Кĕрешшĕнсем

Крешшĕнсем (тут. керәшеннәр, керәшен татарлары, выр. кряшены) — Атăлпа Урал хушшинчи тутарсен йышĕнчи тĕнпе, çавна май йăла-йĕркепе те, уйрăлса тăракан этноконфесси ушкăнĕ, православие тытса пыраççĕ, ытларах Тутарстанра, кăштах Удмурти Республикинче, Пушкăрт Республикинче тата Челепи облаçĕнче пысăк ушкăнсемпе пурăнаççĕ.

Ку терминӑн урӑх пӗлтерӗшсем пур, Крешшĕнсем (пĕлтерĕшсем) пӑхӑр.

Крешшĕнсем
Пётр Гаврилов • Георгий Ибушев • Василий Тимофеев Ӳкерчĕк:Vmvasilievbass.jpg Яков Емельянов • Алексей Антонов • Владимир Васильев
Тăван ячĕ	Кряшенсем Керәшеннәр
Хальхи вырнаçăвĕ тата йышĕ
Пурӗ: 34822 çын (2010 çулхи çыравра хăйсене крешшен нацине кăтартнисем)[1] Раҫҫей Федерацийӗ Раҫҫей Федерацийӗ 34822 çын (2010 çул)[2], 45422 çын, нагайбаксемпе пĕрле. Тутарстан Тутарстан: 29962 çын (2010 çул)[2] Пушкăртстан Пушкăртстан: 3801 çын (2010 çул)[2] Удмурт Республики Удмурт Республики: 482 çын (2010 çул)[2] Казахстан Казахстан 20 913 çын (2009 çул)[3]
Чĕлхе	тутар чĕлхи, вырăс чĕлхи
Тĕн	Православи
Кĕрет	тутарсем
Этнос ушкăнĕсем	нагайбаксем[4]

Асăрхаттару: анлăрах пĕлтерĕшпе чăваш чĕлхинче крешшĕн тесе тĕне кĕнĕ хуть те мĕнле çынсене те калаççĕ.

Нагайбаксем те хăйсене крешшĕнсем теççĕ^[5].

Крешшĕнсем епле пулса кайни

Турă амăшĕн турăш чиркĕвĕ — Хусанти кряшенсен чиркĕвĕ

Турă амăшĕн Тихвин турăш чиркĕвĕ, XIX ĕмĕр.

Йышĕ тата вырнаçни

2002 çулхи Раççейри халăх çыравĕпе 24668 кряшен шутланнă. Вĕсенчен чылайрахăшĕ (18760 çын) Тутарстанра пурăннă. Кряшенсем çаплах нумай йышпа Пушкăрт Республикинче (4510 çын) тата Удмурт Республикинче (650 çын) вырнаçнă.

Тапăл 1. Тутарстанри кряшен халăх йышĕ, Пĕтĕм Раççейри 2002 çулхи халăх çыравĕпе Хула/район Йышĕ, çын Хула/район халăх йышĕн пайĕ, % Хусан çумĕнчи ялсемпе 2123 0,2 Азнакай 4 0,0 Элмет çумĕнчи ялсемпе 185 0,1 Павлă 1 0,0 Пĕкĕлме 8 0,0 Пăва 3 0,0 Алапӳ 1197 1,7 г. Зай çумĕнчи ялсем 91 0,2 Ешĕл Улăх 26 0,0 Лениногорск 2 0,0 Чаллă çумĕнчи ялсемпе 3439 0,8 Нижнекамск 3277 1,5 Нурлат — - Чистай 258 0,4 Агрыз районĕ 8 0,0 Азнакай районĕ 1 0,0 Аксу районĕ — - Актанăш районĕ — - Алекееевский район 47 0,2 Алькеевский районĕ — - Элмет районĕ 523 1,4 Апаст районĕ - Арча районĕ 7 0,0 Атна районĕ 6 0,0 Павлă районĕ — - Балтасинский район 161 0,5 Пĕкĕлме районĕ — - Пăва районĕ — - Верхнеуслонекий район 16 0,1 Высокогорский район 17 0,0 Çĕпрел районĕ — - Алапӳ районĕ 262 2,4 Зай районĕ 86 0,5 Ешĕл Улăх районĕ 43 0,1 Кайпăч районĕ 5 0,0 Кама-Устье районĕ 2 0,0 Кукмăр районĕ 1087 2,0 Лайăш районĕ 21 0,1 Лениногорск районĕ 111 0,5 Маматăш районĕ 1891 3,9 Менделеев районĕ 652 2,1 Мензели районĕ 56 0,2 Муслюм районĕ 3 0,0 Анат Кама районĕ 954 2,5 Çĕнĕ Шĕшме районĕ 6 0,0 Нурлат районĕ 69 0,2 Пестречинский район 283 1,0 Рыбно-Слободский район 113 0,4 Сабин районĕ 26 0,1 Сарман районĕ 343 0,9 Сăпас районĕ 1 0,0 Теччĕ районĕ — - Тукай районĕ 658 2,2 Тюлячинский район 15 0,1 Çарăмсан районĕ — - Чистай районĕ 151 0,7 Ютазинский район 12 0,1

Кряшенсен антропологи тĕсĕсем

Чĕлхе тата алфавит

Чĕлхепе кряшенсене тăватă ушкăна уйăраççĕ:

1. Анат Камаçум кряшен пуплевĕ;
2. хусан лешьен кряшен пуплевĕ;
3. чистай кряшен пуплевĕ;
4. молькей кряшен пуплевĕ.

Пичетпе литература

Хаçатсем

• «Сугыш хабарляре» (Военные известия; 1915—1917. Редактор — П. П. Глезденев)
• «Дус» (Друг; нарăс, 1916—1918. Редактор — С. М. Матвеев)
• «Кряшен газеты» (Кряшенская газета; кăрлач, 1917 — утă, 1918. Редактор — Н. Н. Егоров)
• «Алга таба» (Вперёд; кăрлач—ака, 1919. Редактор — М. И. Зубков)
• «Кызыл алям» (Хĕрлĕ ялав; юпа, 1919 — кăрлач, 1921)
• «Киняш» (Совет; авăн, 1922 — раштав, 1929)^[6].

• «Керэшен сузе» (Слово кряшен; нарăс, 1993—2002)^[7][8]
• «Туганайлар» (Родные мои;2002-па)^[9]
• Кряшенские известия 2009-па)^[10]

Журналсем

• «Иген игуче» («Хлебороб») (çĕртме-утă 1918).
• «Белемнек» («Знание») (авăн, 1921 — кăрлач, 1922).
• «Туганайлар» («Братья»).

Илемлĕ литература

XIX ĕмĕрти чи паллă сăвăçĕ — Яков Емельянов, халăхра ăна «Якку юрăç» тенĕ. Сăвă хайлама вăл Хусанти тĕп кряшен-тутар шкулĕнче вĕреннĕ чухнех пуçланă. Поэт икĕ сăвă пуххине хатĕрленĕ, вĕсене «Стихи на крещёно-татарском языке. Дьякон Я. Емельянов стихлары» ятпа 1879 çулта пичетленĕ. Çаплах Давид Григорьев (Саврушевский), Дарҗия Аппакова, Н. Филиппов, А. Григорьев, В. Чернов, Гаврила Беляев çыравçăсем пулнă.

Культура

Этнографсем палăртнипе, чĕлхе тата этеплĕх йалипе пиллек этнографи ушкăна уйăраççĕ:

• хусан-тутар,
• алапӳ,
• молькей,
• чистай
• нухайбаксем