Paleosen

Cyfres neu Epoc ddaearegol ydy'r Paleosen (symbol P_ε)^[1] gyda'i ystyr llythrennol yn golygu "y diweddar cynnar". Yr ansoddair yw Paleosenaidd (Saesneg: Paleocene neu Palaeocene). Parhaodd yr epoc hwn rhwng tua 65.5±0.3 miliwn o flynyddoedd yn ôl hyd at tua 55.8±0.2 Ma. Dyma epoc cyntaf y gyfres Paleogen yn yr era Cenosoig. Oed y creigiau sy'n pennu dyddiadau'r gyfres hon ac maent wedi'u diffinio'n eitha pendant.

Titanoid

System	Cyfres	Oes	Oes (Ma)
Cwaternaidd	Pleistosenaidd	Gelasaidd	ifancach
Neogenaidd	Plïosenaidd	Piacensaidd	2.588–3.600
		Sancleaidd	3.600–5.332
	Mïosenaidd	Mesinaidd	5.332–7.246
		Tortonaidd	7.246–11.608
		Serravallaidd	11.608–13.65
		Langhianaidd	13.65–15.97
		Bwrdigalaidd	15.97–20.43
		Acwitanaidd	20.43–23.03
Paleogenaidd	Oligosenaidd	Cataidd	hynach
Israniadau'r Cyfnod Neogen, yn ôl IUGS, fel a gaed yng Ngorffennaf 2009.

Gofal: ceir cyfnod arall gydag enw tebyg: Paleogen.

Mae'r epoc hwn yn dilyn y digwyddiad enfawr hwnnw pan ddiflannod y deinosoriaid a llawer o anifeiliaid a phlanhigion eraill, a'r epoc blaenorol, sef y Cretasaidd. Gadawodd hyn wacter ecolegol enfawr. Ystyr "paleo" yn y Groeg ydy "hynaf" (παλαιός a "newydd" (καινός yw ystyr kainos a gwelwyd ffawna newydd yn ystod yr epoc yma, cyn gweld esblygu mathau newydd o anifeiliaid e.e. y mamal yn yr epoc sy'n dilyn (sef yr Eosen).

Rhennir y Paleosen yn dair rhan geolegol, o'r ieuenga i'r hynaf:

Thanetaidd	(58.7±0.2 – 55.8±0.2 Ma)
Selandaidd	(61.7±0.2 – 58.7±0.2 Ma)
Daniaidd	(65.5±0.3 – 61.7±0.2 Ma)

Ar ben hyn, mae'r Paleosen ei hun yn cael ei rannu'n 6 ardal mamalaidd.

Gweler hefyd

• Daeareg
• Cyfnodau daearegol