финлянди

• Gasum Oy (25 %)
• North Transgas Oy (100 %)
• Pipeline

Швейцари

• Baltic LNG AG (80 %)
• Nord Stream AG (51 %)
• ZMB (Schweiz) AG (100 %)
• Gas Project Development Central Asia AG (50 %) Europe AG
• Europe AG

Эстони

• Eesti Gaas AS (37.02 %)

Газпром — Раççей тĕнче политикин кăралĕ

«Газпром» — раççей МХХ пысăк харпăрçи

1998 çулта туса хунă «Газпром-медиа» медиахолдинг, НТВ тата ТНТ телеканалсен, «НТВ-Плюс» спутник инçекуравĕн, «Эхо Москвы» радиостанцин, «Первое популярное радио» («Попса»), NEXT, «Сити FM», Relax FM, Детское радио, «Семь дней» издательствин («Итоги», «Караван историй», «7 дней — телепрограмма», «Штаб-квартира») журналсен, «Известия», «Трибуна» хаçатсен, «Панорама ТВ» тата «Петербургский Час пик» журналсен,«НТВ-Кино» кинокомпанин, «Октябрь», «Кристалл Палас» кинотеатрсен тата «НТВ-медиа» янрав компанин харпăрçи шутланать.

Кăсăк фактсем