Novara

Novara^[1] (piemonteraz: Noara; lombardieraz: Nuara) Italiako ipar-mendebaldean dagoen Piemonte eskualdeko udalerria eta Novarako probintziako hiriburua da. Agogna eta Terdoppio ibaien artean dago, Milandik 50 km mendebaldera. 105.574 biztanle ditu^[2] (2012) eta eskualdeko bigarren hiririk populatuena da, Turinen ondoren.

Novara
Italiako udalerria
Irudi gehiago
Administrazioa
Herrialdea	Italia
Italiako eskualdeak	Piemonte
Probintzia	Novarako probintzia
Izen ofiziala	Novara
Posta kodea	28100
ISTAT kodea	003106
Geografia
Koordenatuak	45°27′N 8°37′E
Azalera	103,05 km²
Altitudea	162 m
Mugakideak	Cameri, Galliate, Garbagna Novarese, Nibbiola, Romentino, San Pietro Mosezzo, Caltignaga, Granozzo con Monticello, Trecate eta Casalino
Demografia
Biztanleria	101.257 (2023ko urtarrilaren 1a)
Dentsitatea	983 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia	0321
Ordu eremua	UTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuak	Chalon-sur-Saône, Koblentza eta Haskovo (en)
Katastro kodea	F952
Sailkapen sismikoa	4 (Oso txikia)
Matrikula	NO
comune.novara.it

Historia

Erromatarren okupazio garaian Novaria izena izan zuen. K.a. 49an, Julio Zesarrren agintaldian, municipium bilakatu zen. V. mendean suntsitua izan zen. 1110ean Henrike V.a Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperadoreak hiria erre zuen. 1167an Lonbardiako Ligan sartu zen. Utrechteko Itunaren ondorioz (1714), Milanerriarekin batera, Austriaren eskura pasatu zen. 1738an Savoiako etxearen menpe gelditu zen. Novarako gudua (1849) erabakigarria izan zen Italiako Lehen Independentzia gerran, Josef Radetzky buru zuen austriar armada piemontear indarrei nagusitu baitzitzaien^[3].

Ondasun nabarmenak

Hiriko eraikinik aipagarrienak hauek dira^[3]:

• Santa Maria Assunta katedrala, 1577–1659 bitartean berreraikia.
• Katedralaren bataiategia, XI. mendekoa.
• San Gaudenzio basilika (1577-1887).
• XIII. mendeko gazteluaren (Castello Visconteo Sforzesco) hondakinak.

Ekonomia

Nekazaritza merkatu garrantzitsua da, arrozarentzat bereziki. Industriari dagokionez, kotoi eta zetaren manufaktura, kimikagintza, inprimagintza eta elikagaien transformazioa (gazta, galletak) dira aipagarrienak^[3].

Demografia

Kirola

Novara Calcio herriko futbol taldea Serie A mailan ibilitakoa da.

Novaratar ezagunak

• Isabella Leonarda (1620–1704), musikagilea;
• Gianni Bettini (1860–1938), asmatzailea;
• Felice Casorati (1883–1963), margolaria;
• Carlo Emanuele Buscaglia (1915–1944), hegazkinlaria;
• Vittorio Gregotti (1927), arkitektoa;
• Domenico Fioravanti (1977), igerilaria;
• Matias Masucci aktorea;
• Oscar Luigi Scalfaro (1918-2012), Italiako presidentea;

Herri eta hiri senidetuak

Novarak honako hiri senidetuak ditu:

•  Chalon-sur-Saône (Frantzia) (1970)
•  Koblentza (Alemania) (1991)
•  Haskovo (Bulgaria) (2003)