Cisne (constelación)

Cygnus ou Cisne^[1] é unha constelación do hemisferio norte que atravesa a Vía Láctea. Dado o patrón das estrelas principais, ás veces é coñecida coma a Cruz do Norte (en contraste coa Cruz do Sur). Contén a Deneb, unha estrela de primeira magnitude e un grupo de seis estrelas que forman a Cruz do Norte.

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Cygnus (homónimos).

Cygnus
Nome latino	Cygnus
Abreviatura	Cyg
Xenitivo	Cygni
Simboloxía	O Cisne
Ascensión recta	20.62 h
Declinación	+42.03°
Área	804 graos cadrados Rango 16º
Número de estrelas (magnitude < 3)	4
Estrela máis brillante	Deneb (α Cyg) (magnitude ap. 1.25)
Choiva de meteoros	Cygnidas de Outubro Kappa Cygnids
Constelacións lindeiras	Cepheus Draco Lyra Vulpecula Pegasus Lacerta
Visible en latitudes entre +90° e −40° Mellor visibilidade ás 21:00 (9 p.m.) durante o mes de setembro

Estrelas principais

• α Cygni (Deneb), a estrela máis brillante da constelación con magnitude aparente 1,25, é unha estrela superxigante branco-azulada. Moi afastada de nós, non se coñece a súa distancia con exactitude, podendo estar entre 1600 e 3200 anos luz. O seu brillo ten que ser extraordinario, cunha luminosidade entre 60.000 e 250.000 soles.
• β Cygni (Albireo), con magnitude 3,05, é unha estrela dobre onde as dúas compoñentes, unha amarela e a outra azul, están separadas 34 arcsec. Á súa vez, a primeira delas é unha binaria espectroscópica.
• γ Cygni (Sadr), a segunda máis brillante da constelación con magnitude 2,23, superxigante amarela a 1300 anos luz.
• δ Cygni, de magnitude 2,86, un sistema estelar triplo.
• ε Cygni (Giennah), de magnitude 2,48, unha [xigante laranxa].
• ζ Cygni, estrela de bario cunha anana brhanca de compañeira.
• ξ Cygni, superxigante laranxa de magnitude 3,72 situada a uns 1200 anos luz.
• ο Cygni, designación de Bayer compartida por dúas estrelas distintas, ο¹ Cygni e ο² Cygni; curiosamente as dúas son binarias eclípsantes.
• χ Cygni, estrela superxigante de tipo espectral S, cunha magnitude oscila entre 3,62 e 15,00, a maior variación coñecida nunha estrela.
• ω² Cygni (Ruchba), estrela binaria onde a súa observación é moi interesante polo contraste entre ambas compoñentes (vermella e azul).
• 61 Cygni, estrela binaria formada por dúas ananas laranxas nas proximidades do sistema solar (11,36 anos luz), unha das mellores para observar cuns prismáticos.
• 16 Cygni, sistema triplo composto por dúas ananas amarelas semellantes ó Sol, e unha anana vermella: descubriuse un planeta extrasolar ó redor dunha das estrelas amarelas.
• Gliese 777, sistema binario onde a compoñente principal ten dous planetas extrasolares.
• GJ 1245 (V1581 Cygni), sistema estelar triplo a uns 15 anos luz da Terra.
• HD 188753, cun posible planeta extrasolar, sería o primeiro descuberto ó redor dun sistema estelar triplo.
• P Cygni, estrela hiperxigante variable luminosa azul, unha das máis brillantes da galaxia. A súa magnitude aparente é 4,8.
• KY Cygni, unha colosal superxigante vermella, unha das máis grandes que se coñecen.
• SS Cygni, posiblemente a estrela variable máis observada do firmamento, cunha magnitude que varía entre 8,3 e 12,2.
• TT Cygni, estrela de carbono cunha cuberta de po ó redor.
• Cygnus X-1, un sistema binario composto por unha superxigante azul e outro obxecto masivo, probablemente un burato negro.

Obxectos Notables do espazo profundo

• Nebulosa Norteamérica (NGC 7000), situada ó leste de Deneb, a súa forma lembra ó continente norteamericano.
• Nebulosa Pelicano (IC 5070), o seu nome debese á forma semellante á desta ave.
• Nebulosa do Velo NGC 6960, NGC 6992 e NGC 6995, é o resto dunha antiga supernova.
• Nebulosa Medialuna (NGC 6888), formada por unha estrela de Wolf-Rayet (WR 136).
• Nebulosas planetarias NGC 6826 (Nebulosa do Ollo que Pestanexa), NGC 6884, NGC 7027.
• Nebulosa do Ovo (RAFGL 2688), protonebulosa planetaria bipolar.
• Nebulosa do casulo (IC 5146)
• Galaxia NGC 6946, no límite coa constelación de Cepheus, onde se teñen observado varias supernovas.

Historia e mitoloxía

Cygnus e Lyra.

Na mitoloxía grega, a constelación representaba varios cisnes lendarios. Así, Zeus disfrazouse de cisne para seducir a Némesis, da que, segundo algunhas versións, naceu Helena de Troia.

Orfeo foi transformado en cisne trala súa morte, e dicíase que fora posto no firmamento xunto coa súa lira (Lyra).

Finalmente, cóntase que representa un rei de nome Cicno que era un parente ou amante de Faetón. O fillo de Apolo, Faetón, enganou ó seu pai permitíndolle montar no carro do Sol, pero perdeu o control e foi abatido por Zeus. Despois da morte de Faetón, Cicno mergullouse no río Erídano para atopalo. Fíxoo tantas veces, que se foi transformado no cisne Cygnus, e hoxe é visible no ceo.

Por outra parte, Cygnus, xunto a outras constelacións no signo zodiacal de Saxitario (en concreto Lyra e Aquila, xunto á propia Saxitario), poden ter un papel significativo na orixe do mito das Aves de Estinfalo, unha das doce tarefas de Hércules.