From Wikipedia, the free encyclopedia
Sefardiak (hebreeraz: sing. סְפָרַדִּי Sefaraddi Səp̄āraddî, plur. סְפָרַדִּים Sefaraddim Səp̄āraddîm; ladinoz: pl. Sefardies) honako bi taldeetako kideak dira:[1]
Artikulu edo pasarte honek eduki, gramatika, hiztegi edota ortografia akatsak ditu. Lagundu nahi baduzu, zuzendu ezazu. |
Sefardiak יהדות ספרד (Yahadut Sefarad) | |
---|---|
1. lerroa: Maimonides• Isaac Abrabanel• Baruch Spinoza• David Nieto• Daniel Mendoza• David Ricardo 2. lerroa: Moses Montefiore• Benjamin Disraeli• Sabato Morais• Emma Lazarus• Benjamin Cardozo• David de Sola Pool | |
Biztanleak guztira | |
1,5–2,0 milioi inguru (juduen %15a) | |
Biztanleria nabarmena duten eskualdeak | |
| |
Hizkuntza | |
Historikoak: ladino, haketia, judu-portuges, judukatalan, shuadit, eta juduen nafar-aragoiera Egungoak: hebreera eta herrialdekoa | |
Erlijioa | |
Judaismoa | |
Zerikusia duten beste giza taldeak | |
Juduak |
Sefarad (hebreeraz: ספרד Səfarád Səp̄aráḏ / Səp̄āraḏ) hitzak "espainiar" esan nahi: Biblian agertzen den toponimoa da,[2] identifikatu gabekoa. Gero, juduek Iberiar penintsula identifikatzeko erabili zuten eta egun hebreeraz "Espainia" esan nahi du.
Historikoki lau taldetan banatu dira:
"Fernando jauna eta Isael anderea, Jainkoaren graziaz Gaztela, Leon, Aragoi, Sizilia, Granadako errege-erreginak (...) Jakizue eta jakin behar duzue, esan digutenez gure erreinuetan kristau txar batzuk daudela gure Fede Santu Katolikotik judu egiten zirenak, horren erru handia juduen eta kristauen arteko komunikazioa dela, 1480ko Toledoko Gorteetan juduak apartatzea agintzen dugu (...) judu-auzo eta leku apartekoak emanez euren bekatuan elkarrekin bizitzeko (...) Eta kaltea hain handia denez, kristauek ez dute komunikaziorik izango juduekin, fede katolikoa nahasi eta harrokeriatan dabiltza eta (...). Beraz,Guk, prelatu eta zaldun handien eta zientzia eta kontzientziako pertsona batzuen aholku eta iritziari jarraituz (...) erabaki dugu judu guztiei gure erreinuetatik irteteko agintzea, eta ez daitezela inoiz itzuli; eta horren gainean agintzen dugu gutun hau zabaltzea (...) datorren uztailaren amaiera arte denak irten daitezen seme-alabekin, edozein adinetakoak direla, eta ez daitezela itzuli (...) heriotza-zigorra dute eta. Eta agintzen dugu gure erreinuetako inor ez dadila ausartu judurik hartzen, babesten edo defenditzen ez agirian ez isilpean behin uztaila amaituta (...) edo ondasun guztiak bahituko zaizkiola (...) Granadan aginduta. 1492ko martxoaren hogeita hamaikan".
Une horretan zegoen xenofobiaren erakusle dira koroaren zerbitzura zegoen humanista baten, Pedro Mártir de Angleríaren hitzak, Legatio Babilonica lanean: "Ikusiko duzue zeinen zikin, gorrotagarri, doilor eta arbuiagarri diren, konturatuko zarete giza salerosketatik guztiz baztertu behar direla, eta orduan aitortu beharko duzue nire errege-erreginak gizakietatik jakintsuenak izan zirela, hain zuzen ere hain ganadu gaitsesgarri eta morbosoa garbitzea pentsatu zutelako".
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.