Пӑлхарсем

Пулхăрсем е Пÿлерсем (выр. Булгары, лат. Bulgares, грек Βoύλγαρoί, пăлх. прабългари, тут. Bolğarlar, балк. Малкъар.) — тĕрĕк йăхĕсем^[1], вĕсем IV ĕмĕрте Çурçĕр Хура тинĕс çумĕнчен Каспие тата Çурçĕр Кавказа таран çĕрсене йышăннă, VII ĕмĕрĕн иккĕмĕш пайĕнче пĕр пайĕ Тăнай тăрăхне куçса кайнă, каярах ытти пайĕсем Вăтам Атăлçине, Паннонине, Италие çитнĕ.

Хальхи халăхсен — балкарсен, пушкăртсен, пăлхарсен, карачайсен, македонсен, тутарсен тата чăвашсен —этногенезне хутшăннă^[2][3].

Тăнай пăлхарĕсем хăйсен славян тата фраки йăхĕсемпе пĕрле туса хунă патшалăхне авалхи ламтайĕсен ятнех — Пăлхари - хăварнă.

Халĕ историографире протопăлхарсем, прапăлхарсем, авалхи пăлхарсем терминсем тĕл пулаççĕ.

Этноним

Onogur — Вун вогор — Десять быков (племен) — Венгры

Bulogur — Бÿл вогор — Пять быков (племен) — Булгары

Кутригуры, Сувар, Баранджар, Эскель, Берсула.

Кутригур - Кăтри Огур - от имени булгарсукого хана Котрага (чув.Кăтрак - Кудрявый) т.е. Огуры Котрага - Быки (Племя) Котрага.

Вот тюркские слова со значением бык: турец. Boğa, тат. Буга, алт. Бука, орх-енисейск Вuqa, чув. Вăкăр, булг. Огур. огуз. Огуз. В некоторых нетюркских языках корень этого слова тот же самый: бык (рус.), bika (венг.), boq (осет.), boqe (перс.). У тюркских народов "Бык" был высшим тотемом силы, по этому многие их племена и назывались быками, вот типичные примеры: племя Огузы от слова Огуз - Бык.

В Худуд ал-Алам страна булгар названа как страна внндр. У греков эта форма упоминалась в формах onogundur и hunugundur. С китайского gundur это 公牛 - gōng niú - БЫК! Hun gōng niú - Десять быков!

Самое первое упоменание Болгар, было в начале 3 века и фигурируют в китайских летописях в форме "пять частей сюнну" (хунну, гуннов), когда правил генерал Цао Цао (умер в 216 году) империи Вэй. Этимологию этнонима булгар привел более ста лет назад венгерский учёный-языковед Мункачи Бернат: булгар — «пять угров». Бул Огур современно чувашское Пиль Вăгăр, старочувашское Пÿл вогор от него и название города Пÿлер (Пять племен) современное г. Биляр(ск) столица Волжских Булгар. Слово «Пять» на булгарском языке встречается на эпитафии Волжских Болгар в тексте как: «тариха джети джүр бюл джол» — «длина семьсот пятый год» — где بول бюл — пять.

Истори

Атăлçи пулхăрĕсем кăтăркăр йăхĕсенчи протопăлхарсем е прапăлхарсем шутланнă, вĕсем урăх халăхсемпе хушăнман, çĕнĕ этноса куçман. Брокгаузпа Ефрон пĕчĕк энциклопеди сăмахсарĕ булгарсем е болгарсем тесе çырса тĕрĕс мар палăртать. Паянкунхи булгар халахĕ протопăлхарсем балкан славянĕсемпе, фракисемпе хушăнса кайнă хыççăн пулса тăнă.

Авалхи тата Вăтам ĕмĕрсенче «пăлхар» тесе прапăлхар (протопăлхар) халăхĕ пирки каланă. Ăна X ĕмĕрте уйăрас шутпа усă курма тытăннă.

«Протопăлхар (пропăлхар)» йăхĕсен мăнукĕсем хальхи чăвашсем, хусан тутарĕсем пулаççĕ. Пин çул май каялла атăлçи пулхăрĕсен пĕр пайĕ ислам тĕнне йышăнма тытăннă, хăйсен ячĕсене арап ячĕсем çине куçарнă, малашни ĕмĕрсенче кăпчак йăхĕсен çыннисемпе пĕрлешсе-тăванланса вĕсен чĕлхинчи сăмахĕсене пулхăр чĕлхине кĕртсе пынă.

Тепĕр ушкăнĕ çеç аслашшĕсен авал тĕнне тытса пынă. Вĕсем хальхи чăвашсем пулаççĕ.

Çав. пекех

Вуламалли

• Eremian, Suren. Reconstructed map of Central Asia from ‘Ashharatsuyts’.
• Shirakatsi, Anania, The Geography of Ananias of Sirak (Asxarhacoyc): The Long and the Short Recensions. Introduction, Translation and Commentary by Robert H. Hewsen. Wiesbaden: Reichert Verlag, 1992. 467 pp. ISBN 978-3-88226-485-2
• Bakalov, Georgi. Little known facts of the history of ancient Bulgarians. Science Magazine. Union of Scientists in Bulgaria. Vol. 15 (2005) Issue 1. (in Bulgarian)
• Dobrev, Petar. Unknown Ancient Bulgaria. Sofia: Ivan Vazov Publishers, 2001. 158 pp. (in Bulgarian) ISBN 954-604-121-1
• Николаев В. В., "Чуваши. Этническая история и традиционная культура.", Мускав, 2000.
• Николаев В. В., "История предков чувашей. XXX в. до н.э. — XV в.н.э.", Шупашкар, 2005.
• Ашмарин Н.И., "Болгары и чуваши", Хусан, 1902.
• Евгени Константинов, "Дрезговини" (Ӗнтрĕк), роман, София, "
• "Краткая история Болгарии (С древнейших времен до наших дней)", "Наука" кĕнеке кăларăвĕ, Мускав, 1987.
• Г. П. Кеннаман, "Египет. Его роль в становлении государств в Европе, Азии и Африке", Шупашкар, 2005.

Gallery

• 
• 
• 
• 

Фильмографи

• "Аспарух хан", кинофильм, реж. (?), Евгени Константиновăн "Дрезговини" (Ӗнтрĕк) романĕ çийĕн, София, Болгари.