Llansanffraid Glan Conwy

Pentref a chymuned ym mwrdeistref sirol Conwy, Cymru, yw Llansanffraid Glan Conwy,^[1][2] weithiau Llansantffraid Glan Conwy neu dim ond Glan Conwy. Yn ogystal a'r brif "Llan" mae'r cymuned yn cynnwys trefgorddau Pentrefelin a Dolwyd.

Llansanffraid Glan Conwy

Math	pentref, cymuned
Enwyd ar ôl	Ffraid
Poblogaeth	2,196, 2,129, 2,290
Daearyddiaeth
Sir	Conwy
Gwlad	Cymru
Arwynebedd	1,747.78 ha
Cyfesurynnau	53.268°N 3.796°W, 53.2667°N 3.8°W, 53.26073°N 3.7817°W
Cod SYG	W04000130
Cod OS	SH8075
Cod post	LL28
Gwleidyddiaeth
AS/au Cymru	Janet Finch-Saunders (Ceidwadwyr)
AS/au y DU	Claire Hughes (Llafur)
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Am leoedd eraill o'r enw "Llansanffraid" (neu enwau tebyg), gweler Llansantffraid (gwahaniaethu).

Saif y gymuned ar lan ddwyreiniol Afon Conwy, ychydig i'r de i bentref Cyffordd Llandudno a'r pontydd dros Afon Conwy. Mae'r briffordd A470 yn arwain trwy'r pentref ac mae yno orsaf ar Reilffordd Dyffryn Conwy.

Hanes

Cafodd y Llan ei sefydlu, yn ôl traddodiad, pan wnaeth Sant Ffraid hwylio o'r Iwerddon ar dywarchen a glanio ar lan Afon Conwy, tua chwarter milltir i'r gorllewin o'r eglwys bresennol. Fodd bynnag, mae cofnodion yn dangos bod y plwyf wedi ei greu gan Maelgwyn Gwynedd yn y 5g, a bod pum maenor frenhinol wedi cael eu rhoi i'r eglwys i greu'r plwyf. Mae'r rhain yn cael eu cofio yn enwau'r pum trefgordd sy'n goroesi hyd heddiw, Trellan, Trebwll, Tre Trallwyn, Tre Deunant a Phen y Rhos.

Dydd nawddsant y plwyf yw Chwefror y cyntaf ^[3], pryd ddisgwylir i'r plwyfolion dangos teyrngarwch i'r nawddsant trwy osod corsennau wrth eu drysau. Hen enw ar gorsennau yw "cawn" sydd yn rhoi'r enw i'r afon (cawn/wy duw'r gorsen) ac yn awgrymu bod yr arfer o osod corsennau yn hŷn na'r arfer o glodfori'r Sant Cristionogol.

Economi

Yn hanesyddol prif ddiwydiannau'r pentref oedd amaethyddiaeth a docio sych & siandlera ar gyfer porthladd Conwy. Pan adeiladwyd pontydd Telford (1826) a Stephenson (1848) cafodd y pentref ei ddatgysylltu o'r môr mawr a dechreuodd cyfnod o ddirywiad. Heddiw, mae'n bentref dormitary, mae'r mwyafrif helaeth o'r boblogaeth un ai wedi ymddeol neu'n bobl sy'n cymudo i'r gwaith. Mae Parc Busnes Cae Ffwt, a leolir ar ochr yr A470, wedi dod yn ganolfan i ychydig o fusnesau bach a sefydlwyd yn y pentref.

Llywodraeth

Mae'r Cyngor Cymuned Llansanffraid Glan Conwy yn cynnwys deuddeg o aelodau, chwech o bob un o'r ddwy ward, Bryn Rhys a Fforddlas^[4]. Mae'n cynrychioli pobl leol ac mae'n gyfrifol am gynnal prosiectau lleol.

Gwneuthuriad gwleidyddol y Cyngor presennol yw 12 aelod annibynnol. Megis y rhan fwyaf o gynghorau cymunedol Cymru, prin yw'r sawl sy'n cael eu hethol i'r cyngor mewn etholiadau cystadleuol^[5]

Llefydd o addoliad

Mae gan y plwyf ei heglwys sydd wedi ei noddi i'w mabsant, Eglwys San Ffraid, sydd yn perthyn i'r Eglwys yng Nghymru ac yn rhan o Esgobaeth Llanelwy. Ym 1905 roedd y capeli anghydffurfiol canlynol yn wasanaethu'r plwyf hefyd:^[6]

Enw	Enwad	Rhif yr Aelodau
Salem Fforddlas	Bedyddwyr	250
Bryn Ebeneser	Methodistiaid Calfinaidd	250
Croesengan	Methodistiaid Calfinaidd	60
Moriah	Methodistiaid Calfinaidd	100
Bryn Rhys	Annibynwyr	69
Carmel	Wesleaid	35
Tyn'y Celyn	Wesleaid	36

Mae pob un ond Salem Fforddlas a Bryn Ebeneser wedi eu cau bellach.

• 
  Eglwys St Ffraid o gasgliad John Thomas (LlGC) (gyda Bryn Ebeneser yn y cefndir)
• 
  Bryn Ebeneser (MC)
• 
  Cyn gapel Bryn Rhys (A)
• 
  Cyn gapel Tŷ'n y Celyn (EF)

RSPB

Ychydig i'r gogledd o'r pentref ceir Gwarchodfa Natur Conwy, dan ofal yr RSPB, sy'n lle da i weld adar dŵr o bob math. Mae'r safle yn ymestyn o Gyffordd Llandudno i gyffiniau'r pentref. Mae'r fynedfa ar bwys yr A55 wrth y drofa am y Gyffordd. Ceir maes parcio a chyfleusterau ymwelwyr yno, ynghyd â llwybrau cerdded trwy'r gwlybdir.

Chwaraeon & adloniant

Mae Clwb Pêl Droed Glan Conwy yn chware yng Nghynghrair Undebol y Gogledd ^[7]. Mae'r clwb yn aelod o Gymdeithas Pêl Droed Arfordir Gogledd Cymru.

Mae Cymdeithas Chwaraeon ac Adloniant Llansanffraid yn cynnal Gŵyl Hwyl yr Haf, Noson Tân gwyllt, a gweithgareddau chwaraeon amrywiol trwy gydol y flwyddyn.

Cynhelir cyngherddau, dramâu a phanto yn neuadd yr eglwys a pherfformir drama miragl y geni yn y parc cyhoeddus ychydig cyn y Nadolig pob blwyddyn.

Mae dau dafarn yn y pentref y Cross Keys ar Ffordd Llanrwst (A470) a thafarn budd Cymunedol Y Clwb ger y maes pêl-droed.

Pobl o Lan Conwy

• John Williams (Siôn Iorc) Archesgob Efrog, (1582 – 1650). Ganwyd ym Mhlas Isaf ^[8]
• William Jones (telynor), (bl. tua 1700 - 1720)
• Thomas Roberts (1735 -1804) aelod o Deulu Trefeca
• John Jones (1790 -1855) argraffydd a chyhoeddwr
• Hugh Hughes arlunydd (tua 1790 - 1863)
• John Evans (I. D. Ffraid) (1814-1875), geiriadurwr, cyfieithydd Coll Gwynfa John Milton
• Tomos Efans (Cyndelyn) (1837-1908) bardd a gweinidog gyda'r Bedyddwyr
• John Gibson (cerflunydd)
• John Williams (1801-1859) meddyg, naturiaethwr, awdur Faunula Grustensis
• William Morgan Williams (Fferyllfardd) (1832-1877) Meddyg a bardd a gyhuddwyd o dwyllo i ennill cadair eisteddfod
• Hugh Thomas Davies, (1881 - 1969) cerddor, llenor, ac un o arloeswyr Cymdeithas Cerdd Dant Cymru
• Jake Cassidy (geni 9 Chwefror 1993), pêl-droediwr sydd wedi chware i Wolverhampton Wanderers, Oldham Athletic a Hartlepool United

Cyfrifiad 2011

Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:^[9][10][11]

Cyfrifiad 2011
Poblogaeth cymuned Llansanffraid Glan Conwy (pob oed) (2,196)			100%
Y nifer dros 3 oed sy'n siarad Cymraeg (Llansanffraid Glan Conwy) (765)			35.8%
:Y ganran drwy Gymru			19%
Y nifer sydd wedi'u geni yng Nghymru (Llansanffraid Glan Conwy) (1283)			58.4%
:Y ganran drwy Gymru			73%
Y nifer dros 16 sydd mewn gwaith (Llansanffraid Glan Conwy) (354)			35.4%
:Y ganran drwy Gymru			67.1%