Cumbria

Sir seremonïol yng Ngogledd-orllewin Lloegr yw Cumbria. Ei chanolfan weinyddol yw Caerliwelydd. Mae'r sir yn cynnwys Ardal y Llynnoedd gyda'r mynyddoedd uchaf yn Lloegr.

Lleoliad Cumbria yn Lloegr

Cumbria

Math	siroedd seremonïol Lloegr, sir an-fetropolitan
Ardal weinyddol	Gogledd-orllewin Lloegr, Lloegr
Prifddinas	Caerliwelydd
Poblogaeth	499,781
Sefydlwyd	1974
Daearyddiaeth
Gwlad	Lloegr
Arwynebedd	6,766.5996 km²
Yn ffinio gyda	Dumfries a Galloway, Northumberland, Roxburgh, Ettrick and Lauderdale, Swydd Durham, Swydd Gaerhirfryn, Gogledd Swydd Efrog
Cyfesurynnau	54.5°N 3.25°W
Cod SYG	E10000006
GB-CMA
Gwleidyddiaeth
Corff deddfwriaethol	council of Cumbria County Council
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Hanes

Yr un tarddiad sydd i'r enw "Cumbria" â'r gair "Cymru"; yn wir, yn yr ardal hon y siaradwyd Hen Gymraeg ddiwethaf yng ngwledydd Prydain ar wahân i Gymru a Chernyw^[1] ac efallai Ystrad Clud yn yr Alban. Gair arall am yr iaith ar yr adeg hon yw Cymbrieg, sy'n air academaidd mewn gwirionedd. Mae'r cofnod cynharaf sydd ar glawr o'r gair Hen Saesneg Cumberland yn dyddio o 945; ei ystyr yw "Tir y Cymry".

Roedd Rheged, un o deyrnasoedd Brythonig yr Hen Ogledd yn cynnwys y cyfan o'r ardal a adnabyddir heddiw fel Cumbria. Ymhlith y brenhinoedd Brythonig yr oedd Urien Rheged (canodd Taliesin iddo), Owain, Dyfnwal ab Owain, a Mael Coluim^{[angen ffynhonnell]}. Yn y 7g, daeth o dan deyrnas Northumbria a'i arweinydd Ecgfrith.

Gwleidyddiaeth a gweinyddiaeth

Ardaloedd awdurdod lleol

Rhennir y sir yn ddau awdurdod unedol:

1. Cumberland
2. Westmorland a Furness

Daeth y ddau awdurdod i fodolaeth ar 1 Ebrill 2023 pan gyfunwyd chwe ardal an-fetropolitan:

• Crëwyd Cumberland trwy cyfuno Bwrdeistref Allerdale, Bwrdeistref Copeland a Dinas Caerliwelydd.
• Crëwyd Westmorland a Furness trwy cyfuno Ardal De Lakeland, Ardal Eden, Bwrdeistref Barrow-in-Furness.

Etholaethau seneddol

Rhennir y sir yn chwe etholaeth seneddol yn San Steffan:

• Barrow a Furness
• Caerliwelydd
• Copeland
• Penrith a'r Goror
• Westmorland a Lonsdale
• Workington

Pobl o Cumbria

• Abraham Acton
• Jack Adams
• Aim
• Sir John Barrow
• Norman Birkett
• Chris Bonington
• British Sea Power
• Melvyn Bragg
• John Burgess
• Dale Campbell-Savours, Barwn Campbell-Savours
• Donald Campbell
• Thomas Cape
• Fletcher Christian
• Yr Arglwyddes Anne Clifford
• Samuel Taylor Coleridge
• Glenn Cornick
• Mark Cueto
• Wayne Curtis
• John Dalton
• Thomas DeQuincey
• Brian Donnelly
• Troy Donockley
• Margaret Fell
• Sheila Fell
• Anna Ford
• Douglas Ferreira
• Kathleen Ferrier
• Norman Gifford
• Edmund Grindal
• Ade Gardner
• Sarah Hall
• Willie Horne
• Francis Howgill
• Emlyn Hughes
• Thomas Henry Ismay
• Maurice Flitcroft
• Harry Hadley
• Nigel Kneale
• Phil Jackson
• Nella Last
• Stan Laurel
• Jimmy Lewthwaite
• Hugh Lowther, 5ed Iarll Lonsdale
• Ian McDonald
• Frank McPherson
• Vic Metcalfe
• Dave Myers
• Joss Naylor
• Norman Nicholson
• Sant Ninian
• Catherine Parr
• Fred Peart, Barwn Peart
• John Peel
• Jack Pelter
• Beatrix Potter
• Peter Purves
• Sir James Ramsden
• Hardwicke Rawnsley
• Dame Stella Rimington
• Eric Robson
• George Romney
• Thomas Round
• Adam Roynon
• John Ruskin
• Montagu Slater
• Richard T. Slone
• James Alexander Smith
• Robert Southey
• Lord Soulsby
• Constance Spry
• Gary Stevens
• Stuart Stockdale
• Karen Taylor (comedïwr)
• Edward Troughton
• Keith Tyson
• Josefina de Vasconcellos
• Alfred Wainwright
• William Whitelaw
• John Wilkinson (diwydiannydd)
• Len Wilkinson
• Malcolm Wilson
• Dorothy Wordsworth
• William Wordsworth