Ceffir

Daw Ceffir (arddelir y sillafiar Saesneg, Kefir hefyd gan rai; yngenir, IPA : /'kɛfir/ neu /ke'fir/ yn Saesneg ^[1][2]; Rwsieg: кефир) o'r gair Twrcaidd keyif, sy'n golygu "hyfrydwch".^[3] neu o'r Hen Dyrceg, köpür. Ond credir hefyd y gall ddod tarddiad etymolegol arall o wahanol ieithoedd y Cawcasws; cymharer Georgeg კეფირი (k’epiri), Mingreleg ქიფური (kipuri), Oseteg къӕпы (k’æpy), a Karachay-Balkar гыпы (gıpı). Gall y trawsnewid p i f awgrymu trosglwyddiad posibl i Rwsieg trwy Arabeg كِفِير (kifīr), a fyddai wedi gwasanaethu fel lingua franca yn rhannau Mwslemaidd y Cawcasws.

Ceffir

Math	cynnyrch llaeth eplesedig, diod wedi'i eplesu, cynhyrchion llaeth eplesedig, iogwrt a mathau eraill o laeth neu hufen, Q26868453, cynnyrch llaeth, diod feddal
Rhan o	coginiaeth Circasia
Yn cynnwys	llaeth
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

'burum' ceffir, a elwir yn (kefiran). Mae'n ymdebygu i furum o ran natur ac i ben blodfresych bychan o ran golwg

'Burum' ceffir o dan meicrosgôp

Esboniad byr

Logo Kefir Rwsieg gyda'r slogan "Rydym yn gwneud gemau"

Mae i laeth ceffir waead ac edrychiad tebyg i iogwrt neu'r diod airan (ayran), ond bod iddo flas mwy sur neu sitrig.

Mae'n ddiod sy'n llawn eplesiadau lactig a geir o eplesu llaeth. Yn wreiddiol o'r Cawcasws, mae'n dal yn boblogaidd iawn yn yr hen Undeb Sofietaidd. Mae'n cynnwys tua 0.8% asid lactig ac mae ganddo flas ffres; Yn dibynnu ar y gwahanol ddulliau eplesu, gall kefir fod â chynnwys bach o CO2 ac alcohol, y ddau oherwydd prosesau eplesu'r burumau. Mae'n cael ei baratoi gyda llaeth ffres (defaid, geifr neu fuwch) a eplesiadau neu grawn kefir, a ffurfiwyd gan polysacarid o'r enw kefiran sy'n cynnal cytrefi o facteria mesoffilig yn bennaf a burumau mewn cysylltiad symbiotig. Nid yw eplesiadau kefir llaeth yn addas ar gyfer eplesu'r siwgrau sydd wedi'u cynnwys mewn ataliadau hylif eraill, fel diodydd soi a reis neu doddiannau dŵr a siwgr; at y diben hwn, defnyddir grawn ceffir dŵr.

Hanes

Yn ôl y chwedl, rhoddodd y Proffwyd Muhammad y grawn kefir cyntaf i hynafiaid y mynyddwyr Cawcasws, a oedd am y rheswm hwn yn eu galw'n "miled y proffwyd". Mewn gwirionedd, mae'n anodd sefydlu sut y cafwyd y cymysgedd o ficro-organebau sy'n ffurfio grawn kefir. Mae'r defnydd o laeth wedi'i eplesu yn hynafol iawn, mae tystiolaeth ohono yn Llyfr Genesis, ond nid oes unrhyw ffynhonnell yn sôn yn benodol am kefir. Sonnir am ddiod tebyg yn llyfr Teithiau Marco Polo, sy'n honni iddo ddod ar draws poblogaethau Cawcasws yn ystod ei daith i Tsieina a oedd yn bwyta chemmisi, diod ychydig yn alcoholig a gafwyd o eplesu llaeth caseg.

Mae astudiaethau diweddar wedi dangos ei bod yn bosibl cael kefiran (grawn kefir) trwy frechu fflora bacteriol o stumog gafr i laeth sydd wedi'i gynnwys mewn bag lledr a disodli hanner y llaeth â llaeth ffres bob dydd; ar ôl tua deg wythnos mae grawn kefir yn cael eu ffurfio .^[4]

Roedd Kefir wedi'i wneud o laeth buwch, defaid neu gafr. Yn draddodiadol fe'i gosodwyd mewn poteli lledr a'i ddisodli â llaeth ffres, fel bod eplesu'n digwydd yn barhaus.

Mae traddodiad wedi defnyddio kefir i drin enteritis ac weithiau twbercwlosis. Yn y cyfnod modern, yr enillydd Gwobr Nobel am feddyginiaeth Ilya Ilyich Mechnikov a ddaeth â diddordeb mewn kefir ac astudiodd ei straenau bacteriol, yn argyhoeddedig ei fod yn un o'r rhesymau dros hirhoedledd poblogaethau Cawcasws diolch i bresenoldeb asid lactig a fyddai'n cadw ymaeth ymlediad bacteriol yn y coluddyn.^[5]

Disgrifiad

Paratoi

Paratoi llaeth ceffir: kefiran (y 'burum' ceffir) yn barod ar gyfer eplesu newydd a ceffir wedi'i hidlo'n ffresh

Mae paratoi ceffir yn gofyn am frechu llaeth â eplesau homonymaidd, cysylltiad o facteria a burum sy'n byw mewn strwythurau wedi'u gwneud o polysacarid, kefiran, a gynhyrchir gan y bacteria eu hunain. Mae'r meicro-organebau'n lluosi yn y llaeth gan gyflawni'r broses eplesu sy'n defnyddio gwahanol rywogaethau o furumau a eplesiadau lactig. Mae'n eplesu lactig yn bennaf, ond hefyd yn rhannol alcoholig (mae rhai burumau yn trawsnewid siwgr yn alcohol a charbon deuocsid).

Wrth baratoi gartref, mae'r grawn yn cael eu hadennill a'u hailddefnyddio ar gyfer eplesiadau dilynol. Mae'r eplesiadau'n cael eu hychwanegu at y llaeth (oer neu ar dymheredd yr ystafell, ond nid yn rhy boeth) a'u gadael i eplesu am 24 i 48 awr ar tua 20°C, gan droi weithiau. Gallwch ddefnyddio llaeth ffres wedi'i basteureiddio neu laeth oes hir. Gall ceffir cartref gynnwys alcohol ysgafn (hyd at 1 gradd), tra nad oes gan rai cynhyrchion diwydiannol y nodwedd hon diolch i ddulliau cynhyrchu penodol. Os na chaiff ei fwyta ar unwaith, rhaid rhoi kefir yn yr oergell, lle gellir ei storio heb broblemau am dros wythnos; os caiff ei adael i eplesu am fwy o amser, mae'n mynd yn rhy asidig ac yn cymryd blas sbeislyd.

Buddion Iechyd

Mae gan Kefir nifer o rinweddau diolch i weithgaredd bacteria profiotig:^[3]

• Mae'n cyfrannu at ffurfio gwrthgyrff.
• Yn ail-gydbwyso'r meicrobiota.
• Gall pobl â goddefgarwch lactos isel ei fwyta gan fod ceffir, trwy fwydo arno, yn lleihau ei gynnwys,^[6] sydd fodd bynnag yn parhau i fod yn sylweddol, dim ond 20-30% yn is na'r llaeth cychwynnol. Mae gan gynhyrchion llaeth wedi'i eplesu, gan gynnwys kefir, amseroedd cludo hirach yn y system dreulio na llaeth, a all wella treuliad lactos ymhellach.^[7].

Effaith probiotegau mewn Ceffir

Dangoswyd bod ceffir yn cael effeithiau ar wahanol agweddau ar iechyd pobl: mae ganddo weithred gwrthfacterol; mae'n gwella amsugno calsiwm yn sylweddol gyda'r cynnydd dilynol mewn dwysedd esgyrn, a brofwyd gan dreialon rheoledig ar hap a gynhaliwyd ar 40 o gleifion sy'n dioddef o osteoporosis.^[8]

Mae'n cynorthwyo treuliad ac yn lleihau anoddefiad i lactos mewn oedolion.^[9] Mae profion in vitro ac anifeiliaid yn datgelu ysgogiad y system imiwnedd, gostwng colesterol, eiddo gwrth-alergaidd a gwrthlidiol.^[10][11]

Mae ceffir yn cynnwys llawer iawn o brotein, fitaminau B2 a B12, ffosfforws, calsiwm a fitamin D.

Mantais arall kefir yw ansawdd a maint uchel yr asidau amino sy'n cyfrannu at ddileu micro-organebau pathogenig o'r microflora berfeddol.^[12]

Ceffir fel Eli nid Hylif

Gellir gweld manteision llaeth ceffir ar ffurf eli neu sebon ac nid yn unig fel hylif llaeth i'w yfed. Mae cwmni Chucking Goat o Landysul, fel enghraifft, yn cynhyrchu bariau sebon o laeth ceffir geifr ar gyfer lleddfu anhwylder croen fel eczema neu acne. Caiff perlysiau a deunyddiau naturiol eraill eu hychwanegu at y llaeth ar gyfer lleddfu ac arogl.^[13]

Ceffir a Chymru

Ceir sawl cwmni sy'n gwerthu llaeth ceffir yng Nghymru, boed yn laeth buwch neu gafr. Yn eu mysg mae, Fferm-y-Ffridd yn Nyffryn Clwyd,^[14], cwmni Kefir Cymru,^[15][16] a Chuckling Goat ger Brynhoffnant, Llandysul yng Ngheredigion.^[17]. Mae Chuckling Goat wedi cydweithio gyda Phrifysgol Aberystwyth i astudio effeithiau ceffir ac yn enwedig cyflwyno gronynau ceffir i'r croen dynol er mwyn gwella anhwylderau.^[18] Gwnaeth Chuckling Goat gyd-weithio gyda Phrifysgol Abertawe i ymchwilio i fanteision iechyd penodol o gymryd probiotigau yn ystod beichiogrwydd. Mae rhai astudiaethau'n honni y gellir defnyddio probiotigau i drin menywod beichiog sydd â vaginosis bacteriol, tra bod eraill yn awgrymu y gallai cymryd probiotigau yn ystod beichiogrwydd leihau'r tebygolrwydd y bydd y babi'n datblygu ecsema. Aeth cydweithrediad naw mis rhwng Chuckling Goat a’r Ganolfan Technoleg Gofal Iechyd ati i archwilio effaith kefir llaeth gafr ar fioleg celloedd dynol brych/troffoblast in vitro.^[19]

Mewn erthygl ar BBC Cymru Fyw ym mis Mawrth 2017 esboniodd y ffotograffydd a phrif leisydd grŵp Pwdin Reis, Betsan Haf Evans o Bontarddulais, fel iddi ddefnyddio llaeth ceffir ar gyfer ei anhwylder croen a a achosodd i'w hwyneb fod yn goch, croen yn sych ac wedi ymfflamio ac ysfa i'w grafu. Ymddengys fod ganddi symptomau 'leaky gut'. Dechreuodd gymryd llaeth ceffir gan Chuckling Goat ac roedd ei chroen wedi clirio 98% o dros gyfnod o fisoedd.^[20]

Gweler hefyd

• Dŵr Ceffir
• Kombucha