Vorta mistraktado (ankaŭ konata kiel mallaŭdegado aŭ vorta brutalado) povas esti malplivaloriga diraĵo, dirata al kaj/aŭ pri iu viktimo, aŭ la senigado de respondoj al tiu viktimo por difini la celatan homon kiel neekzistan. Se la mistraktanto ne tuj pardonpetas kaj retiras la malplivalorigan diraĵon, la rilato eble estas vorte mistraktema.[1]
Priskribo
En lernejoj kaj la ĉiutaga vivo, homo vorte mistraktas iun—brutalas (kio ofte havas fizikan komponaĵon)— por gajni statuson kiel supera al la celata homo kaj/aŭ amikiĝi kun aliaj kontraŭ la celato. Ĝenerale la mistraktanto ne konas alian manieron emocie kuniĝi kun aliaj homoj.[2]
En paraj rilatoj, la vorta mistraktanto respondas al la "aparteco" de la partnero, t.e., sendependaj pensoj, vidpunktoj, deziroj, sentoj, esprimoj (eĉ de feliĉo), kiel ĉagreno aŭ eĉ atako. Mistraktema homo povus mistrakti alian simple pro tio, ke la alia havas kvalitojn, kiuj mankas al la mistraktanto, kia emocia inteligenteco, varmeco, ricevemo, kaj tiel plu.[3]
Iu ajn povas sperti vortan mistraktadon. Tipe, en paraj aŭ familiaj rilatoj, vorta mistraktado pliintensiĝas kaj plioftiĝas kun la tempopaso.[1] Post sperto de vorta mistraktado, viktimoj povas eksuferi klinikan deprimon kaj/aŭ la posttraŭmatan streĉan obstrukcon. La homo, celita de vorta mistraktado, kun la tempopaso povas subfali al ia streĉ-rilata malsano. Vorta mistraktado kreas emocian doloron kaj psikan angoron en sia celito.
Kvankam ĝi estas la plej ofta formo de mistraktado, oni ĝenerale ne traktas ĝin kiel tiom seriozan kiom aliaj tipoj pro tio, ke ne estas videbla pruvo, kaj la mistraktanto povas havi "perfektan" personecon ĉirkaŭ aliaj homoj. Tamen reale, vorta mistraktado povas esti tiom malutila al ies sano kiom fizika mistraktado. Homoj vorte mistraktataj ekde sia infanaĝo povas evolui psikologiajn obstrukcojn, kiuj plagas ilin ĝis kaj tra plenaĝeco.
Parola perforto povas esti esprimita per malbenoj, insultaj deklaroj, vokado de insultaj nomoj kaj pli. Eĉ kiam la persono krias al la viktimo, misuzas lin, ordonas al li, minacas lin, malestimas lin, humiligas lin aŭ ignoras lin, tio konsistigas parolan perforton; al multaj homoj malfacilas rekoni tion kiam ĉi tiuj agoj venas de proksima persono, kiu estas figuro de aŭtoritato aŭ kies statuso estas relative alta kompare kun la viktimo, kiel pli maljuna familiano, dunganto ĉe laboro, ktp. Se la persono kiu uzas vortan perforton ne tuj pardonpetas kaj retiriĝas de sia negativa deklaro, sed daŭre faras tion, vorte perforta rilato povas esti formita inter li kaj la viktimo.
La efiko de persista vorta misuzo sur la viktimo povas esti ampleksa kaj severa. La viktimo povas senti emocian doloron, seniluziiĝon, malĝojon aŭ senton de kulpo, li povas sperti konstantan premon kaj streson, kaj eĉ disvolvi depresion aŭ post-traŭmatan malordon.
Specoj
Vorta mistraktado inkludas la jenajn aferojn:[4]
- akuzado kaj kulpado
- blokado kaj forkondukado
- damnado
- diskriminaj diraĵoj
- finomado
- juĝado kaj kritikado
- kaŝgardado
- kronika forgesado
- kontraŭado
- minacado
- minimumigado, malkvalifigado, bagateligado
- mistrakta kolero
- negado de kolero aŭ mistraktado
- ordonado
- subfosado
Vidu ankaŭ
- Brutalado
- Emocia mistraktado
- Hejma perforto
- Parolo de malamo
- Psikologia manipulado
- Sakro
- Socia malakcepto
- Vorta agresemo
- Vorta memdefendo
Referencoj
Fonto
Eksteraj ligiloj
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
