Sobremesa

Na cultura occidental recente, a sobremesa é o derradeiro prato que se serve no curso dunha comida (xantar ou cea). Componse dun prato cociñado máis ou menos azucrado ou ben de froitas, pasteis, cremas, tortas, flans, xeados, pudins e doces.

Sobremesas variadas.

Nunha acepción máis antiga, a sobremesa comprendía tamén o queixo e algúns froitos secos (noces, castañas asadas).

Etimoloxía

O nome é unha extensión de sobremesa, é dicir, do período de tempo en que os comensais permanecen á mesa despois de comeren, xeralmente falando, xa que é nese momento cando se serve.

Na lingua galega, sobremesa vén da construción morfolóxica sobre + mesa, significando sobre 'despois', 'aquilo que sucede máis tarde', e mesa significando 'comida principal que se consome á mesa'. Polo tanto, sobremesa significa despois da mesa ou aquilo que sucede á comida principal.

Historia

Amendoados de Allariz.

Filloas, típica sobremesa do entroido en Galicia.

As primeiras sobremesas eran alimentos servidos en cru, como panais de mel, e froitos secos, como dátiles.

Non foi até a Idade Media, cando o azucre comezou a fabricarse, en que a xente empezou a gozar de máis sobremesas doces, pero incluso entón o azucre era tan caro que se reservaba só para os ricos, e en ocasións moi especiais.

A orixe de sobremesas conxeladas, como o xeado e os sorbetes remóntanse tamén á Idade Media, cando a realeza consumía xeo doce con sabor a mel ou a xarope de froitas.^[1]

Tamén na Idade Media, nos banquetes da corte francesa, pratos que hoxe consideramos como sobremesa, e que podían consistir en preparacións doces e salgadas, non pechaban a comida, senón que ían seguidos por outros dous servizos, o issue de table e o boutehors, alimentos compostos de viño e especias de cámara (así chamadas porque sa pasaba a unha cámara á parte para degustalas), especias ou froitas confeitadas en azucre ou mel: xenxibre, coandro, fiúncho, anís, nougat de piñóns, doce de marmelo, abelás e pistachos confeitados. Estas especias de cámara gozaban de gran reputación, pois considerábase que facilitaban a dixestión, de xeito que eran máis ben medicamentos que doces, e por iso eran frecuentemente preparadas por boticarios e dadas aos enfermos.^[2]

Antes do século XIX, que conduciu, por un lado, ao xurdimento da clase media e, por outro, á mecanización da industria azucreira, os doces eran un privilexio da aristocracia. Cando o azucre se fixo máis barato medrou, paralelamente, o desenvolvemento e a popularización das sobremesas.

En moitas culturas, como a chinesa, non se espera a chegar ao final da comida, servíndose unha mestura de doces e saborosos pratos ao longo da comida.

Doces e sobremesas típicas de tempada

Hai algunhas sobremesas que se consomen especialmente nalgunhas datas significadas. En Galicia, por exemplo:

En entroido

• Filloas, orellas.

En Pascua

• Rosca de Pascua.

En Santos e defuntos

• Bolos de vento (chulas), ósos de santo.

En Nadal

• Rosca de Reis, froita seca, noces. Hoxe en día turróns, mazapáns, polvoróns (importados).

Galería de imaxes

• 
  Crema catalá, sobremesa típica de Cataluña.
• 
  Arroz con leite, típica sobremesa de moitas gastronomías.
• 
  Ananás ou "piña americana".
• 
  Torta de Santiago.
• 
  Copa de xeado de chocolate con nata e galleta.
• 
  Orellas, doces típicos do Entroido en Galicia.
• 
  Ósos de santo, doce da Semana Santa de Castela e León.
• 
  Leite fritido, sobremesa común en Galicia.
• 
  Filloas, doces típicos de Galicia (especialmente polo Entroido), Bretaña e outros países.