Silvamar

A silvamar^[1][2] ou zarzaparrilla^[2][3] (Smilax aspera) é un arbusto da familia das esmilacáceas (antigamente situábase nunha definición ampla das liliáceas) de talo delgado, follas pecioladas e espiñentas, flores abrancazadas en umbela, froito globoso de cor vermella escura e rizoma alongado e nodoso, da que se utiliza principalmente o rizoma en infusión; as follas teñen tamén propiedades medicinais^[4][5]. É orixinaria de Asia, África e Europa.

Silvamar
Clasificación científica
Reino: Plantae División: Magnoliophyta Clase: Liliopsida Orde: Liliales Familia: Smilacaceae Xénero: 'Smilax' Especie: ''S. aspera''
Nome binomial
''Smilax aspera'' L. 1753

Smilax aspera

Descrición

É un arbusto cos talos magros, volúbeis, dun a dous metros de longo e espiñentos, follas pecioladas, alternas, ásperas, con moitos nervios, forma de corazón, e persistentes, as flores de cor amarela-crema en acios axilares, os froitos en forma de bagas globosas coma o chícharo e raíces fibrosas e case cilíndricas utilizadas en menciñas en medicamentos sudoríficos e depurativos. É común no continente americano e en España.

O froito contén dunha a tres sementes. Na base do pecíolo de cada folla, hai dous gabiáns. O froito non se utiliza, o que se utiliza é a súa raíz.

Cómpre non confundir a especie coa outra rubideira semellante: as uvas de can ou norza moura (Tamus communis), cuxos froitos son velenosos: enróscase no senso das agullas do reloxo, o seu froito contén 6 sementes, e non ten gabiáns.

Distribución e hábitat

A súa orixe é de África, Asia e Europa^[6] Localízase sempre nas terras baixas en moitos tipos de bosques, matogueiras e silveirais.

Usos

A zarzaparrilla^[3] dá nome a unha bebida refrescante obtida das raíces da planta. Esta bebida xa moi antiga, foi moi popular en Europa e nos Estados Unidos até a aparición de refrescos como a Coca-Cola.^[7] Con todo determinados compostos presentes na planta foron utilizados para a elaboración de pesticidas e velenos altamente potentes. Xa na época Inca, durante a batalla de Cajamarca, os cabalos españois que participaron no cerco que deu lugar á captura do inca Atahualpa, pasaron a noitada espertos grazas á inxesta accidental desta planta.

Silvamar.

Ilustración técnica da silvamar.

Propiedades

Son utilizadas como plantas medicinais, especialmente nos casos de reumatismo e as doenzas da pel (eccema, psoríase), tamén nos casos de gripe, a anorexia ou a gota. Ten acción diurética e diaforética, porque favorece a circulación. Utilízanse só as súas raíces e as bagas, que realmente non son tóxicas.

A planta tamén se utiliza como tónico e polas súas propiedades afrodisíacas en México e na Amazonia para aumentar a virilidade e o tratamento dos trastornos da menopausa. Utilízase no tratamento das enfermidades respiratorias e a sífilis.

Taxonomía

Smilax aspera foi descrito por Carl von Linné e publicado en Species Plantarum 2: 1028–1029. 1753.^[8]

Etimoloxía

Smilax: nome xenérico que recibe o seu nome do mito grego de Crocus e a ninfa Smilax. Aínda que este mito ten numerosas formas, sempre vira en torno ao amor frustrado e tráxico dun home mortal que é convertido nunha flor, e unha ninfa do bosque que se transforma nunha videira.

aspera: epíteto latíno que significa "rugosa".^[9]

Sinónimos

^[10][11]

• Smilax tetragona L.f., Suppl. Pl.: 427 (1782).
• Smilax mauritanica Poir., Vou. Barbarie 2: 263 (1789).
• Smilax rigida Sol. ex Sm. in A.Russell, Nat. Hist. Aleppo, ed. 2, 2: 271 (1794).
• Smilax mauritanica Desf., Fl. Atlant. 2: 367 (1799), nom. illeg.
• Smilax excelsa Duhamel, Traité Arbr. Arbust., nouv. ed., 1: 236 (1803), nom. inval.
• Smilax catalonica Poir. in J.B.A.M.de Lamarck, Encycl. 6: 467 (1805).
• Smilax nigra Willd., Sp. Pl. 4: 773 (1806).
• Smilax variabilis Pers., Syn. Pl. 2: 618 (1807).
• Smilax capitata Buch.-Ham. ex D.Don, Prodr. Fl. Nepal.: 49 (1825), prol syn.
• Smilax maculata Roxb. ex D.Don, Prodr. Fl. Nepal.: 49 (1825).
• Smilax sagittata Desv. in W.Hamilton, Prodr. Pl. Ind. Occid.: 58 (1825).
• Smilax sagittifolia Lodd., Bot. Cab. 18: t. 1799 (1832).
• Smilax pendulina Lowe, Trans. Cambridge Philos. Soc. 4(2): 12 (1833).
• Smilax mauritanica var. vespertilionis Boiss., Vou. Bot. Espagne: 609 (1842).
• Smilax mauritanica Webb & Berthel., Hist. Nat. Iles Canaries 2(3): 322 (1846), nom. illeg.
• Smilax picta K.Koch, Dendrologie 2(2): 337 (1873).
• Smilax nilagirensis Steud. ex A.DC. in A.L.P.P.de Candolle & A.C.P.de Candolle, Monogr. Phan. 1: 167 (1878), prol syn.
• Smilax balearica (Willk. ex A.DC.) Burnat & Barbey, Not. Vou. Bot. Balear.: 12 (1882).
• Smilax longipes Gand., Contr. Fl. Terr. Slav. Merid. 1: 28 (1883).
• Smilax saxicola Gand., Contr. Fl. Terr. Slav. Merid. 1: 28 (1883).
• Smilax mauritanica subsp. vespertilionis (Boiss.) K.Richt., Pl. Eur. 1: 234 (1890).
• Smilax goetzeana Engl., Bot. Jahrb. Syst. 30: 275 (1901).
• Smilax willkommii Gand., Bull. Soc. Bot. France 47: 124 (1901).
• Smilax brevipes Jord. in C.T.A.Jordan & J.P.Fourreau, Icon. Fl. Eur. 3: 42 (1903), nom. illeg.
• Smilax conferta Jord. in C.T.A.Jordan & J.P.Fourreau, Icon. Fl. Eur. 3: 43 (1903).
• Smilax inermis Jord. in C.T.A.Jordan & J.P.Fourreau, Icon. Fl. Eur. 3: 43 (1903), nom. illeg.
• Smilax intricatissima Jord. in C.T.A.Jordan & J.P.Fourreau, Icon. Fl. Eur. 3: 44 (1903).
• Smilax oxycarpa Jord. in C.T.A.Jordan & J.P.Fourreau, Icon. Fl. Eur. 3: 43 (1903).
• Smilax peduncularis Jord. in C.T.A.Jordan & J.P.Fourreau, Icon. Fl. Eur. 3: 42 (1903), nom. illeg.
• Smilax platyphylla Jord. in C.T.A.Jordan & J.P.Fourreau, Icon. Fl. Eur. 3: 43 (1903).
• Smilax rettiana Willis ex Livera, Ann. Roy. Bot. Gard. (Peradeniya) 11: 103 (1928).

Nome común

• Galego: silvamar, zarzaparrilla, rigorda^[12] bigorda , silva do mar^[13].