Graz

Graz (alemanez ɡʁaːt͡s ahoskatua) Austriako hiria da, Estiria probintziako (alemanez: Steiermark) hiriburua. Nazioko bigarren hiria da, biztanleriari kasu eginez gero: 250.099 lagun ziren 2008an.

Graz Graz Grätz Gratz
Austriako udalerria
Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Austria
Austriaren banaketa administratiboa	Estiria
Alkatea	Elke Kahr
Izen ofiziala	Graz
Jatorrizko izena	Graz Grätz Gratz
Posta kodea	8010, 8020, 8036, 8041, 8042, 8043, 8044, 8045, 8046, 8047, 8051, 8052, 8053, 8054 eta 8055
Geografia
Koordenatuak	47°04′15″N 15°26′19″E
Azalera	127,57 km²
Altitudea	353 m
Mugakideak	Graz-Umgebung District (en)
Demografia
Biztanleria	292.630 (2022ko urtarrilaren 1a)
Dentsitatea	2.294 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia	316
Ordu eremua	UTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuak	Trondheim, Timișoara, Coventry, Montclair, Darmstadt, Pula, Trieste, Maribor, Pécs, Ljubljana, Dubrovnik, Groningen, Banja Luka, Celje, Aksaray, Pernik, Lublin eta Lviv
Matrikula	G
graz.at

Kokapena

Graz Austriako hego-ekialdean da, Mur ibaiaren ertzetan. Vienatik 200 kilometrora da eta iparraldean Gratkorn, Stattegg eta Weinitzen ditu mugakide; ekialdean Kainbach bei Graz, Hart bei Graz eta Raaba; hegoaldera Gössendorf, Feldkirchen bei Graz, Seiersberg eta Unterpremstätten, eta mendebaldera Attendorf eta Thal.

Geografia

Barrutiak

17 barrutik osatzen dute Graz:

Grazeko barrutiak

• I. Innere Stadt
• II. St. Leonhard
• III. Geidorf
• IV. Lend
• V. Gries
• VI. Jakomini
• VII. Liebenau
• VIII. St. Peter
• IX. Waltendorf
• X. Ries
• XI. Mariatrost
• XII. Andritz
• XIII. Gösting
• XIV. Eggenberg
• XV. Wetzelsdorf
• XVI. Straßgang
• XVII. Puntigam

Klima

Datu klimatikoak (Graz)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	16.3	20.1	25.1	28.3	31.5	34.3	34.5	35.5	28.9	25.9	20.9	19.2	35.5
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	2.8	5.8	10.7	15.3	20.5	23.4	25.3	24.7	20.4	14.6	7.7	3.6	14.6
Batez besteko tenperatura (ºC)	-1.0	1.0	5.1	9.6	14.6	17.7	19.5	18.9	14.7	9.4	3.7	0.1	9.4
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	-3.7	-2.4	1.0	4.9	9.5	12.7	14.4	14.3	10.6	5.9	0.9	-2.3	5.5
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-19.2	-19.3	-17.2	-5.5	-1.3	3.6	6.3	4.9	0.8	-6.4	-12.7	-16.5	-19.3
Pilatutako prezipitazioa (mm)	23.9	30.4	44.1	49.0	86.0	117.8	125.1	113.0	81.1	61.7	51.9	34.9	818.9
Prezipitazio egunak (≥ 1.0 mm)	4.8	4.8	6.6	7.9	10.6	11.5	10.7	9.7	7.5	6.3	6.5	5.2	92.1
Elur egunak (≥ 1.0 cm)	15.6	10.0	4.1	0.5	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	2.8	9.1	42.1
Eguzki orduak	90.4	117.8	145.7	166.4	210.0	213.0	234.4	226.9	174.0	139.6	93.0	78.8	1890.0
Iturria: Central Institute for Meteorology and Geodynamics[1]

Demografia

Bilakaera historikoa

1869tik 2007ra bitartekoa:^[2]

Bilakaera demografikoa
Urtea Populazioa 1869 98.229 1880 116.770 1890 135.660 1900 168.808 1910 193.790 1923 199.578 1934 210.845 1939 208.016	Urtea Populazioa 1951 226.453 1961 237.080 1971 249.089 1981 243.166 1991 237.810 2001 226.244 2007 247.698

Sexua eta adina

Andreak % 51,97 dira. % 18,14k hogei urte baino gutxiago ditu eta % 64,58 hogei eta hirurogeita bost urte bitartekoak dira; % 17,27 , berriz, 65 urtetik goragokoa da.

Jatorria eta hizkuntzak

Biztanleen % 85 austriarrak dira; % 5 Europar Batasunekoak dira, eta enparauak Europako beste herrialde batzuetakoak eta mundu zabalekoak dira.

Atzerritik etorritakoen jatorriari begira, hona xehetasunak:^[3]

Herrialdea	Zenbat
Bosnia-Herzegovina	4.604
Kroazia	4.260
Alemania	3.918
Turkia	3.801
Errumania	2.651
Errusia	1.258

Ondarea

Graz, Georg Matthäus Vischer (1670)

Graz hiriaren erdigunea

Graz hiriaren erdigunea1 UNESCOren gizateriaren ondarea
Erlojuaren Dorrea, Grazer Schloßberg
Mota	Kulturala
Irizpideak	ii, iv
Erreferentzia	931
Kokalekua
Eskualdea2	Europa
Koordenatuak	47°04′13″N 15°26′20″E
Izen ematea	1999 (XXIII. bilkura)
1 UNESCOk jarritako izen ofiziala (euskaratua) 2 UNESCOren sailkapena

Mariatrosteko Basilika.

Eggenbergeko gaztelua

Elizak

Gehienak erdigunetik kanpo dira, eta aipatzekoak dira Bihotz Santuarena, San Leonardorena, Marigrünekoa eta Mariatrost basilika.

Gazteluak

Estiriako gaztelurik nabarmenena da Eggenbergekoa. XVII. mendean eraiki zuten, El Escorial monasterioaren diseinuan oinarrituta. Barruan Hans Adam Weissenkircher margolariaren lanak ikus daitezke. Eraikinak 365 leiho ditu, urteak beste egun. Urtean milioi bat bisitarik jotzen dute leku honetara.

Aipatzekoa ere bada Göstingeko gaztelua, hiriaren iparraldera. 1723an tximista batek bete-betean jo zuen eta haren ondorioz eraikuntza erabat desegin zen. Egun hondakinak baino ez dira geratzen.

Hiriaren erdigunean Schloßberg gotorlekua dago, egun parke bat dena.

Ekonomia

2003ko datuen arabera 184.135 pertsonak egiten zuen lan Grazen. Horietatik, % 74 zerbitzu-sektorean aritzen zen. 55.000 behargin hiritik kanpo bizi dira.

Enpresak

Austriako enpresa askok egoitza dute hirian:

• Andritz AG: eraikuntza industrialak sortzen dituen enpresa.
• Kastner & Öhler: saltoki handiak.
• Rail Transport Service: trenbide sare pribatua.
• Styria Medien AG: Hedabidea.

Kanpotik etorritako enpresek ere leku hartu dute Grazen, esaterako:

• Daimler AG
• Heineken
• Hoffmann-La Roche
• Infineon
• Siemens AG
• T-Mobile

Hezkuntza

Unibertsitateak

Lau unibertsitatek 40.000 ikasleri eskaintzen diete zerbitzua. Zazpi biztanletatik bat ikaslea da.

Grazeko Musika eta Antzerki Unibertsitatea

• Karl Franzens Unibertsitatea (alemanerazKarl-Franzens Universität): 1585ean sortua. 20.000 ikasle inguru.
• Unibertsitate Teknikoa (alemaneraz Technische Universität): 7 fakultate eta 9.000 ikasle.
• Medikuntza Unibertsitatea (alemaneraz Medizinischen Universität): 5.000 ikasle inguru.
• Musika eta Antzerki Unibertsitatea (alemanerazUniversität für Musik und darstellende Kunst): 2.000 ikasle.

Liburutegiak

Steiermärkische Landesbibliothek eta Universitätsbibliothek Graz dira liburutegi onenak, 3 milioi liburutik goragoko ondarearekin.

Osasun zerbitzuak

Hiriak 7 ospitale, 10 klinika eta 44 botika biltzen ditu.

Aireportua

Austriako hirugarren aireportu handiena da, hiritik 10 kilometrora hegoalderantz. 2007an 948.000 bidaiari artatu zituen.

Pertsonaia ospetsuak

• Karl Böhm (1894–1981), orkestra zuzendaria.
• Siegmund von Hausegger (1872-1948), compositor y director de orquesta.
• Joseph Marx (1882-1964), musikagilea.
• Harald Posch (1963), aktore eta zuzendaria.
• Hans Rosbaud (1895-1962), orkestra zuzendaria.
• Arnold Schwarzenegger (1947), aktore eta kulturista.
• Roman Wallner (1982), futbolaria.
• Helmut Senekowitsch (1933-2007), futbol jokalari eta entrenatzailea.

Senidetutako hiriak

•  Coventry (Erresuma Batua), 1948
•  Montclair (New Jersey) (AEB), 1950
•  Groningen (hiria) (Herbehereak), 1965
•  Darmstadt (Alemania), 1968
•  Trondheim (Norvegia), 1968
•  Pula (Kroazia), 1972
•  Trieste (Italia), 1973
•  Maribor (Eslovenia), 1987
•  Pécs (Hungaria), 1989
•  Dubrovnik (Kroazia), 1994
•  Banja Luka (Bosnia-Herzegovina), 2006