From Wikipedia, the free encyclopedia
Դպրոցական դասադուլ հանուն կլիմայի (շվեդ.՝ Skolstrejk för klimatet), կամ «Ուրբաթները հանուն ապագայի» (անգլ.՝ Fridays For Future, FFF), դպրոցականների և ուսանողների միջազգային հասարակական շարժում, որի մասնակիցները գլոբալ տաքացման դեմ պայքարի «արագ և վճռական գործողություններ» են պահանջում քաղաքական գործիչներից։
2018 թվականի օգոստոս-սեպտեմբեր ամիսներին շվեդ աշակերտուհի Գրետա Թունբերգը միայնակ, «դպրոցական դասադուլ հանուն կլիմայի» պաստառով հանդերձ, դուրս է եկել Շվեդիայի խորհրդարանի շենքի դիմաց։ Որոշ ժամանակ անց նման անվանումով զարգացել է հասարակական շարժում, որը տեղի է ունեցել դպրոցականների և ուսանողների հանրահավաքներում, որոնք սովորաբար կայացել են ուրբաթ, և որոնց դպրոցականներն ու ուսանողները հաճախում են ուսման փոխարեն։
2019 թվականի մարտին և մայիսին «համընդհանուր դասադուլներում» հավաքվել են հարյուր հազարավոր դպրոցականներ աշխարհի ավելի քան հարյուր երկրներից, 2019 թվականի սեպտեմբերին «համընդհանուր շաբաթում»՝ 6-7 միլիոն մարդ։
2018 թվականի օգոստոսի 20-ին ռեկորդային անտառային հրդեհներից հետո[1] շվեդ աշակերտուհի Գրետա Թունբերգը որոշել է դպրոց չգնալ մինչև սեպտեմբերի 9-ի Շվեդիայի ընտրությունները։ Ամեն օր երկու շաբաթվա ընթացքում նա խորհրդարանի շենքի մոտ նստած էր «Skolstrejk för klimatet» («դպրոցական դասադուլ հանուն կլիմայի») պաստառով։ Նրա պահանջների թվում է եղել ջերմոցային գազերի արտանետումների նվազեցումը Շվեդիայում՝ Փարիզի համաձայնագրի շրջանակներում։
Սեպտեմբերի 7-ին նա հայտարարել է, որ կշարունակի դասադուլ անել ամեն ուրբաթ, քանի դեռ Շվեդիան չի հետևել Փարիզյան համաձայնագրին[2]։
2018 թվականի նոյեմբերին Ավստրալիայում ուրբաթօրյա դասադուլ են արել հազարավոր ուսանողներ։ 2018 թվականի դեկտեմբերին Կատովիցեում կլիմայի փոփոխության մասին ՄԱԿ-ի համաժողովի ժամանակ դասադուլներ են անցկացվել Ավստրալիայի, Ավստրիայի, Բելգիայի, Կանադայի[3], Հոլանդիայի, Գերմանիայի, Ֆինլանդիայի, Ճապոնիայի, Շվեյցարիայի, Անգլիայի և ԱՄՆ-ի 270 քաղաքներում[2]։
2019 թվականին դասադուլները շարունակվել են տարբեր երկրներում, այդ թվում՝ Նոր Զելանդիայում, Ուգանդայում և Կոլումբիայում[4]։ Գերմանիայում և Շվեյցարիայում բողոքի է դուրս եկել 45 000 ուսանող[5][6]։
2019 թվականի մարտի 15-ին տեղի ունեցավ առաջին կենտրոնացված կազմակերպված «գլոբալ դասադուլ հանուն կլիմայի»՝ շուրջ 2000 բողոքի ակցիաներ 123 երկրներում[7]։ Ցուցարարների ընդհանուր թիվը կազմել է ավելի քան 1,4 միլիոն մարդ[8]։
2019 թվականի մարտի 1-ին դասադուլի գլոբալ համակարգող խմբից 150 մարդ, ներառյալ Գրետա Թունբերգը, բաց նամակ են գրել The Guardian-ին[9]․
Մենք՝ դեռահասներս, խորապես մտահոգված ենք մեր ապագայով։ Մենք մարդկության ապագան ենք առանց ձայնի իրավունքի։ Մենք այլևս չենք հաշտվի այդ անարդարության հետ։ Ի վերջո, մենք պետք է կարգավորել կլիմայական ճգնաժամին, որպես ճգնաժամ։ Սա մարդկության պատմության մեջ ամենամեծ սպառնալիքն է, և մենք չենք համակերպվի կառավարությունների անգործության հետ, որը վտանգում է մեր ողջ քաղաքակրթությունը։ Կլիմայի փոփոխությունն արդեն տեղի է ունենում։ Դրա պատճառով արդեն մարդիկ են զոհվում, մահանում են հիմա, բայց մենք կարող ենք և պետք է կանգնեցնենք այս ամենը։
Ռուսաստանում գործողություններ էին նախատեսվում Մոսկվայում, Նովոսիբիրսկում, Կիրովում և Յարոսլավլում, ինչպես նաև Իզևսկում[10], բայց բողոքի ակցիաներ տեղի են ունեցել միայն Մոսկվայում և Կիրովում[11]։ Ուկրաինայում ակցիաներ են անցկացվել Կիևում, Խարկովում, Դնեպրում, Նիկոլաևում, Զապորոժիեում և Տերնոպոլում[12]։
Երկրորդ նմանատիպ բողոքի ակցիաները սկսվել է Նոր Զելանդիայում և Ավստրալիայում[13][14]։ Հարյուր հազարավոր ուսանողներ աշխարհի ավելի քան 1600 քաղաքներում դասադուլ են արել 125 երկրներից[15]։
2019 թվականի հունիսի 21-ին 17 երկրների շուրջ 40 000 ուսանողներ դասադուլ են արել գերմանական Ահենում[16][17]։
Հունիսի 19-ին՝ դասադուլից քիչ առաջ, Ահեն քաղաքը հետևել է գերմանական մի քանի այլ քաղաքների օրինակին և հայտարարել է «կլիմայական ճգնաժամի» վիճակը[18]։ 2019 թվականի հունիսի 22-ին FFF-ի մոտ 20 000 ակտիվիստներ և այդ շարժումից բոլորը մասնակցել են Գերմանիայի արևմուտքում Հյուսիսային Ռեյն-Վեստֆալիայի Հյուսիսային Ռեյն-Վեստֆալիա երկրամասում գտնվող Գարցվայլերի ածխի քարհանքի վրա հարձակմանը, որի ընթացքում նրանք վիրավորել են կարիերայի պաշտպանության համար ժամանած 8 ոստիկանի, ինչպես նաև երկու օրով արգելափակել են այդ ածխի հանքի և ածխի էլեկտրակայանի միջև գնացքների երթևեկությունը, որն ապահովում է ամբողջ Հյուսիսային Ռեյն-Վեստֆալիան[19][20][21][22]։ «Մենք քաղաքացիական անհնազանդությունը համարում ենք բողոքի օրինական ձև։ Դա անհրաժեշտ է մեր ապագան պաշտպանելու համար»[23][24]։
Սեպտեմբերի 20-ին և 27-ին տեղի է ունեցել երկու «գլոբալ դասադուլներ», որոնք միավորվել են միասնական դասադուլի շրջանակներում»։ Ակցիան նվիրված էր կլիմայի փոփոխության ոլորտում ՄԱԿ-ի՝ սեպտեմբերի 23-ին կայացած գագաթաժողովին[25]։
2019 թվականի սեպտեմբերի 20-ի ակցիային, կազմակերպիչների տվյալներով, մասնակցել է 156 երկրից շուրջ 4 միլիոն մարդ։ Առավել զանգվածային ակցիան (250 հազար մասնակից) տեղի է ունեցել Նյու Յորքում, որտեղ ելույթ է ունեցել շարժման առաջնորդ Գրետա Թունբերգը[26][27]։
Դասադուլի օրը կանցլեր Անգելա Մերկելը հայտարարել է Գերմանիայում էներգետիկ անցման ծրագրի մասին, որն ուղղված է ջերմոցային գազերի արտանետումների կրճատմանը, ինչի համար նախատեսվում է հատկացնել 100 միլիարդ եվրո[28]։
GreenPeace-ի տվյալներով՝ սեպտեմբերի 27-ին ակցիային մասնակցել է 6,6 միլիոն մարդ ամբողջ աշխարհում[29][30][31]։
Մոնրեալում հանրահավաքը, որին մասնակցել է Գրետա Թունբերգը, ամենամեծն է՝ 500 հազար մարդ։ Հանրահավաքն այդպիսով դարձել է Քվեբեկի պատմության մեջ խոշորագույն հանրահավաքը[32]։
Ռուսաստանում «դպրոցական դասադուլներ հանուն կլիմայի» են անցկացվել 30 բնակավայրերում, դրանց մասնակցել է շուրջ 650 մարդ[29][33]։
Գիտնականների ճնշող մեծամասնությունը կարծում է, որ ջերմոցային էֆեկտը, որը տաքացնում է երկիրը, զգալիորեն ուժեղացված է ածխաթթու գազի և այլ ջերմոցային գազերի հսկայական ծավալների արտանետումներով, որոնք առաջացել են մարդու գործունեության հետևանքով[34]։
2019 թվականի հունվարի 31-ին ավելի քան 3400 գիտնականներ բաց նամակ են ստորագրել՝ ի պաշտպանություն Բելգիայում «դպրոցական դասադուլ հանուն կլիմայի»։ Նամակում ասում է. «կլիմայի մասին գիտության տրամադրած փաստերի հիման վրա քարոզարշավի մասնակիցները ճիշտ են։ Մենք գիտնականներս աջակցում ենք կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարին»[35]։
2019 թվականի փետրվարի 13-ին Անգլիայում 224 ակադեմիկոսներ բաց նամակ են ստորագրել, որում «լիակատար աջակցություն են հայտնել ուսանողներին»[36]։
Մարտի 5-ին 700 գերմանացի գիտնականներ հանրագիր են ստորագրել՝ ի պաշտպանություն դասադուլների[37]։
Ավելի քան 12 հազար գիտնականներ Գերմանիայից, Ավստրիայից և Շվեյցարիայից ստորագրել են «երիտասարդ ցուցարարների մտավախություններն արդարացված են և պահպանվում են առավել առաջադեմ գիտական գիտելիքներով» հանրագիրը[38] «գիտնականները հանուն ապագայի» կայքում[39][40]։ Հիմնվելով գիտական տվյալների վրա՝ գիտնականները հայտարարում են, որ կլիմայական ճգնաժամն իրապես գոյություն ունի, սակայն կլիմայի պաշտպանության ներկայիս միջոցառումները, ինչպես նաև կենսաբազմազանությունը, անտառները, ծովային ռեսուրսներն ու հողերն այնքան էլ բավարար չեն։ «Ուրբաթ հանուն ապագայի» շարժման շրջանակում սովորողների մոբիլիզացումը ցույց է տալիս, որ երիտասարդները հասկացել են իրավիճակի վտանգը։ Խնդրագրի ստորագրողներն ամբողջությամբ հավանություն են տալիս արագ և վճռական գործողությունների նրանց պահանջին։
Շվեյցարական Le Temps 262 օրաթերթի կայքում տեղադրված խնդրագրում շվեյցարացի, ֆրանսիացի և բելգիացի հետազոտողները դատապարտել են կլիմայի փոփոխության դեմ հանդիման պետական մարմինների անգործությունը և կոչ են արել մարտի 15-ին մասնակցել բողոքի ակցիաներին[41]։
2019 թվականի ապրիլին «երիտասարդ ցուցարարների մտավախություններն արդարացված են» վերնագրով նամակը հրապարակվել Է Science-ում և ստորագրվել է աշխարհի 3000 գիտնականների կողմից[42]։
2019 թվականի հունիսին Բրիտանիայում 1000 բուժաշխատողներ, ներառյալ պրոֆեսորներ և հասարակական գործիչներ, կոչ են արել լայն ոչ բռնի քաղաքացիական անհնազանդության՝ ի պատասխան կլիմայական ճգնաժամի կանխմանն ուղղված իշխանությունների «խիստ ոչ ադեկվատ» գործողությունների[43]։
Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելը աշակերտների կլիմայական դասադուլները «շատ լավ նախաձեռնություն» է անվանել[44]։
ԱՄՆ-ի նախկին նախագահ Բարաք Օբաման նշել է «խիզախ, իրենց գործին նվիրված երիտասարդ առաջնորդների վաստակը, որոնք հանդես են գալիս միակ մոլորակի փրկության օգտին, որը մենք ունենք»։ Նրանք այնպիսի մարդիկ են, ինչպիսիք են 16-ամյա Գրետա Թունբերգը, որոնց բողոքները Շվեդիայի խորհրդարանի մոտ հանգեցրել են շարժման ստեղծմանը[45]։
Որոշ դպրոցներում տարբեր երկրներում կանոնադրությամբ նախատեսված են տուգանքներ՝ առանց հարգելի պատճառի դասերը բաց թողնելու համար։ Այսպես, օրինակ, Գերմանիայում Հյուսիսային Ռեյն-Վեստֆալիա երկրամասի կառավարության մակարդակով հավանություն է տրվել 100-ից մինչև 150 եվրոյի չափով տուգանքների կիրառմանը այն ծնողների նկատմամբ, որոնց երեխաները կմասնակցեն դասադուլների և բաց կթողնեն դասերը[46]։
Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Թերեզա Մեյը քննադատել է բնապահպանական դասադուլներին մասնակցող դպրոցականներին ուսումնական և ուսուցչական ժամանակի վատնման համար[47]։
Ավստրալիայի վարչապետ Սքոթ Մորիսոնը ցուցարարներին կոչ է արել «ավելի շատ սովորել և քիչ ակտիվությամբ զբաղվել»[48]։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.