From Wikipedia, the free encyclopedia
پولی پوکساید یا اپوکسی یک نوع پلیمر گرماسخت (ترموست) است که از ترکیب و فعل و انفعالات دو جزء اصلی اپوکساید رزین و سختکنندهها که به هاردنر معروف هستند تشکیل میگردد. رزین اپوکسی از تکپارها که مولکولهای واحدی هستند و از به هم پیوستن آنها بسپارها یا همان پلیمرها که مولکولهای بزرگ را تشکیل میدهند، با زنجیر کوتاه که در انتهایشان یک گروه اپوکساید قرار دارد تشکیل میشود.[1]
سختکنندهها را به دو گروه کلی پلیآمید و پلیآمین میتوان تقسیم نمود که هر کدام بر اساس مورد مصرف و کاربری مورد انتظار از اپوکسی بهدست آمده مورد استفاده قرار خواهند گرفت.
سختکنندههای آمینی را معمولاً برای اپوکسیهای بدون حلال با کاربری چسب و کفپوش یا برای کاربریهایی که ضخامت بالایی از مواد مد نظر است مورد استفاده قرار میدهند. اما پلیآمیدها را نمیتوان در ضخامتهای بالا مورد استفاده قرار داد.
به عبارت کلیتر میتوان گفت اپوکسیهای پلیآمینی بهعنوان چسب و کفپوش یا در صنایع قالبسازی و تزئینی و اپوکسیهای پلیآمیدی بهعنوان رنگهای صنعتی مورد استفاده قرار میگیرند.
پوششهای اپوکسی به دلیل ویژگیهای خاصشان در صنایع مختلف به عنوان رنگهای صنعتی ضد خورندگی، کفپوشها، چسب، کامپوزیتها و … مورد استفاده قرار میگیرند.[2]
در سال ۱۹۳۴ پل شلاک آلمانی نخستین پژوهشگری بود که موفق به سنتز رزین اپوکسی شد و اختراع را به نام خود ثبت نمود.[3] کاشف بیسفنول آ پیر کاستان[4] از سوئیس بود[5] که در سال ۱۹۳۸ میلادی این اختراع را ثبت نمود. این اختراع را کمپانی سیبا Ciba ثبت کرد که تبدیل به یکی از سه تولیدکننده بزرگ اپوکسی در دنیا شد. این شرکت در دههٔ ۱۹۹۰ میلادی دستخوش مشکلات داخلی گشت و به کمپانی هانتسمن Huntsman آمریکا واگذار شد. اما رزین اپوکسی به شکل امروزی در سال ۱۹۴۶ میلادی از ترکیب اپیکلروهیدرین و بیسفنول آ توسط سیلوان اوون گرینلی (Sylvan Greenlee)[6] از کمپانی دوو-رینولدز (Devoe-Reynolds) سنتز و ثبت اختراع شد.[7] این کمپانی بعدها توسط کمپانی مواد شیمیایی شِل (Shell) خریداری شد و بعد از چند بار دست به دست شدن؛ هماکنون بخشی از شرکت هگزیون (Hexion Inc) آمریکا است.[8]
کاربردهای موادی که بر پایهٔ اپوکسی ساخته میشوند گسترده است و مهمترین آن در ساخت رنگ اپوکسی و کفپوش اپوکسی است و همچنین شامل کاربرد در ساخت موادی چون چسبها، کامپوزیتها (مانند موادی که از فایبرگلاس یا فیبر کربن استفاده میکنند) و تقویتکنندهها میشود (اگرچه پلیاستر، وینیل استر و دیگر صمغهای ترموست هم برای پلاستیک تقویتشده با شیشه بهکار میروند).
ساختار شیمیایی اپوکسیها این اجازه را میدهد که بسپارهای گوناگونی با خواص بسیار متفاوت تولید شود. بهطور کلی اپوکسیها را به خاطر چسبندگی، مقاومت شیمیایی و گرمایی، خواص خوب یا حتی عالی مکانیکی، و مقاومت الکتریکی بسیار خوب آنها نسبت به اکثر رزینهای دیگر میشناسند. بسیاری از خواص اپوکسیها را میتوان تغییر داد، برای مثال اپوکسیهای پرشده از نقره که رسانایی الکتریکی خوبی دارند یا اپوکسی پرشده از روی که مقاومت خوردگی خوبی دارد یا مخلوط آن با ریز الیافهای کربن آنها را رسانا میکند نیز وجود دارد و این در حالی است که اپوکسی خالص عایق الکتریکی است. برخی از انواع که دارای خاصیت عایقی/رسانایی در برابر گرما هستند و مقاومت الکتریکی بالایی دارند در الکترونیک کاربرد دارند.[9]
کاربرد رزین اپوکسی در هنر بسیار زیاد است. از رزین اپوکسی میتوان در تولید و ساخت لوازم تزئینی (ترکیب اجسام مختلف مانند گل و حشرات با رزین اپوکسی برای حفظ این اجسام و جلوگیری از تجزیه شدن آنها)، ساخت جواهرات، استفاده در نقاشی، ساخت لوازم دکوری استفاده کرد.
رزین اپوکسی بهخاطر برخورداری پایین از مواد سمی و شیمیایی سلامتی هنرمندان را به خطر نمیاندازد[نیازمند منبع] و بین هنرمندان مختلف و افرادی که کسب و کار خانگی دارند بسیار محبوب شدهاست.
ساختار شیمیایی خاص رزینهای اپوکسی اجازه میدهد تا از آن به صورت دو جزء مایع جهت ساخت رنگ نهایی استفاده کرد. در نوع خاصی از اپوکسیهای بدون حلّال که برای مخازن آب شرب استفاده میشود، اپوکسیهایی با وزن مولکولی پایین مورد استفاده قرار میگیرند که بهطور طبیعی مایع بوده و نیازی به حلالهای مضر و فرار ندارند. این ویژگی باعث میشود که علاوه بر حفظ خواص منحصر به فرد رنگ اپوکسی، حلالهای مضر آلی از آن منتشر نشود و به همین سبب آب شرب داخل مخازن آلوده نمیشود.
کفپوش اپوکسی نوعی کفپوش پلیمری است که از رزین اپوکسی و مایع هاردنر (سختکننده) ساخته میشود. این کفپوش، سطحی بسیار براق داشته و استفادههای گوناگونی در صنایع دارد. این مدل کفپوش به دلیل مقاومت شیمیایی و فیزیکی بسیار بالایی که دارد، مناسب محیطهای صنعتی است.
کفپوش پلیاورتان خود نوعی از کفپوشهای اپوکسی است که انعطاف بیشتری داشته و در نتیجه شکنندگی کمتری دارد. به همین دلیل از این کفپوش در محیطهای سرد مانند سردخانههای صنعتی و ورزشگاهها، بیشتر استفاده میشود.
پلی یوریا (Polyurea) پلیمری ترموست است که محصول واکنش یک جزء ایزوسیانات و یک جزء ترکیب رزینهای آمینی است. ایزوسیانات میتواند آروماتیک یا آلیفاتیک، مونومر، پلیمر، شبه پریپلیمر یا یک پریپلیمر باشد.[14]
یکی از مهمترین صنایعی که اپوکسی به صورت گسترده در آن استفاده میشود، صنعت رنگ است. در حال حاضر میتوان انواع مختلفی از رنگ های اپوکسی را در بازار مشاهده کرد. رنگ های اپوکسی از دو ماده هاردنر و اپوکسی تشکیل میشوند که مقاومت بسیار بالایی در مقابل آب، ضربه و مواد شیمیایی دارد. همین ویژگی باعث شده تا رنگ های اپوکسی کاربرد فراوانی در بازار دارند.
بازار جهانی رزین اپوکسی در سال ۲۰۱۶ تقریباً ۸ میلیارد دلار ارزش داشت. بازار رزین اپوکسی تحت سلطهٔ منطقهٔ آسیا و اقیانوسیه است که ۵۵٫۲٪ از کل سهم بازار را شامل میشود. چین بزرگترین تولیدکننده و مصرفکننده در سطح جهان است و تقریباً ۳۵ درصد از تولید رزین جهانی را مصرف میکند. بازار جهانی تقریباً از ۵۰ تا ۱۰۰ تولیدکنندهٔ رزین و سختکنندهٔ اپوکسی پایه یا کالا تشکیل شدهاست. در اروپا، حدود ۳۲۳,۰۰۰ تن رزین اپوکسی در سال ۲۰۱۷ تولید شد که حدود ۱,۰۵۵ میلیون یورو فروش داشتهاست. آلمان بزرگترین بازار رزینهای اپوکسی در اروپا است و پس از آن ایتالیا، فرانسه، انگلستان، اسپانیا، هلند و اتریش قرار دارند. [15]
مهمترین خطر مرتبط با استفاده از اپوکسی، حساسشدگی نسبت به سفتکنندهاست؛ که در طول زمان ممکن است منجر به واکنشهای آلرژیک شود. این واکنشها گاهی ممکن است پس از گذشت چندین روز از زمان تماس رخ دهد. استفاده از اپوکسی یکی از دلایل اصلی آسم شغلی در میان استفادهکنندگان پلاستیک است.[16]
بیسفنول آ (به انگلیسی: Bisphenol A) که در رزین اپوکسی به کار میرود، عاملی شناختهشده در ایجاد اختلال در کار غدد درونریز است.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.