Sulfuro

Sulfuroa sufrearen anioi ez-organikoa da, ${\displaystyle {\ce {S^2-}}}$ formula kimikoa duena, edo ${\displaystyle {\ce {S^2-}}}$ ioi bat edo gehiago dituen konposatua da. Sufre gatzen disoluzioak korrosiboak dira.

Sulfuro
Mota	sulfur compound (en)
Identifikatzaileak
Gmelin	26822
MeSH	D013440
RxNorm	1368379
KEGG	C00297

Propietate kimikoak

Sulfuro ioia, ${\displaystyle {\ce {S^2-}}}$, ez da ${\displaystyle {\ce {Na2S}}}$ gatzaren ur-disoluzioetan agertzen. Sulfuroak urarekin erreakzionatzen du hidrosulfuroa emanez.^{[1] [2]}

${\displaystyle {\ce {S^2- + H2O -> SH- + OH-}}}$

Ingurune azidoan, sulfuro gatzak hidrogeno sulfuro bihurtzen dira.

${\displaystyle {\ce {S^2- + H+ -> SH-}}}$

${\displaystyle {\ce {SH^- + H+ -> H2S}}}$

Sulfuroen oxidazioa ez da hain sinplea. Baldintzen arabera, oxidazioan sufrea, polisulfuroak, sulfitoak edo sulfatoak lor daitezke, besteak beste. Metal sulfuroek halogenoekin erreakzionatzen dutenean, metal haluroak eta sufrea eratzen dira.

${\displaystyle {\ce {8 MgS + 8 I2 -> 8 MgI2 + S8}}}$

Sulfuroen prestaketa

Sulfuroen konposatuak prestatzeko modu bat baino gehiago daude: ^[3]

1. Elementuen konbinazio zuzena

Adibidez: ${\displaystyle {\ce {Fe(s) + S(s) -> FeS (s)}}}$

2. Sulfatoen erredukzioa

Adibidez: ${\displaystyle {\ce {MgSO4(s) + 4C(s) -> MgS (s) + 4CO(g)}}}$

3. Metal sulfuro disolbaezinen hauspeaketa

Adibidez: ${\displaystyle {\ce {M^2+ + H2S(g) -> MS(s) + H+(aq)}}}$

Metal sulfuroak

Ur-disoluzioan dauden trantsizio metalen katioiek sulfuro iturriekin erreakzionatzen dute eta sulfuro gatzak hauspeatzen dira. Sulfuro gatz horiek disolbagarritasun txikia izan ohi dute uretan eta mineral gisa aurki daitezke naturan (ikus beherago sulfuro mineralen atala). Gatz deitzen diegun arren, trantsizio metalen eta sufrearen arteko loturak izaera kobalente sendoa du. Horregatik, erdi-eroaleak dira eta kolore iluna dute. Esaterako, zilarra oxidatzen denean sortzen den korrosio-geruzaren osagai nagusia Ag₂S da (ikus beherago adibideen taula). Beste sulfuro batzuk pigmentuetan, fotozeluletan eta katalisian erabiltzen dira.^[4] Aspergillus niger onddoak metal astunen sulfuroen disolbagarritasunean eragiten du.^[5]

Adibideak

Formula		Urtze-puntua (°C)	Irakite-puntua (°C)	CAS zenbakia
H2S	Hidrogeno sulfuroa oso gas toxiko eta korrosiboa da. Usteldutako arrautzaren usaina izaten du.	−85.7	−60.20	7783-06-4
CdS	Kadmio sulfuroa fotozeluletan erabil daiteke.	1750		1306-23-6
	Kaltzio polisulfuroa lorezaintzan erabiltzen den fungizida ohikoetako bat da.
CS2	Karbono disulfuroa konposatu organosulfuratuen aitzindaria da.	−111.6	46	75-15-0
PbS	Berun sulfuroa sentsore infragorrietan erabiltzen da.	1114		1314-87-0
MoS2	Molibdeno disulfuroa, molibdenita minerala, erregai fosiletatik sulfuroa erauzteko katalizatzaile moduan erabiltzen da.			1317-33-5
Cl–CH2CH2–S–CH2CH2–Cl	Ziape sulfuroa (ziape gasa) konposatu organosulfuratu bat da, Lehen Mundu Gerran arma kimiko gisa erabili zena.	13–14	217	505-60-2
Ag2S	Zilar sulfuroa zilarraren korrosio-geruzaren osagaietako bat da.			21548-73-2
Na2S	Sodio sulfuroa kraft paperaren manufakturan erabiltzen da eta konposatu organosulfuratuen aitzindari gisa ere bai.	920	1180	1313-82-2
ZnS	Zink sulfuroa lenteetan zein beste gailu optiko batzuetan erabiltzen da.		1185	1314-98-3
C6H4S	Polifenilen sulfuroa "Sulfar" izenez ezaguna den polimeroa da. Monomeroak tioeter loturen bidez lotzen dira.			26125-40-6 25212-74-2
SeS2	Selenio disulfuroa antifungiko gisa erabiltzen da.	<100		7488-56-4
FeS2	Pirita mineral arrunta.	600		1317-66-4

Segurtasuna

Metal sulfuro gehienek disolbagarritasun txikia dute uretan eta hori dela eta, ez dira oso toxikoak. Metal sulfuro batzuek, azido sendoen presentzian, toxikoa den hidrogeno sulfuroa aska dezakete. Hori gerta daiteke adibidez metal sulfuroak azido gastrikoen presentzian daudenean.

Sulfuro organikoak oso sukoiak dira. Sulfuro bat erretzen denean sulfuro dioxido (SO₂) gasa askatzen da.

Hidrogeno sulfuroak, sulfuro gatz batzuek eta sulfuro organiko gehienek ustel usaina izaten dute.

Sulfuro mineralak

Sulfuroak, ekonomikoki etekina duten mea metaliko gehienak dituen mineral talde bat dira. Sulfuroak, sufre (S) eta metal bat edo gehiagoren atomoez osatutako konposatuak dira, oxigeno (O) gabekoak. Batzuetan, sufrea ordezkatu egiten da selenio (Se), teluro (Te), artseniko (As), antimonio (Sb) edo bismuto (Bi) atomoekin.

Sulfuro gehienak metalikoak dira; kolore eta marra biziak dituzte, disdira metalikoa, eta opakoak dira. Dentsitate altua izan ohi dute, eta metal hutsak baino hauskorragoak dira.

Hauek dira hainbat sulfuro:

• Akantita (Ag2S)
• Kalkozita (Cu2S)
• Bornita (Cu2FeS4)
• Galena (PbS)
• Esfalerita (ZnS)
• Kalkopirita (CuFeS2)
• Estannita (Cu2FeSnS4)
• Pirrotina (Fe(1-x)S)
• Nikelia (NiAs)
• Breithauptita (NiSb)
• Millerita (NiS)
• Pentlandita ((Ni,Fe)9S8
• Covellina (CuS)
• Zinabrioa (HgS)
• Oropimentea (As2S3)
• Estibnita (Sb2S3)
• Pirita (FeS2)
• Markasita (FeS2)
• Kobaltina (CoAsS)
• Arsenopirita (FeAsS)
• Sylvanita (AgAuTe4)

Bestalde, aipatu beharra dago sulfogatzak deiturikoak ere existitzen direla: Mineral hauen kasuan, As, Sb eta Bi erdi-metalak metalen lekua hartzen dute kristal egituran. Sulfuruen kasuan, aurreko elementu hauek sufrearen lekua hartzen dute. Sulfogatzak urre (Ag), kobre (Cu) edota berun (Pb) mineralak izaten dira. Kopuru txikian eta beste sulfuroekin batera egon izan ohi dira.