Epáña

From Wikipedia, the free encyclopedia

Epáña
Remove ads

Epáña (Epañañe'ẽme: España), hérava hekopeteháicha Tavetetã Epáña (Epañañe'ẽme: Reino de España),[nota 1] ha'e peteĩ tetã hekosãsóva ndojejuhúiva peteĩ yvyrusúntepe, oikóva peteĩ tetã oñemboguatáva tekoiterape ha jekopytyjoja rupive ha oñesãmbyhýva peteĩ tetãrerekua peteĩme amandaje rapépe ramo. Kóva niko peteĩ umi 27 tetã hekosãsóvagui ojapóva Európa Joaju. Ijyvy apekue rendaha, orekóva itavusu táva Madrid-pe,[7] oñemohenda 17 comunidad autónoma rupive (tetãvore ijehegui oñesãmbyhýva), umíva katu ijapopyre 50 tetãminígui, ha mokõi táva ijehegui oñesãmbyhýva.

Marandumi Reino de España Tavetã Epáña, Tavusu ...

Epáña tuichaitépe ojejuhu ñemby kuarahyreike gotyo Európape, jepémo ikatu avei ojejuhu hendaha ambuéva yvate Áfrikape. Európa, haimete oñuvãmba yvyapy Ivéria, upe yvy ojehero Epáña yvyapy, ha umi ypa'ũnguéra Baleares (para Mediterráneope). Áfrikape ojejuhu umi táva ha'éva Séuta ha Melílla, ypa'ũnguéra Canarias (paraguasu Atlántikope) ha heta yvy ambuéva ipoguýpe para Mediterráneo rembe'ýre ojeheróva «plazas de soberanía». Táva Llivia, yvytyrysýi Pirineos-pe, ha'e yvy ijerére ojejuhupáva Hyãsia rendaha. Ijyvy apekue rendahápe avei oike heta ypa'ũ yvyapy rembe'y renondépe ojejuhúva. Upéicha ohupyty ituichakue amo 505 370 kmTembiecharã:Exp,[8] oikóvo chugui tetã tuichavéva irundyha Európape.[nota 2] Tetãyguakuéra retakue ohupyty haimete 48 sua ha mbyte.[2][9] Añetehápe, 1 jasyteĩ 2024 jave oiko ko tetãme 48 592 909 tapicha.[2] Ijyvy ojejuhúva yvyapy Ivériape oñohembe'y Hyãsia ha Andórra yvate gotyo, Poytuga kuarahyreike gotyo ha Hivyraytã (Gibraltar) ñemby gotyo. Ijyvy oĩva Áfrikape, oñohembe'y yvy ha yguasu rupive Marruéko.

Iléi guasu ojapo Epañañe'ẽgui «castellano»[10] térã "karaiñe'ẽ" iñe'ẽ tee. Ary 2012 jave, kóva ku ñe'ẽ 82 % opaite Epáña retãyguágui oñe'ẽva hogapýpe.[11] Epañañe'ẽ térã castellano oiko ñe'ẽte oñeñe'ẽvéva mokõiha ramo yvy ape ári oĩvo 500 sua oñe'ẽva hogapýpe ha amo 600 sua oñe'ẽkuaáva.[12] Epáña arandupýpe niko ojehechaite Rróma ha Gyrésia Ymaguare rembiejakue, avei kóva hína tetã irundyha ojejuhuvehápe tenda Unesco ohechakuaa yvypóra reko rembiejakue ramo.[13]

Ha'e tetã kakuaámava —tetã tapichakuéra oikove arevehápe irundyha yvy ape ári— ha tetã mba'ehetaitéva, mba'eapopy retakue repy (producto interno bruto) imba'éva ojapo chugui tetã mba'ehetavéva 14ha yvy ape ári (2021).[14] Ijojaha'ỹ rupi, oiko oñeikundahavehápe mokõiha yvy ape ári —hetave 83 sua tapicha oho ko tetãme oikundaha ha oguerohory turista ramo ary 2019 jave— ha tetã mokõiha omono'õvéva pirapire oúva ñekundahágui (turismo).[15][16] Yvypóra ñakãrapu'ã rechaukaha iporãite avei (0,904), he'iháicha jeikuaauka 2020 pegua ojapo va'ekue ONU.[17] Epáña avei ipokatu tetãnguéra ambuéva renondépe, oikógui heta atýpe ono'õhápe tetã opaichagua, ha'eháicha Tetãnguéra Joaju, Ñemu Atyguasu Hetatetãgua, OCDE, OTAN ha Európa Joaju, upéicha avei oiko añetehápe G20 ryepýpe.

Ymaiterei guive oiko yvypóra yvýpe ágã ojehero Epáña.[18] Sa'ary III jave, Rróma ondyry upe yvyapýre, upe rire oñemomba'e hese ha ojapo ichugui hetãvorerã hérava Hispania. Ára Mbytegua pukukuévo, ko yvy oiko opaichagua tetãma Heymáña poguýpe ha upéi oguahẽ oñemomba'ekuévo umi musulmã, opyta ipoguýpe amo 700 ary pukukuévo. Sa'ary XV jave, oñembojoaju tetãnguéra Kastílla ha Aragõ, upéicha oñepyrũ oñemopyenda «Epáña». Ára Ko'ãgagua jave, Epáña mburuvichakuéra oisãmbyhyraẽ peteĩ tetã ojepysóva oparupi yvy ape ári, upe tetã guasu oheja va'ekue iñe'ẽ ha iñarandupy opa umi 5 yvyrusúpe. Sa'ary XIX oñepyrũkuévo, Amérikape oiko oparupi ñorairõguasu ohekáva toipe'a hag̃ua Epáña poguýgui umi ikolónia ojapo hag̃ua ichugui tetã pyahu, upéicha okañy Epáñagui heta yvy imba'ekuéva Amérikape. Heta ñorairõ rire, oñepyrũ oñembopyahu ha oñemoporãve. Oiko rire golpe de Estado nosẽporãiva ary 1936 jave, oñepyrũ Epáña retãygua ñorairõ ha ipaha rire ou Francisco Franco dictadura, opa ha'e omanokuévo ary 1975 jave, upe guive oiko jekopytyjoja.

Remove ads

Yvy ñemohenda

Thumb
Cantabria
País
Vasco
Navarra
La Rioja
Castilla-
La Mancha
Madrid
Ceuta
Melilla
Canarias
Hivyraytã
(GB)
Mar Cantábrico
Tetãvore hekosãsóva España pegua.

Ta'anga

  • Tavakuéra ha tenda ambuéva Epáñape
  • Thumb
    Corrida de toros
  • Thumb
    Madrid
  • Thumb
    Flamenco
  • Thumb
    Barcelona

Marandumi

  1. [N 1]
    Léi guasúpe ndojejuhúi mba'éichapa oñembohéra hekopete, oiporúnte España —«España se constituye en un Estado social y democrático de Derecho […]» (artículo 1.1)— ombohéravo tetã.[5] Reino de España oiko avei térã hekopeguáva ramo, ojeiporúva hekópe téra tee ramo,[6]Iñe'ẽ tee ambuéva oje'e:
    • aranés: Espanha, Regne d'Espanha;
    • catalán ha valenciano: Espanya, Regne d'Espanya;
    • euskera: Espainia, Espainiako Erresuma;
    • gallego: España, Reino de España.
  2. [N 2]
    Rrúsia, Ukyáña ha Hyãsia rire.

Mandu'apy

Joajuha

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads
Remove ads