Gantz-azido ase

Gantz-azido aseak^[1] kate luzeko azido karboxilikoak dira, eta ez dute lotura bikoitzik karbono atomoen artean.^[2] Lipidoetan agertzen dira, oso gutxitan aske, eta ia beti glizerola esterifikatzen dute (batzuetan beste alkoholak). Oro har, kate linealekoak dira, eta karbonozko atomo pare bat dute.^[3] Honen arrazoia eukariotoen metabolismoan, gantz-azidozko kateak sintetizatu eta azetato unitateak gehituz edo ezabatuz degradatu egiten dira.^[4] Salbuespenak daude; izan ere, hausnarkarien esnean eta koipean karbono atomoen kopuru bakoitiko gantz-azidoak daude, errumenaren bakterio-metabolismotik eratorriak, baita landare-lipido batzuetan ere, olioak lortzeko erabili ohi ez direnak. Gantz-azido asetatik, nabarmendu behar da asegabetatik bereizten direla karbono atomo biren arteko lotura guztiak sinpleak direla, gantz-azido aseetan, berriz, lotura bikoitzak agertzen dira.

Gurinaren gantzak gantz-azido aseek osaturik daude

Kate hidrokarbonatua hidrogenoz beteta dute, eta, beraz, euren karbono-atomoen arteko lotura guztiak sinpleak dira, lotura bikoitzik gabeak, eta, beraz, molekularen egitura zuzena da. Gantz-azido aseak ohikoagoak dira animalietan. Euren homologo asegabeek baino urtze puntu altuagoa dute, eta, beraz, solidoak dira giro-tenperaturan.

Azido palmitikoa, azido estearikoa, azido miristikoa edo azido lignozerikoa gantz-azidoen adibide batzuk dira.

Gantz aseak, lipido mota bat, hiru gantz-azido asek eta glizerol molekula batek osatutako triglizeridoak dira.^[5]

Elikagai arrunten gantz asea

Azido miristikoaren bi dimentsioko irudikapena.

Azido miristikoaren hiru dimentsioko irudikapena.

Elikagai arrunten gantz asearen profila; gantz-azido esterifikatuak, koipe osoaren ehuneko gisa^[6]

Comida	Azido lauriko	Azido miristiko	Azido palmitiko	Azido esteariko
Koko olioa	%47	%18	%9	%3
Palmondo olioa	%48	%1	%44	%5
Gurina	%3	%11	%29	%13
Behiki xehatua	%0	%4	%26	%15
Izokina	%0	%1	%29	%3
Arrautza, gorringoa	%0	%0,3	%27	%10
Anakardoa	%2	%1	%10	%7
Soja olioa	%0	%0	%11	%4

Osasuna

Hainbat urtez, medikuek esan zuten gantz-azido aseak oso kaltegarriak zirela osasunerako, odol-kolesterolaren maila handitzen zutelako. Hala ere, ikerketa berriek diotenez, benetan kaltegarriak diren gantz-azidoak trans motakoak dira, neurri handi batean LDL kolesterol (kolesterol "txarra" deitua) maila igotzen dutenak, honek arteriosklerosi eragiten duelarik.^[7] Hala ere, koipe aseen gehiegizko kontsumoa saihestu behar da.^[8]