Paleogen

Cyfres neu Epoc ddaearegol ydy Paleogen (ansoddair: Paleogenaidd) (Saesneg: Palaeogene neu Palæogene neu weithiau: Lower Tertiary) a ddechreuodd 65.5 ± 0.3 miliwn o flynyddoedd yn ôl ac a ddaeth i ben 23.03 ± 0.05 miliwn o flynyddoedd yn ôl. Mae'n cynnwys cyfnod cyntaf yr Era Cenosen.^[1] Mae'n rhychwantu cyfnod o 42 miliwn o flynyddoedd ac yn nodedig oherwydd mai yn y cyfnod hwn y datblygodd mamaliaid o fod yn ffurfiau bychan, syml i fod yn anifeiliaid gyda chryn amrywiaeth oddi fewn i'w grŵp. Esgblygodd yr aderyn hefyd yn y cyfnod hwn gan esgblygu i'w ffurfiau presennol, fwy neu lai. Roedd hyn yn ganlyniad i ddiwedd y cyfnod a raflaenai hwn, sef y cyfnod diwedd y dinosoriaid ac anifeiliaid eraill.

System	Cyfres	Oes	Oes (Ma)
Cwaternaidd	Pleistosenaidd	Gelasaidd	ifancach
Neogenaidd	Plïosenaidd	Piacensaidd	2.588–3.600
		Sancleaidd	3.600–5.332
	Mïosenaidd	Mesinaidd	5.332–7.246
		Tortonaidd	7.246–11.608
		Serravallaidd	11.608–13.65
		Langhianaidd	13.65–15.97
		Bwrdigalaidd	15.97–20.43
		Acwitanaidd	20.43–23.03
Paleogenaidd	Oligosenaidd	Cataidd	hynach
Israniadau'r Cyfnod Neogen, yn ôl IUGS, fel a gaed yng Ngorffennaf 2009.

Gofal: ceir cyfnod arall gydag enw tebyg: Paleosen.

Mae'r cyfnod yn cynnwys israniadau a elwir yn Epoc/au: y Paleosen, yr Ëosen a'r Oligosen. Mae'r system Paleogenaidd yn cael ei ddefnyddio am y creigiau a ffurfiwyd yn y cyfnod hwn.

Cyfnod Paleogen 65.5–23.03 miliwn o flynyddoedd yn ôl PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Cyfartaledd O2 yn yr atmosffêr	ca. 26 Cyfaint %[2] (130 % o lefel a geir heddiw)
Cyfartaledd CO2 yn yr atmosffêr	ca. 500 rhan / miliwn[3] (2 wedi'i luosi gyda'r lefel fodern (cyn-ddiwydiannol))
Cyfartaledd tymheredd yr wyneb	ca. 18 °C[4] (4 °C uwch na'r lefel heddiw)

Gweler hefyd

• Daeareg
• Cyfnodau daearegol