Pápa

Is é an Pápa ceannaire na hEaglaise Caitlicí. Is mór í an fhreagracht do cheannaire spioradálta agus polaitiúil a dhéanann tréan iarracht treoir a thabhairt do thréad suas le 1.4 billiún Caitliceach go domhanda.^[1]

Pápa

Sealbhóir	Pápa Leo XIV ó 8 Bealtaine 2025
Onórach	A Naofacht
Cónaithe	an Pálás Aspalda agus Quirinal Palace (en)
Dlínse	an Eaglais Chaitliceach Rómhánach, Cathair na Vatacáine agus Stáit an Phápa
Institiúid	an Eaglais Chaitliceach Rómhánach, An Suí Naofa, Deoise Chaitliceach na Róimhe agus Roman Catholic Ecclesiastical Province of Rome (en)
Stáit	Cathair na Vatacáine
Cruthú	33
Liosta	list of popes (en)
Suíomh	vatican.va…

deatach bán

Stair

De réir thuiscint oifigiúil na hEaglaise, b'é Naomh Peadar an chéad Phápa. Tháinig an focal féin ón bhfocal Gréigise pappas, a chiallaíonn "athair", agus ón bhfocal Laidine papa, arb ionann an bhrí leis.

Sa 20ú haois, Albino Luciani, a thóg an t-ainm Eoin Pól 1, an fear deiridh de bhunadh na hIodáile a ndearnadh Pápa dhe i 1978. 33 lá (26 Lúnasa - 28 Meán Fómhair) a chaith seisean sa Phápacht. Baineadh stangadh as pobal an domhain nuair a fógraíodh a bhás an mhaidin Fómhair sin.^[2]

Polannach a tháinig ina dhiaidh, Karol Wojtyła (Eoin Pól 2 1979 - 2005).

Bhí An Gearmánach Josef Ratzinger, nó Beinidict XVI, ina Phápa ón mbliain 2005 go dtí go n-éirigh sé as an bpápacht ar 28 Feabhra 2013.

Bhí Jorge Mario Bergoglio ón Airgintin, nó Proinsias, ina Phápa ó 13 Márta 2013 go dtí 21 Aibreán 2025.

Toghchán

Nuair a fhaigheann an Pápa bás nó nuair a éiríonn Pápa as a phost (mar a tharla don chéad uair riamh in 2013), tionóltar cruinniú de na cairdinéil ar fad; tugtar "comhthionól cairdinéal" ar an gcruinniú seo. Tosaíonn siad le hAifreann i mBaisleac Pheadair, agus ina dhiaidh sin tugann siad aghaidh ar an Séipéal Sistíneach. Téann siad le chéile i gcruinniú rúnda chun comharba ar an bPápa a roghnú. Tá an séipéal cáiliúil a mhaisigh Michaelangelo féin dúnta lena réiteach don chomhthionól rúnda.

Tá na Cairdinéil faoi ghlas go dtí go bhfuil móramh de dhá thrian acu i bhfabhar iarrthóir amháin don Suí Naofa.^[3] Tá rialacha diana rúndachta agus deasghnátha daingne ag baint leis an bpróiseas a fheiceann 4 vóta sa lá, péire ar maidin agus péire sa tráthnóna.

Deatach dubh ó shimléir an tSéipéil Shistínigh a insíonn nach bhfuil toradh ar an vóta, deatach bán a fhógraíonn teacht an phápa nua. Tamall níos déanaí, fógraítear Habemus Papam ar bhalcóin Phálás an Phápa i gCearnóg Pheadair. Déanann Rúnaí Stáit na Vatacáine an fógra sollúnta mórchúiseach, meánaoiseach Laidine :

‘Annuntio vobis gaudium magnum. Habemus Papam (Fógraím cúis mhór lúcháire daoibh. Tá Pápa againn’).^[4]

Eminentissimum ac Reverendissimum Dominum,

Dominum [ainm baiste] Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem [Sloinne]

qui sibi nomen imposuit [ainm an Phápa]."

Is scéal mór nuachta domhanda é i gcónaí agus bíonn meáin na cruinne meáite fad is a bhíonn sé seo ar siúl.^[5] Is mó fear a chuaigh isteach i dtoghchán an chomhthionóil cairdinéal mar Phápa agus a tháinig amach lena dhá lámh chomh fada le chéile, agus mar Chairdinéil i gcónaí.^[2]

Príomhalt: Toghchán an Phápa

Pápaí (1740+)

Pápacht	Íomhá	Ainm Gaeilge	Nomen pontificale	A Ainm féin	Áit breithe
17 Lúnasa 1740 - 3 Márta 1758		Pápa Beinidict XIV	Papa BENEDICTUS Quartus Decimus	Prospero Lorenzo Lambertini	Bologna, An Iodáil
6 Iúil 1758 - 2 Feabhra 1769		Cléimeans XIII	Papa Clemens Tertius Decimus, Episcopus Romanus	Carlo della Torre Rezzonico	Venice, Veneto, An Iodáil
19 Bealtaine 1769 - 22 Meán Fómhair 1774		Cléimeans XIV	Papa Clemens Quartus Decimus, Episcopus Romanus	Giovanni Vincenzo Antonio Ganganelli	Sant'Arcangelo di Romagna, An Iodáil
15 Feabhra 1775 - 29 Lúnasa 1799		Pius VI	Papa Pius Sextus, Episcopus Romanus	Giovanni Angelo Braschi	Cesena, An Iodáil
14 Márta 1800 - 20 Lúnasa 1823		Pius VII	Papa Pius Septimus, Episcopus Romanus	Barnaba Chiaramonti	Cesena, An Iodáil
28 Meán Fómhair 1823 - 10 Feabhra 1829		Leo XII	Papa Leo Duodecimus, Episcopus Romanus	Annibale Sermattei della Genga	Fabriano, Mártae, An Iodáil
31 Márta 1829 - 1 Nollaig 1830		Pius VIII	Papa Pius Octavus, Episcopus Romanus	Francesco Saverio Castiglioni	Cingoli, Mártae, An Iodáil
2 Feabhra 1831 - 1 Meitheamh 1846		Gréagóir XVI	Papa Gregorius Sextus Decimus, Episcopus Romanus	Bartolomeo Alberto Cappellari	Belluno, Veneto, An Iodáil
16 Meitheamh 1846 - 7 Feabhra 1878		Pius IX	Papa Pius Nonus, Episcopus Romanus	Giovanni Maria Mastai-Ferretti	Senigallia, Mártae, An Iodáil
20 Feabhra 1878 - 20 Iúil 1903		Leo XIII	Papa Leo Tertius Decimus, Episcopus Romanus	Gioacchino Vincenzo Raffaele Luigi Pecci	Carpineto Romano, Latium, An Iodáil
4 Lúnasa 1903 - 20 Lúnasa 1914		Pius X	Papa Pius Decimus, Episcopus Romanus	Giuseppe Melchiorre Sarto	Riese, Treviso, Veneto, An Iodáil
3 Meán Fómhair 1914 - 22 Eanáir 1922		Beinidict XV	Papa Benedictus Quintus Decimus, Episcopus Romanus	Giacomo Della Chiesa	Genoa, An Iodáil
6 Feabhra 1922 - 10 Feabhra 1939		Pius XI	Papa Pius Undecimus, Episcopus Romanus	Achille Ambrogio Damiano Ratti	Desio, Milano, An Iodáil
2 Márta 1939 - 9 Deireadh Fómhair 1958		Pius XII	Papa Pius Duodecimus, Episcopus Romanus	Eugenio Maria Giuseppe Giovanni Pacelli	An Róimh, An Iodáil
28 Deireadh Fómhair 1958 - 3 Meitheamh 1963		Eoin XXIII	Papa Ioannes Vicesimus Tertius, Episcopus Romanus	Angelo Giuseppe Roncalli	Sotto il Monte, Bergamo, An Iodáil
21 Meitheamh 1963 - 6 Lúnasa 1978		Pól VI	Papa Paulus Sextus, Episcopus Romanus	Giovanni Battista Enrico Antonio Maria Montini	Concesio, Brescia, An Iodáil
26 Lúnasa 1978 - 28 Meán Fómhair 1978		Eoin Pól I	Papa Ioannes Paulus Primus, Episcopus Romanus	Albino Luciani	Forno di Canale, Veneto, An Iodáil
16 Deireadh Fómhair 1978 - 2 Aibreán 2005		Eoin Pól II	Papa Ioannes Paulus Secundus, Episcopus Romanus	Karol Józef Wojtyła	Wadowice, An Pholainn
19 Aibreán 2005 - 28 Feabhra 2013		Beinidict XVI	Papa Benedictus Sextus Decimus, Episcopus Romanus	Joseph Alois Ratzinger	Marktl am Inn, An Bhaváir, An Ghearmáin
13 Márta 2013 - inniu		Proinsias	Papa Franciscus Primus, Episcopus Romanus	Jorge Mario Bergoglio	Buenos Aires, An Airgintín

Amlíne (1758+)

Féach freisin

• Eaglais Chaitliceach
• Comhthionól cairdinéal