Πορφύριος

Για άλλες χρήσεις, δείτε: Πορφύριος (αποσαφήνιση).

Ο Πορφύριος (Τύρος, 234 - 305) ήταν νεοπλατωνικός φιλόσοφος από την Τύρο της Φοινίκης,^[6] με σημαντική προσφορά στον τομέα της λογικής. Επιμελήθηκε και εξέδωσε τις Εννεάδες του Πλωτίνου, ο οποίος υπήρξε διδάσκαλός του. Η Εισαγωγή του, έργο το οποίο αποτελεί εισαγωγή στη λογική και τη φιλοσοφία, υπήρξε (σε λατινική μετάφραση) το βασικό σχολικό εγχειρίδιο επί της λογικής κατά τον Μεσαίωνα.^[7] Επίσης έγραψε σχόλια στον Ευκλείδη, τα οποία χρησιμοποίησε ως πηγή ο Πάππος Αλεξανδρεύς.^[8] Έγραψε κείμενα κατά των χριστιανών τα οποία μετά το θάνατό του παραδόθηκαν στην πυρά με εντολή του Μεγάλου Κωνσταντίνου.

Πορφύριος
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Πορφύριος (Αρχαία Ελληνικά)
Γέννηση	233 (περίπου)[1] Τύρος
Θάνατος	301 (περίπου)[1] Ρώμη[2]
Χώρα πολιτογράφησης	Αρχαία Ρώμη
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Αρχαία ελληνικά[3] Λατινικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	φιλόσοφος μουσικός θεωρητικός ιστορικός συγγραφέας[4]
Αξιοσημείωτο έργο	Κατά Χριστιανών Life of Pythagoras Φιλόσοφος ιστορία Chronicle Life of Plotinus Geography[5] Εἰσαγωγή
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Πορφύριος, ο οποίος θεωρείται πως ήταν πιθανώς αραβικής καταγωγής,^[9] έγραψε στα ελληνικά και έζησε στη Ρώμη και τη Σικελία. Το αρχικό όνομά του ήταν Μάλχος (που σημαίνει "βασιλεύς" στις σημιτικές γλώσσες),^[9][10] επικράτησε όμως η ελληνική του ονομασία. Σημαντικό έργο του είναι το Κατά Χριστιανών, ένα δεκαπεντάτομο έργο στο οποίο, δεχόμενος πως ο Ιησούς ήταν ευσεβής φιλόσοφος εν ζωή, επιχειρηματολογεί κατά των δογμάτων των χριστιανών, των ανακριβειών στις χριστιανικές γραφές και των χριστιανικών προφητειών. Το έργο παραδόθηκε στη πυρά με την εφαρμογή αυτοκρατορικού διατάγματος του Κωνσταντίνου και διασώθηκε μόνο ένα κομμάτι του.^[11][12]

Βιογραφία

Ο Πορφύριος γεννήθηκε στην Τύρο. Οι γονείς του τον ονόμασαν Μάλχο (βασιλεία στις σημιτικές γλώσσες),^[13] αλλά ο δάσκαλος του στην Αθήνα, Κάσσιος Λογγίνος, τού έδωσε το όνομα Πορφύριος. Στην Αθήνα σπούδασε γραμματική και ρητορική.

Το 262 πήγε στη Ρώμη για να συναντήσει τον Πλωτίνο και για έξι χρόνια αφοσιώθηκε στον Νεοπλατωνισμό. Κατά τα έξι αυτά χρόνια άλλαξε αρκετά τη διατροφή του και σε ένα σημείο έγινε αυτοκτονικός.^[14] Ακολουθώντας τη συμβουλή του Πλωτίνου, πήγε να ζήσει στη Σικελία για πέντε χρόνια ώστε να ανακτήσει την πνευματική του υγεία. Με την επιστροφή στη Ρώμη, έδινε διαλέξεις για τη Φιλοσοφία και ολοκλήρωσε ένα έργο με τις διδαχές και τη βιογραφία του Πλωτίνου (ο οποίος είχε πεθάνει στο μεσοδιάστημα) Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, παντρεύτηκε τη Μαρκέλλα, μια χήρα με επτά παιδιά και ένθερμη μελετήτρια της φιλοσοφίας.

Εισαγωγή

Φανταστική απεικόνιση συζήτησης μεταξύ Αβερρόη (1126-1198) και Πορφύριου (234-π. 305). Monfredo de Monte Imperiali Liber de herbis, 14ος αιώνας.^[15]

Ο Πορφύριος είναι κυρίως γνωστός από τη συνεισφορά του στη φιλοσοφία. Πέρα από το έργο του Αφορμαί προς τα νοητά (αρχαία ελληνικά: Ἀφορμαὶ πρὸς τὰ νοητά‎‎, λατινικά: Sententiae Ad Intelligibilia Ducentes‎‎), μια βασική περίληψη του νεοπλατωνισμού, ιδιαίτερα εκτιμάται και το έργο του «Εισαγωγή στις κατηγορίες» (Introductio in Praedicamenta ή Isagoge et in Aristotelis Categorias commentarium), ένα πολύ μικρό έργο το οποίο συχνά θεωρείται πως είναι σχόλιο πάνω στο έργο του Αριστοτέλη «Κατηγορίαι», εξού και ο τίτλος.^[16] Σύμφωνα με τον Barnes, όμως, ο σωστός τίτλος είναι απλά «Εισαγωγή» (αρχαία ελληνικά: Εἰσαγωγή‎‎, λατινικά: Isagoge‎‎) και το βιβλίο δεν είναι εισαγωγή στο έργο του Αριστοτέλη, αλλά είναι εισαγωγή στη Λογική γενικά, που περιλαμβάνει τις θεωρίες της πρόβλεψης, του ορισμού και της απόδειξης. Ως το έργο με τη μεγαλύτερη επιρροή, η "εισαγωγή στις κατηγορίες" του Πορφύριου, ενσωμάτωσε την αριστοτελική λογική στον Νεοπλατωνισμό. Η μετάφραση της Εισαγωγής από τον Βοήθιο στα λατινικά έγινε το βασικό βιβλίο σε ευρωπαϊκά σχολεία και πανεπιστήμια τον Μεσαίωνα και έδωσε ώθηση σε φιλοσοφικές και θεολογικές προόδους της λογικής. Σε μεσαιωνικά κείμενα, σημαντική θέση κατέχει το «πορφυριανό δέντρο» (Arbor porphyriana) το οποίο απεικονίζει την ταξινόμηση της ύλης/ουσίας. Σήμερα, η λογική του της ταξινόμησης του Πορφύριου χρησιμοποιείται στην ταξινόμηση των ζωντανών οργανισμών. Η Εισαγωγή έχει μεταφραστεί στα Αραβικά από τον Abd-Allāh Ibn al-Muqaffa. Με το άραβοποιημένο όνομα Isāghūjī (إيساغوجي) έμεινε για αρκετό διάστημα το βασικό εισαγωγικό κείμενο λογικής στον μουσουλμανικό κόσμο και επηρέασε αρκετούς θεολόγους, φιλόσοφους και νομικούς. Πέρα από τις αναπροσαρμογές στο έργο του Πορφύριου, πολλά ανεξάρτητα έργα μουσουλμάνων φιλοσόφων έχουν τον τίτλο Εισαγωγή (Isāghūjī).^[17]

Περὶ τῆς ἐκ λογίων φιλοσοφίας (De Philosophia ex Oraculis Haurienda)

Ο Πορφύριος ήταν γνωστός αντίπαλος του Χριστιανισμού και υπερασπιστής του Παγανισμού. Η συνεισφορά του στη φιλοσοφική προσέγγιση της παραδοσιακής θρησκείας μπορεί να ανιχνευτεί στο έργο του Περὶ τῆς ἐκ λογίων φιλοσοφίας (λατινικά: De Philosophia ex Oraculis Haurienda‎‎) το οποίο αρχικά ήταν τρία ξεχωριστά βιβλία. Δεν είναι σαφές αν το έγραψε ο Πορφύριος στα νιάτα του (όπως αναφέρει ο Ευνάπιος)^[14] ή κατά τη διάρκεια των χριστιανικών διώξεων από τον Διοκλητιανό και Γαλέριο.^[18]

Επίσης, δεν είναι ξεκάθαρο, αν ο Πορφύριος ήταν ο παγανιστής φιλόσοφος στο έργο του χριστιανού συγγραφέα Λακτάντιου Divine Institutes, γραμμένο την εποχή των διώξεων. Αποσπάσματα του έργου αναφέρονται από χριστιανούς, ειδικά από τον Ευσέβιο Καισαρείας, τον Θεοδώρητο, τον Αυγουστίνο και τον Ιωάννη τον Φιλόπονο. Τα αποσπάσματα περιέχουν χρησμούς από θυσίες, τη φύση της αστρολογικής μοίρας και άλλα θέματα σχετικά με την Ελληνική και Ρωμαϊκή θρησκεία τον 3ο αιώνα. Κατά πόσο αυτό το έργο έρχεται σε αντίθεση με πραγματεία του στην οποία υπερασπιζόταν τη χορτοφαγία και που επίσης προειδοποιούσε τους φιλόσοφους να αποφεύγουν να τρώνε κρέας από θυσίες, είναι ακόμη θέμα συζήτησης ανάμεσα σε ειδικούς.^[19]

Κατά Χριστιανών

Δείτε επίσης: Κέλσος

Πορφύριος, λεπτομέρεια από το aTree of Jesse, 1535, Μοναστήρι Σουτσεβίτα (Sucevița ).

Κατά τη διάρκεια της απόσυρσης του στη Σικελία, ο Πορφύριος έγραψε το έργο "Κατὰ Χριστιανῶν" (Adversus Christianos) το οποίο αποτελείτο από δεκαπέντε βιβλία. Ο Πορφύριος αναγνώριζε τον Ιησού μόνο ως ένα εξαιρετικό φιλόσοφο. Περίπου 30 χριστιανοί απολογητές όπως ο Μεθόδιος Ολύμπου, ο Ευσέβιος, ο Απολλινάριος, ο Αυγουστίνος, ο Ιερώνυμος και άλλοι, απάντησαν στην πρόκλησή του. Για την ακρίβεια, κάθε τι που είναι γνωστό για τα επιχειρήματα του Πορφύριου βρίσκονται στα απαντητικά κείμενα, κυρίως επειδή ο Μέγας Θεοδοσιος Α' διέταξε την καταστροφή δια πυράς κάθε αντίτυπου του έργου του Πορφύριου, το 435 και το 448.^[20][21][22]

Ο Πορφύριος έγινε ένας από τους πιο ικανούς παγανιστές αντιπάλους του Χριστιανισμού στις μέρες του. Η προσπάθεια του δεν ήταν να αποδείξει πως η ουσία των χριστιανικών διδασκαλιών ήταν λάθος, αλλά περισσότερο ότι ήταν οι καταγραφές μέσα από τις οποίες μεταφέρονται οι διδασκαλίες.^[23]

Σύμφωνα με τον Ιερώνυμο, ο Πορφύριος άσκησε κυρίως την κριτική του στον προφήτη Δανιήλ, επειδή τόσο ο Ιησούς όσο και οι χριστιανοί, παρέπεμπαν στην ιστορική εκπλήρωση της προφητείας ως καίριο επιχείρημα. Ωστόσο, αυτές οι προφητείες, ισχυριζόταν ο Πορφύριος, δεν γράφτηκαν από τον Δανιήλ αλλά από κάποιον Εβραίο, ο οποίος έζησε την εποχή του Αντιόχου του Επιφανή (το 164 π.Χ) ο οποίος συγκέντρωσε τις παραδόσεις για τη ζωή του Δανιήλ και έγραψε μια εξιστόρηση των πρόσφατων γεγονότων, αλλά σε χρόνο μέλλοντα, ψευδεπίγραφα χρονολογημένα στην εποχή του Δανιηλ.

Ο Δανιήλ δεν πρόβλεψε τόσο τα μελλοντικά γεγονότα, όσο αφηγήθηκε τα περασμένα. Τελικώς, αυτό που είπε στον Αντιόχο εμπεριείχε αλήθεια. Οτιδήποτε ειπώθηκε μετά από αυτό το σημείο ήταν λάθος, επειδή δεν ήξερε την αλήθεια. (Απόσπασμα από τον Ιερώνυμο)

Το πρώτο κομμάτι του Δανιήλ, με την εξαίρεση το όνειρο του Δανιήλ, είναι ιστορικό και όχι προφητικό. Ο Πορφύριος επιτέθηκε μόνο στο προφητικό κομμάτι, χαρακτηρίζοντας το ως μια μεταγενέστερη αφήγηση παρελθόντων γεγονότων, προσποιούμενων πως έχουν προβλεφθεί από τον Δανιήλ. Έτσι η κριτική του Πορφύριου βασιζόταν στο ότι οι προφητείες του Δανιήλ δεν ήταν πραγματικές ^[24]

Ο Πορφύριος ερμήνευσε πως το τρίτο "προφητικό βασίλειο" ήταν του Μεγάλου Αλεξάνδρου και οι μακεδόνες Πτολεμαίοι και Σελευκίδες συνιστούσαν το τέταρτο βασίλειο. Από αυτούς, επέλεξε δέκα βασιλειάδες, κάνοντας τον Αντιόχο τον Επιφανή να είναι ο ενδέκατος. Με αυτό τον τρόπο, έριξε το κύριο μέρος της κριτικής του στο βιβλίο του Δανιήλ, υπολογίζοντας πως αν αυτός ο πυλώνας του Χριστιανισμού πέσει, ολόκληρο το οικοδόμημα θα τρέμει. Αν ο συγγραφέας δεν ήταν ο Δανιήλ, τότε το ψέμα ήταν επικών διαστάσεων, αποδίδοντας θεϊκές προφητείες που δεν έγιναν ποτέ. Και αν η εγκυρότητα του Δανιήλ ήταν λανθασμένη, ο Ιησούς Χριστούς ο ίδιος θα αποδεικνυόταν ότι ήταν μάρτυρας υποστηρίζοντας ένα απατεώνα. (Κατά Ματθαίον 24:15.)^[25] Η θέση του Πορφύριου έγινε αποδεκτή από τον Έντουαρντ Γκίμπον, τον άγγλο ντεϊστή Άντονι Κόλλινς (Anthony Collins) και τους περισσότερους μοντέρνους μελετητές.^[26]

Άλλα θέματα

Ο Πορφύριος ήταν αντίθετος στη Θεουργία του μαθητή του Ιάμβλιχου. Ο φιλόσοφος Pierre Hadot ισχυρίζεται πως για τον Πορφύριο, η πνευματική άσκηση και αναζήτηση, ήταν βασικό κομμάτι της πνευματικής ανάπτυξης του ανθρώπου^[27]

Ο Πορφύριος, όπως και ο Πυθαγόρας, ήταν υπερασπιστής της χορτοφαγίας για πνευματικούς και ηθικούς λόγους. Αυτοί οι δύο είναι μάλλον οι πιο διάσημοι χορτοφάγοι της αρχαιότητας. Έγραψε το ''Περὶ ἀποχῆς ἐμψύχων'' ((De Abstinentia ab Esu Animalium) στα αρχαία ελληνικά, επιχειρηματολογώντας κατά της κατανάλωσης φαγητού, και αναφέρεται από τη χορτοφαγική βιβλιογραφία μέχρι και σήμερα.

Ο Πορφύριος έγραψε επίσης περί αστρολογίας, θρησκείας, φιλοσοφίας και μουσικής παιδείας. Έγραψε το "Φιλόσοφος Ιστορία" με βιογραφίες φιλοσόφων, συμπεριλαμβανομένου και του δάσκαλου του Πλωτίνου. Από τη ζωή του Πλάτωνα, σώζονται μόνο αποσπάσματα από τον Κύριλλο της Αλεξάνδριας.^[28] Το βιβλίο του για τη ζωή του Πυθαγόρα "Πυθαγόρου βίος" δεν πρέπει να συγχέεται με το ομώνυμο βιβλίο του Ιάμβλιχου.

Ο σχολιασμός του σχετικά με την αρμονία του Πτολεμαίου, είναι μια σημαντική ιστορική πηγή για την ιστορία της αρμονίας. ]^[29] (Εἰς τὰ ἁρμονικὰ Πτολεμαίου υπόμνημα)

Ο Πορφύριος έγραψε επίσης για τον Όμηρο Πέρα από τα πολλά κείμενα που χάθηκαν, και είναι γνωστά μέσω τρίτων συγγραφέων, σώζονται δυο κείμενα του, τουλάχιστον σε αρκετά μεγάλα μέρη: Τα Ομηρικά ζητήματα, τα οποία ήταν κυρίως φιλολογικά σχόλια γύρω από την Ιλιάδα και Οδύσσεια και το Περί του εν Οδύσσεια των νυμφών άντρου.