Turku

Dinas ar arfordir de-orllewin y Ffindir ar aber Afon Aura yw Turku (Ffinneg: [ˈturku], Swedeg: Åbo [ˈoːbu]). Gwladychwyd y dref yn ystod y 13eg ganrif a sefydlwyd hi ar ddiwedd y ganrif honno, sy'n golygu mai dinas hynaf y Ffindir yw hi. Daeth yn ddinas bwysicaf y wlad, a bu felly am ganrifoedd. Ar ôl i'r Ffindir ddod yn rhan o Ymerodraeth Rwsia ym 1809, symudwyd prifddinas Uchel Ddugiaeth y Ffindir i Helsinki ym 1812, ond Turku oedd y ddinas fwyaf poblog yn y Ffindir tan ddiwedd y 1840au. Mae'n dal yn brifddinas ranbarthol ac yn ganolbwynt busnes a diwylliant.

Turku

Math	bwrdeistref y Ffindir, dinas
Poblogaeth	206,420
Sefydlwyd	1229
Pennaeth llywodraeth	Minna Arve
Cylchfa amser	UTC+2, UTC+03:00
Gefeilldref/i	Fflorens, Varna, Cwlen, Bratislava, Gdańsk, Rostock, Bwrdeistref Göteborg, Aarhus, Constanța, Szeged, Tartu, Bergen, Kharkiv
Iaith/Ieithoedd   swyddogol	Ffinneg, Swedeg
Daearyddiaeth
Sir	Southwest Finland
Gwlad	Y Ffindir
Arwynebedd	245.63 km²
Uwch y môr	0 metr
Gerllaw	Afon Aura, Archipelago Sea
Yn ffinio gyda	Pargas, Aura, Pöytyä, Mynämäki, Nousiainen, Rusko, Kaarina, Lieto, Raisio, Naantali
Cyfesurynnau	60.4517°N 22.2669°E
Cod post	20000–20960
Gwleidyddiaeth
Corff gweithredol	Turku city board
Corff deddfwriaethol	Cyngor Dinas Turku
Swydd pennaeth   y Llywodraeth	Mayor of Turku
Pennaeth y Llywodraeth	Minna Arve
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Turku yn yr hydref

Enw

Mae'r enw Ffinneg Turku yn deillio o air Hen Slafeg Dwyreiniol tǔrgǔ, sy'n golygu "marchnad".^[1] Mae'r gair turku yn dal i olygu "marchnad" mewn rhai idiomau yn y Ffinneg. Torg yw'r gair Swedeg am farchnad ac mae'n debyg iddo gael ei fenthyg o Hen Slafeg Dwyreiniol, ond roedd eisoes yn cael ei ddefnyddio yn Hen Swedeg.^[2]

Mae'r enw Swedeg Åbo i'w weld yn hawdd ei esbonio, oherwydd iddo gynnwys y geiriau å ("afon") a bo ("nyth, annedd") a allai olygu rhyweth tebyg i "dŷ'r afon". Er hynny, mae geirdarddwyr yn credu bod yr esboniad hwn yn anghywir gan mai hen enw yw ef ac nad oes dim enwau tebyg eraill.^[3] Ceir hen derm cyfreithiol o'r enw åborätt (sy'n golygu "hawl i fyw yn"), a oedd yn rhoi'r hawl etifeddadwy i ddinasyddion ("åbo") i fyw ar dir a oedd yn perthyn i'r goron.^[4]

Awgrymwyd hefyd fod yr enw Ffinneg Turku yn cyfeirio at y farchnad yn wreiddiol ond bod yr enw Swedeg Åbo yn cyfeirio at y castell.

Yn Ffinneg, Turun yw cyflwr genidol Turku, felly mae llawer of enwau Ffineg ar sefydliadau Turku yn dechrau gyda'r gair hwn, er enghraifft, Turun yliopisto am Brifysgol Turku.

Gefeilldrefi

Gefeilliwyd Turku â:

Göteborg yn Sweden (er 1946) Aarhus yn Nenmarc (er 1946) Bergen yn Norwy (er 1946) St Petersburg yn Rwsia (ar y pryd Leningrad, Yr Undeb Sofietaidd) (er 1953) Gdańsk yng Ngwlad Pwyl (er 1958)[5] Rostock yn yr Almaen (ar y pryd Gweriniaeth Ddemocrataidd yr Almaen) (er 1963) Varna ym Bwlgaria (er 1963) Constanţa yn Rwmania (er 1963)

Cwlen yn yr Almaen (er 1967) Szeged yn Hwngari (er 1971) Bratislafa yn Slofacia (ar y pryd Tsiecoslofacia) (er 1976)[6] Fflorens yn yr Eidal (er 1992) Tianjin yn Ngweriniaeth Pobl Tsieina (er 2000) Tartu yn Estonia (er 2008)

Mae gan Turku gytundebau cydweithredu â'r dinasoedd hyn:

• Tallinn yn Estonia (cyundeb cydweithredu)
• Kuressaare yn Estonia (cyundeb cydweithredu)

Oriel

• 
  Castell Turku
• 
  Amgueddfa Gelf Turku
• 
  Yr Amgueddfa Fferylliaeth
• 
  Y Llys Apêl
• 
  Amgueddfa Grefftau Luostarinmäki
• 
  Eglwys Mihangel
• 
  Eglwys Marthin
• 
  Afon Aura
• 
  Eglwys Uniongred Turku
• 
  Maenor Brinkhall ar ynys Kakskerta
• 
  Eglwys Kakskerta
• 
  Yr Hen Felin yn Samppalinna