Космологи

Космоло́ги (космос + логос) — астрономин Çут Тĕнчен пĕтĕмĕшлĕ эволюцине тата пахалăхĕсене тĕпчекен уйрăмĕ. Çак дисциплинăна математика, физика тата астрономи никĕсленĕ.

Метагалактикăна логарифм майĕпе шутласа кăтартни. Çĕртен пуçласа аяккине çывхарнă чухне хушă экспонента евĕр ӳснине логарифăмланă. Тӳпери ĕскерсене пысăклатса кăтартнă, вĕсен формисене хакламашкăн.

Космологи

Çут Тĕнче пуçламăшĕсем Пысăк сирпĕнӳ Çулташла инçĕш Реликтла пайăркалав Космологири тăрăм танлăхĕ Тĕксĕм йăмлăх Пытарăнчăк масса Фридман Çут Тĕнчи Космологилле принцип Космологилле модель Галактикăсен эволюцийĕ Хаббл саккунĕ Инфляци Çут Тĕнчен шултра масштаблă тытăмĕ Синкерлĕ тачăлăх Лямбда-CDM‎ модель Çут Тĕнче сарăлăвĕ Нуклеосинтез Сăнанакан Çут Тĕнче Космологилле хĕрлĕ шăвăну Çут Тĕнче форми Тытăм хормăланни Пысăк сирпĕнӳ хронологийĕ Графикăлла хронологи Космологи хронологийĕ Çут Тĕнчен никĕссĕр шăпи Çут Тĕнче

Тăванлă темăсем

Астрофизика ОТО Элементарлă пĕрчĕсен физики Квантла гравитаци Эволюци Синергетика

пăх сӳтсе яв тӳрлет

Ку терминӑн урӑх пӗлтерӗшсем пур, Космологи (пĕлтерĕшсем) пӑхӑр.

Космологи историйĕ

Космологи ĕлĕк-авал пур тĕнче пулнине (космогони) тата пĕтнине (эсхатологи) тĕн халапĕсемпе ăнлантарса панă.

Çут Тĕнче çул ӳсĕмĕ

Тĕп статья: Çут Тĕнче çул ӳсĕмĕ

Çут Тĕнче çул ӳсĕмĕ — Мӑн сирпĕнӳ самантĕнчен иртнĕ вăхăт. Хальхи ăслăх хыпарĕсем кăтартнипе (WMAP результачĕсем), çак вăхăт 13,830 ± 0,075 млрд çул^[1]. Европа космос агентствин «Планк» хăватлă телескоп-спутникĕ çапса илнĕ хыпарсене шута илсен, Çут Тĕнче çул ӳсĕмĕ 13,798 ± 0,037 миллиард çул (68% шанчăклă интервал)^[2][3][4].

Çут Тĕнче çул ӳсĕмĕ космологи параметрĕсен функцийĕ

Çут Тĕнчен çул ӳсĕмне халĕ стандарт космологи ΛCDM-модельне усă курса хаклаççĕ.

Çут Тĕнче атланăвĕн тĕп этапĕсем