Коперниций

Коперници (лат. Copernicium, Cn, маларах Унунби ятпа палăртнă лат. Ununbium, Uub е эка-ртуть) — 112-мĕш хими элеменчĕ. Чи стабиллă ²⁸⁵Cn изотопĕн тĕшĕнче 112 протонпа, 173 нейтрон. Çурма аркану тапхăрĕ 34 секунд яхăн. Коперници чĕркĕмĕл евĕр кĕмĕл тĕслĕ шĕвек пулас. 112-мĕш элемент уçнине ИЮПАКра çирĕплетнĕ ^[1] , ун ятне çирĕплетме палăртнă^[2].

Коперници (Cn) / Copernicium
Атом номерĕ	112
Ансат япалалăхăн курăмĕ	кĕмĕл евĕрлĕ шĕвек пулас
Атом палăрăмĕсем
Атом масси (моль масси)	285 а. е. м. (г/моль)
Атом радиусĕ	n/a пм
Ионизаци энергийĕ (пĕрремĕш электрон)	n/a кДж/моль (эВ)
Электронсен конфигурацийĕ	тен [Rn] 5f 14 6d10 7s2
Химилле палăрăмсем
Ковалентла радиус	пм
Ион радиусĕ	пм
Электронегативлăх (Полинг шучĕпе)
Электрод потенциалĕ
Оксидлав капашĕсем
Ансат япалалăхăн термодинамикăлла палăрăмĕсем
Тачăлăх	г/см³
Пайлавла ăшăшăнăçтарăш	Дж/(K·моль)
Ăшăяраслăх	Вт/(м·K)
Шăрану температури	K
Шăраннин пайлавла ăшши	кДж/моль
Вĕрев температури	K
Пăспулăмăн ăшăлăхĕ	кДж/моль
Моль калăпăшĕ	см³/моль
Ансат япалалăхăн кристалл решетки
Решетке тытăмĕ
Решетке периочĕ	Å
c/a танлашăнни
Дебай температури	K

Cn	112
285
[Rn]5f146d107s2
Коперници

Истори

Коперницие чи малтан 1996-мĕш çулăн нарăсăн 9-мĕшĕнче Германири Дармштадтри йывăр ионсен институтĕнче С. Хоффманн (S. Hofmann), В. Нинов (V. Ninov), Ф. П. Хессбергер (F. P. Hessberger), П. Армбрустер (P. Armbruster), Х. Фолгер (H. Folger), Г. Мюнценберг (G. Münzenberg) тата ыттисем синтезланă (Gesellschaft für Schwerionenforschung, GSI). ²⁷⁷Cn изотопăн икĕ тĕшне йывăр ионсене хăвăрлаканта цинк йĕтрисемпе хура тăхлан мишенĕсене персе туса илнĕ.^[3].

Йывăртарах изотопĕсене каярах Дубнари ОИЯИ унунквади арканнă хыççăн тупнă (2000 тата 2004 çулсенче)^[4][5][6].

2006-мĕш çулта ОИЯИ аркану продукчĕсене химилле палласа изотопсен синтезне çирĕпленĕ. Плутони-242-рен тунă мишене кальций-48 изотпопĕпе пенĕ. Реакцинче 114-мĕш элемент синтезленнĕ хыççăн вăл атмосфера пусăмлă гелипе аргон хутăшлă камерăна лекнĕ. Çур секкунтран ²⁸⁷Uuq альфа-аркану хыççăн ²⁸³Cn изотоп пулнă. Ăна газ юхăмĕ ылтăн детекторлă криоген камерине илсе кайнă. Детекторсем çинче 112-мăш элемен арканнине сиснĕ.^[7][8].

Изотопĕсем

Тĕп статья: Коперници изотопĕсем

Изотоп	Масса	Çурма аркану тапхăрĕ[9]	Аркану майĕ
277Cn	277	0,69+0,69−0,24 мс	α-аркану 273Ds
282Cn	282	0,50+0,33−0,14 мс	хăйне-хăй пайланни
283Cn	283	4,0+1,3−0,7 с	α-аркану 279Ds (99 % сахалрах мар), хăйне-хăй пайланни
284Cn	284	79+31−19 мс	хăйне-хăй пайланни
285Cn	285	29+13−7 с	α-аркану 281Ds

Ячĕ

GSI тĕпчевçисем в честь Н.Коперника халаласа 112-мĕш элемент валли «коперници» (Copernicium, Cn) сĕннĕ ^[10]. ИЮПАК 2010-мĕш çулхи нарăсăн 19-мĕшĕнче официаллă элемент ятне çирĕплетнĕ 19 февраля а^[11][12].

Элемнтăн символĕ пирки тавлашусем пынă^[13]. Уçакансем сĕннĕ Cp символ икĕ сăлтавпа тивĕçтермен:

• органика химинче ку символпа циклопентадиенил радикалне палăртаççĕ;
• Германинче лютецие нумай вăхăт хушши кассиопи тенĕ тата Cp символпа палăртнă.