Космологилле модель

Космологилле модель, нумайлă хисепре космологилле модельсем — Çут Тĕнче пĕрпĕтĕмлĕх пулса еплерех аталаннине кăтартакан модель (модельсем).

Космологи

Çут Тĕнче пуçламăшĕсем Пысăк сирпĕнӳ Çулташла инçĕш Реликтла пайăркалав Космологири тăрăм танлăхĕ Тĕксĕм йăмлăх Пытарăнчăк масса Фридман Çут Тĕнчи Космологилле принцип Космологилле модель Галактикăсен эволюцийĕ Хаббл саккунĕ Инфляци Çут Тĕнчен шултра масштаблă тытăмĕ Синкерлĕ тачăлăх Лямбда-CDM‎ модель Çут Тĕнче сарăлăвĕ Нуклеосинтез Сăнанакан Çут Тĕнче Космологилле хĕрлĕ шăвăну Çут Тĕнче форми Тытăм хормăланни Пысăк сирпĕнӳ хронологийĕ Графикăлла хронологи Космологи хронологийĕ Çут Тĕнчен никĕссĕр шăпи Çут Тĕнче

Тăванлă темăсем

Астрофизика ОТО Элементарлă пĕрчĕсен физики Квантла гравитаци Эволюци Синергетика

пăх сӳтсе яв тӳрлет

Кунашкал модельсене ăсталама физикăн çакнашкал уйрăмĕсене тата теорийĕсене усă кураççĕ:

1. Шайлашуллă статистикăлла физика, унăн тĕп анлавĕсем тата принципĕсем, çавăн пекех релятивизмла газ теорийĕ.
2. Гравитаци теорийĕ, ытларах чухне ОТО. Ку теорие Хĕвел тытăмĕн шайĕнче çеç тĕплĕн тĕрĕсленĕ^[1][2], çавăнпа та ăна пысăкрах масштабсенче усă курнине тиркеме те пулать.
3. Элементарлă пĕрчĕсен физикинчи хăшпĕр хыпар-хăнар: тĕп пĕрчĕсен ят-йышĕ, палăрăмсем, хире-хирĕç вăйăмсен тĕсĕсем, сыхланаслăх саккунесем. Космологилле модельсем чылай ансатрах пулĕччĕç, енчен те протон стабиллĕ пĕрчĕ пулмасăр арканайнă-тăк^[3], анчах та çакна лабораторисенчи хальхи экспериментсем çирĕплетмеççĕ.

Хальхи вăхăтра ак çакнашкал чи аван тĕрĕсленнĕ комплекслă модельсем пур:

Пысăк Сирпĕнӳ теорийĕ. Çут Тĕнчен химилле тытăмне çырса кăтартать.

Инфляци тапхăрĕн теорийĕ. Сарăлу сăлтавне ăнлантарать.

Фридманăн сарăлу моделĕ. Сарăлăва çырса кăтартать.

Иерархилле теори. Шултра масштаблă тытăма çырса кăтартать.

асăрх.: симĕс тĕс — тĕппипех (абсолютлă) вăйра тăракан теорисем; янтарлă тĕс — йышăннă, анчах сÿтсе явма пăрахман теори; хĕрлĕ тĕс — йышăнма йывăр тата тата час-часах тиркев тÿсекен теори.