Trieste

Trieste (friulieraz: Triest) Italiako ipar-ekialdeko hiria da, Friuli-Venezia Julia eskualdeko hiriburua, Esloveniako mugaren ondoan: hegoaldean, Koper udalerri esloveniarra dago, eta ekialdean, Sežana eta Divača herrikideak.

Trieste Trieste
Italiako udalerria
Irudi gehiago
Administrazioa
Herrialdea	Italia
Eskualdea	Friuli-Venezia-Julia
Regional decentralization entity	regional decentralization entity of Trieste
Izen ofiziala	Trieste
Jatorrizko izena	Trieste
Posta kodea	34121, 34122, 34123, 34124, 34125, 34126, 34127, 34128, 34129, 34130, 34131, 34132, 34133, 34134, 34135, 34136, 34137, 34138, 34139, 34140, 34141, 34142, 34143, 34144, 34145, 34146, 34147, 34148, 34149, 34150 eta 34151
ISTAT kodea	032006
Geografia
Koordenatuak	45°39′01″N 13°46′13″E
Azalera	85,11 km²
Altitudea	2 m
Mugakideak	Duino-Aurisina, Monrupino, Muggia, San Dorligo della Valle, Sgonico, Municipality of Hrpelje-Kozina (en) eta Sežana (en)
Demografia
Biztanleria	198.417 (2023ko urtarrilaren 1a)
Dentsitatea	2.331 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia	040
Ordu eremua	UTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuak	Graz, Beirut, Duala, Santos, Southampton, Le Havre, Venezia, Ljubljana, Milan, Rostock eta Nobile Contrada dell'Oca (en)
Katastro kodea	L424
Sailkapen sismikoa	3 (Txikia)
Matrikula	TS
Hizkuntza ofiziala	italiera
comune.trieste.it

2004an 207.069 biztanle zituen (2.479 biz./km²), eta 204.234 berriz 2017an. Herrialdeko 15. hiririk populatuena da.

Inguru naturala

Hiria Itsaso Adriatikoaren kostaldean dago, izen bereko golkoan. Ospo ibaiak zeharkatzen du, Esloveniatiko bere bidean.

Historia

K.a. II. mendean Tergeste izena hartu zuen Erromatar Inperioaren garaian. Erromatarren kolonia izan zen K.a. 177tik aurrera. K.a. 33. urtean Augusto enperadoreak portua eraikitzeko agindua eman zuen. Erromako Inperioa deuseztatu zenean, Istriako eskualdean geratu zen.

788. urte arte Bizantzioren kontrolpean egon zen. 1202. urtean veneziarrek konkistatu zuten. 1382. urtean Leopoldo III.a Habsburgokoaren mende geratu zen, eta Germaniako Erromatar Inperio Santuaren barnean gero. 1719. urtean merkataritza askerako portu egin zuten, Austria-Hungariako Inperioko portu frankoa. Inperioak Mediterraneorako zuen irteera nagusi bilakatu zen (156.000 biztanle zituen ordurako).

XX. mendearen hasieran, biztanleen bi herenak italiarrak ziren eta esloveniarrak eta kroaziarrak, gainerakoak. 1918an Italiak inbaditu ondoren hasi zen portuko merkataritza jardueraren gainbehera. 1943an alemaniarrek okupatu zuten eta, Bigarren Mundu Gerra amaitu zenean, lurraldea banatzeko hitzarmena izenpetu zuten Jugoslaviak eta Italiak.

Klima

Datu klimatikoak (Trieste Barcola)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	16.6	21.2	23.9	29.3	32.2	36.2	37.2	37.0	34.4	30.8	24.4	18.0	37.2
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	7.6	9.0	12.2	16.5	21.6	25.0	27.9	27.7	23.3	17.8	12.3	8.8	17.5
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	3.8	4.3	6.6	10.0	14.5	17.8	20.3	20.4	16.8	12.7	8.1	4.0	11.6
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-9.3	-14.6	-6.4	1.2	3.8	8.1	10.3	11.0	7.0	3.6	-1.5	-7.9	-14.6
Pilatutako prezipitazioa (mm)	58.0	56.9	63.4	82.8	84.2	100.4	62.1	84.5	103.4	111.4	107.4	88.5	1003
Prezipitazio egunak (≥ 1.0 mm)	7.8	6.2	7.8	8.5	8.7	9.3	6.5	7.3	7.1	7.9	9.1	8.4	94.6
Eguzki orduak	96.1	118.7	142.6	177	226.3	243	288.3	260.4	210	167.4	99	83.7	2112.5
Hezetasuna (%)	67	64	62	64	64	65	62	62	66	68	67	68	65.5
Iturria: Servizio Meteorologico dell'Aeronautica Militare, data 1951-2011

Ekonomia

Merkataritza (jarduera handiko portua da; 26.304.000 tona 1983an) eta industria (ontziolak, petrolio findegiak, kimika industria, altzairugintza, metalurgia, janari industria, papergintza, ehungintza) ekonomi jarduera nagusiak dira.

Ondasun nabariak

Garai askotako monumentuak kontserbatu ditu. Aipagarriak dira erromatarren garaiko anfiteatro eta atearen hondakinak, XI-XIV. mendeetako San Giusto katedrala, 1343ko kanpandorrea, XV-XVI. mendeetako gaztelua eta XVIII-XIX. mendeetako etxe eta jauregi barroko eta neoklasiko ugariak.

Biografiak

• Italo Svevo (1861-1928), idazlea.
• James Joyce (1882-1941) idazle irlandarra bertan bizi izan zen.
• Boris Pahor (1913-2022), idazlea.

Kirolak

• US Triestina Calcio, futbol taldea.

Iruditegia

• 
  Miramare gaztelua
• 
  Kanala
• 
  San Giusto katedrala
• 
  Udaletxea
• 
  Ikuspegia