Հանս Էռնի (գերմ.՝ Hans Erni, փետրվարի 21, 1909[1][2][3][…], Լյուցերն, Շվեյցարիա[4] - մարտի 21, 2015[5][2][3][…], Լյուցերն, Շվեյցարիա[4]), շվեյցարացի նկարիչ և քանդակագործ։ Հայտնի է որմնանկարչությամբ, գունավոր վիմագրերով, գոբելենների, կերամիկայի նկարազարդումներով և փոստային նամականիշերի գծանկարչությամբ[9]։
Հանս Էռնի շվեյց. գերմ.՝ Hans Erni | |
|---|---|
_by_Erling_Mandelmann.jpg) | |
| Ծնվել է | փետրվարի 21, 1909[1][2][3][…] |
| Ծննդավայր | Լյուցերն, Շվեյցարիա[4] |
| Վախճանվել է | մարտի 21, 2015[5][2][3][…] (106 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Լյուցերն, Շվեյցարիա[4] |
| Քաղաքացիություն |  Շվեյցարիա |
| Կրթություն | Լյուցեռնի արվեստի և դիզայնի դպրոց, Ժյուլիանի ակադեմիա և Միացյալ Նահանգների կերպարվեստի և կիրառական արվեստի դպրոցներ |
| Մասնագիտություն | նկարիչ, քանդակագործ, գրաֆիկական դիզայներ, փորագրիչ, վիմագրող, փոստային բացիկների դիզայներ, նկարազարդող և գծանկարիչ |
| Թեմաներ | գեղանկարչություն[6], գրաֆիկա[6], իլյուստրացիա[6], քանդակագործություն[6], փորագրություն[6] և Փոստային նամականիշ[6] |
| Պարգևներ | |
| Անդամակցություն | Բելգիայի գիտությունների և արվեստի թագավորական ֆլամանդական ակադեմիա[7], Շվեյցարիայի աշխատանքային ասոցիացիա և Allianz |
| Ամուսին | Գերտրուդ Էռնի-Բոհներտ և Դորիս Էռնի |
| Զավակներ | Սիմոնե Էռնի |
| Կայք | hans-erni.ch(գերմ.) |
 Hans Erni Վիքիպահեստում | |
Հանս Էռնիի թանգարանը, որը գտնվում է Շվեյցարական տրանսպորտի թանգարանի տարածքում՝ Լյուցեռնում, ներառում է արվեստի գործերի մեծ հավաքածու․ Էռնին նաև ստեղծել է կերամիկական աշխատանքներ, թատրոնի զգեստներ։ Նա նախագծեր է արել շվեյցարական թղթադրամների համար 1940-ականներին, բայց թղթադրամներն արդեն տպագրվելուց հետո չեն հրատարակվել, քանի որ Լյուցեռնի պետական խորհրդի անդամը քննադատել է Էռնիին, նրան համարելով կոմունիստ։ Այնուամենայնիվ, Էռնին երբեք որևէ քաղաքական կուսակցության անդամ չի եղել։ 2004 թվականին նրան շնորհվել է Լյուցեռն քաղաքի պատվավոր քաղաքացիություն։ 2009 թվականի հունվարի 10-ին նա ստացել է Շվեյցարական մրցանակ՝ կյանքի ընթացքում ունեցած վաստակի համար։
Կարիերայի ընթացքում Էռնին ստեղծել է մոտ 300 պաստառ և մի քանի որմնանկարներ, այդ թվում՝ 1980 թվականին Ժնևի Ավտոմոբիլային միջազգային սրահի, Կարմիր Խաչի, Միջազգային օլիմպիական կոմիտե-ի, ՄԱԿ-ի և ԻԿԱՕ-ի համար։
Էռնին նկարազարդել է մոտ 200 գիրք և ստեղծել 90 փոստային նամականիշ և 25 մեդալներ[10][11]։
Կենսագրություն
Հանս Էռնին ծնվել է Լյուցեռնում, շոգենավի մեքենավարի ընտանիքում։ Նախնական կրթությունը ստացել է դպրոցում և պատրաստվել հողշինարար դառնալ, սակայն մերժել է այդ մտադրությունը՝ շինարարական ընկերությունում գծագրող դառնալու համար։ 1927-1928 թվականներին սովորել է Լյուցեռնի դեկորատիվ և կիրառական արվեստի դպրոցում։ 1928-1929 թվականներին ապրել է Փարիզում, որտեղ որոշ ժամանակ սովորել է Ժյուլիանի ակադեմիայում, ապա մեկնել Բեռլին[12], որտեղ սովորել է Ազատ և կիրառական արվեստի պետական ուսումնարանում։ Բեռլինից հեռացել է, քանի որ Գերմանիան կանգնած էր նացիզմի շեմին, որտեղ բախվել է արվեստից հեռու, իր համար անհասկանալի քաղաքական խնդիրների։
Էռնին վերադարձել է Լյուցեռն և հաճախ մեկնել է Փարիզ, որտեղ ներգրավվել է ստեղծագործական կյանքի հորձանուտի մեջ։ Ուսումնասիրել է հին վարպետների ստեղծագործությունները և սովորել ժամանակակից նկարիչների գործերից, որոնք նման չեն եղել 16-18-րդ դարերի նախակարապետներին։
Առաջին ստեղծագործությունները և առաջին ցուցահանդեսներ
Էռնին սկսել է մասնակցել ցուցահանդեսներին 1933 թվականից։ Նկարչի վրա մեծ ազդեցություն են թողել Պաբլո Պիկասոյի, Ժորժ Բրաքի աշխատանքները[13], աբստրակցիոնիստների, հետագայում սյուրռեալիստների ստեղծագործությունները։ Իրենց հետևանքներն են ունեցել նաև Էռնիի հրապուրանքը, գծագրերի, մեքենաների և ընդհանրապես մեխանիզմների նկատմամբ։ Էռնին փորձել է իր ստեղծագործություններում ներառել տեխնիկական սխեմաներ, երկրաչափական պատկերներ և այլն։ Դա փորձերի և սեփական ոճի որոնումների ժամանակն է եղել («Տեխնիկական գործառույթ», 1936, «Էմանսիպացիա», 1938)։ Ձևերի և գույների հետ կապված փորձերը նկարչի ստեղծագործությանը բնորոշ են դարձել նրա ողջ կյանքի ընթացքում։ Այդ շրջանին են պատկանում նաև պատերը նկարազարդելու նրա փորձերը («Նկարիչ-Ստեղծագործող», 1933 թվական, որմնանկարչություն Լյուցեռնի մարզական ակումբում)։
Սյուրռեալիզմի ազդեցություն
Երիտասարդ Էռնիի վրա իրենց ազդեցությունն են թողել նաև Սալվադոր Դալիի և Իվ Տանգիի ստեղծագործությունները։ Բայց Էռնին իր սյուրռեալիստական ստեղծագործություններում չհրաժարվեց նշանակալից և նույնիսկ փիլիսոփայական թեմաներից («Հնգանկյուն», 1939, «Թերթիկ ուրբանիստի օրագրից», 1941)։ «Ուրբանիստի թերթիկում» նա նկարել է իր ինքնադիմանկարը, որը նման է անատոմիական նկարի, իսկ դրա կողքին բուսաբանական ճշգրտությամբ պատկերել է բույսեր։
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ
Էռնին Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ եղել է վարորդ և կամուֆլյաժի նկարիչ, բայց նա աչքաթող չի արել իր ստեղծագործական աշխատանքը։ Մարդկային հասարակությունից հիասթափությունը նրան ուղղորդել է դեպի բնապատկերներ։ Նկարել է խստաշունչ և վեհաշուք Ալպերը, բայց առանց մարդկանց ու նրանց այդտեղ գտնվելու հետքերի։ Այդ շրջանի նկարներում գերակշռել է ամայությունը։
Այդ շրջանին են պատկանում Էռնիի պաստառները, գրքերի նկարազարդումները։ 1945 թվականին նա պատվեր է ստացել Բազելի արդյունաբերական ցուցահանդեսի մեքենաների տաղավարի որմնանկարների (տեմպերա պատի վրա) կատարման հետ կապված։ Գրքերի նկարազարդումներից առանձնանում են Չ. Կանևաշինիի «Մարդկային աշխատանքը դարերի ընթացքում» (1943) ժողովածուի համար կատարված աշխատանքները։
Դեկորատիվ և կիրառական ստեղծագործություններ
Ֆրանսիայում Ժան Լյուրսան (1892-1966) վերսկսել է գոբելենների արտադրությունը։ Հանս Էռնին ստեղծել է նաև գոբելենների համար իր սեփական ուրվագծերը։ Նա ընդլայնել է գոբելենների թեմաները և լրացրել ինչպես նոր թեմաներով, այնպես էլ նոր արտահայտչամիջոցներով։ Հին հունական «Արիադնայի թելը (Մինոտավրոսի լաբիրինթոսը)» առասպելի սյուժեի ուրվագիծը Էռնիի ձեռքբերումն է արվեստի այդ բնագավառում։ Նա իր ուժերը փորձել է նաև գեղարվեստական կերամիկայի արտադրության բնագավառում։ Էռնին ստեղծել է նաև փոստային նամականիշների ուրվագծեր («Լիխտենշտեյնի Իշխանության 250 տարին», 1969, «Ձմեռային օլիմպիական խաղեր 1972 Սապորո», «Ամառային օլիմպիական խաղեր 1972 Մյունխեն»), ինչպես նաև փոստային նամականիշներ ՄԱԿ-ի և Շվեյցարիայի պատվերով, նկարիչների կամ գիտնականների՝ այդ թվում՝ Ալբերտ Այնշտայնի, Պաուլ Կլեեի, Թոմաս Մանի, Հերման Հեսսեի, Շառլ Էդուար լը Կորբյուզիեի, Ռայներ Մարիա Ռիլկեի և այլոց դիմանկարներով։
Գունավոր վիմագրություն
Հանս Էռնին հայտնի է նաև որպես գունավոր վիմագրության վարպետ։ Նա ստեղծել է աշխատանքների ամբողջական շարքեր, որոնք միավորված են «մարդը և ստեղծագործությունը», «մարդը և կենդանիները», «մարդկային սերը», «կնոջ գեղեցկությունը», «երիտասարդություն», «կենդանիներ» թեմաներով։ Հանս Էռնին գունավոր վիմագրության տեխնիկան օգտագործել է նաև գրքերի նկարազարդման համար («Գծանկարիչը», Չարլզ Ռոսների «Հանս Էռնիի գրաֆիկական աշխատանքները» մենագրության շապիկ, 1957)։
Էռնին շարունակել է փորձեր կատարել նաև սև ու սպիտակ վիմագրության տեխնիկայում։ Նրա հին հունական թեմայով՝ «Բաքոսը խաղողի այգում» (սպիտակ ներկ սև ֆոնի վրա, 1955) վիմագրությունը դարձավ աշխարհահռչակ ստեղծագործություն։ Այդ վիմանկարը ստեղծվել է սպիտակով սև ֆոնի վրա, մինչդեռ ավանդական փորագրության կամ օֆորտի դեպքում՝ գծանկարը, պատկերը ստեղծվում է սև կամ մուգ գծերով։
Հանս Էռնիի թանգարան
Հանս Էռնին Կոմունիստական կուսակցության կամ որևէ ձախակողմյան կուսակցության անդամ չի եղել, բայց համակրել է նրանց։ Հանս Էռնին ստեղծել է Շվեյցարիայի և ԽՍՀՄ մշակութային կապերին նվիրված պաստառ։ Նկարիչը հրաժարվել է կոմունիստական գաղափարներին հավատարիմ մնալուց՝ 1956 թվականին Հունգարիա խորհրդային զորքեր մտցնելուց և ապստամբությունը ճնշելուց հետո։ Սակայն, չեն մոռացվել կոմունիստներին նրա նվիրվածությունը, և կապիտալիստական երկրներում Էռնիի ստեղծագործությունների տարածման վրա քաղաքական արգելք է դրվել։ Այդ արգելքը կիրառվել է նաև չեզոք Շվեյցարիայում։ Հանս Էռնիի ստեղծագործությունները (ի տարբերություն արտասահմանյան թանգարանային հաստատությունների) երկար ժամանակ պետական թանգարանները հայրենիքում չեն գնել։
Իրավիճակը փոխվել է նկարչի միջազգային ճանաչումից հետո։ 1979 թվականի սեպտեմբերին Լյուցեռնի տրանսպորտի թանգարանը ցուցադրական տարածք է հատկացրել, որտեղ հիմնվել է Հանս Էռնի թանգարանը։ Թանգարանը ստացել է հեղինակային կերամիկա, տարբեր տեխնիկայի գրաֆիկական աշխատանքներ, մեդալիոնային իրեր, գոբելենի ուրվագծեր։ Էռնին թանգարանում հերթական որմնանկարն է ստեղծել լատիներեն Panta Rhei («Ամեն ինչ հոսում է, ամեն ինչ փոխվում է») ասացվածքի թեմայով, որի տարածքը կազմում է 30 մ²։
Էռնին շատ հետաքրքրված է եղել սպորտով և 1989 թվականին արժանացել է Միացյալ Նահանգների սպորտային ակադեմիայի տարվա սպորտային արտիստի մրցանակին։ 1993 թվականին նրա աշխատանքները ցուցադրվել են Սան Ֆրանցիսկոյի Պենս պատկերասրահում։
Անձնական կյանք
Հանսը երկու անգամ ամուսնացած է եղել։ Առաջին կինը՝ Գերտրուդ Բոհներտը (շվեյցարացի նկարչուհի), մահացել է 1948 թվականին, ձիավարության ժամանակ տեղի ունեցած վթարից։ Առաջին ամուսնությունից ունեցել է դուստր՝ Սիմոնե Ֆորնարա Էռնին։ Մեկ տարի անց՝ 1949 թվականին, Հանսն ամուսնացել է քարտուղար Դորիս Քեսսլերի հետ։ Նրանք ունեցել են երկու դուստր և մեկ որդի[14]։ Դուստրերից մեկը մահացել է յոթ տարեկան հասակում՝ լեյկոզից։
Հանս Էռնին նշել է իր ծննդյան 100-ամյակը 2009 թվականին։ Նրա քույրը՝ Մարիա Ստրեբի-Էռնին (հունվարի 14, 1907 - հունվարի 29, 2014), մահացել է 107 տարեկան հասակում[15]։
Հանս Էռնին մահացել է 2015 թվականի մարտի 21-ին, Լյուցեռնի Սուրբ Աննա կլինիկայում (ըստ այլ տվյալների՝ մահացել է 1978 թվականին)[16]։
Գրականություն
- Ханс Эрни // Современное изобразительное искусство капиталистических стран. — М.: Советский художник, 1961.
- Konrad Farner. Hans Erni: Weg und Zielsetzung des Künstlers. Arbeiten aus den Jahren 1931 bis 1942. — Zürich: Amstutz, Herdeg & Co, 1943.
- Konrad Farner. Hans Erni. Ein Maler unserer Zeit. Mundus (Erbe und Gegenwart 48). — Basel, 1945.
- Walter Rüegg. Hans Erni. I. Das malerische Werk. Hrsg. von Ernst Scheidegger. — Bern: Edition Erpf, 1979.
- John Matheson. Hans Erni. Das zeichnerische Werk und öffentliche Arbeiten. — Zürich: Ex Libris, 1983.
- Hans Erni. Werkverzeichnis der Lithographien. — Zürich: ABC, 1993. — ISBN 3-85504-141-5.
- Jean-Charles Giroud. Hans Erni. Die Plakate 1929–1992. — Bern: Benteli, 1993.
- Andres Furger. Ateliergespräche mit Hans Erni. — Zürich: Neue Zürcher Zeitung, 1998. — ISBN 3-85823-739-6.
- Karl Bühlmann, Marco Obrist. Hans Erni. Dialog. Arbeiten im öffentlichen Raum. — Bern: Benteli, 2002. — ISBN 3-7165-1285-0.
- Karl Bühlmann. Zeitzeuge Hans Erni. Dokumente einer Biografie von 1909 bis 2009. — Zürich: Neue Zürcher Zeitung, 2009. — ISBN 978-3-03823-505-7.
Մատենագիտություն
- Konrad Farner, Hans Erni, Weg und Zielsetzung des Künstlers. Arbeiten aus den Jahren 1931 bis 1942. Amstutz, Herdeg & Co. 1943, Zürich 1943 (գերմաներեն)։
- Konrad Farner, Hans Erni. Ein Maler unserer Zeit. Mundus (Erbe und Gegenwart 48), Basel 1945, (գերմաներեն)։
- Josef Rast, Grafiker als Maler, Hans Erni, Alfred Pauletto, Celestino Piatti, Hugo Wetli, Kurt Wirth. Kunstverein Olten, Olten, 1962, (գերմաներեն)։
- Claude Roy, Hans Erni, La Guilde du Livre, num. H. C., Lausanne, 1964, (ֆրանսերեն)։
- Catalogue raisonné de l'œuvre lithographie et grave de Hans Erni, Caillier, Geneva, 1969, (ֆրանսերեն)։
- Jot Singh, Hans Erni, Éditions de la Tribune, Geneva, 1979, (ֆրանսերեն)։
- Walter Ruegg, Hans Erni, peintures, Éditions Erpf, Berne, 1980, (ֆրանսերեն)։
- John Matheson, Hans Erni. Das zeichnerische Werk und öffentliche Arbeiten, Ex Libris, Zurich, 1983, (գերմաներեն)։
- Fondation Pierre Gianadda, Erni, vie et mythologie, Martigny, 1989, (ֆրանսերեն)։
- Hans Erni. Werkverzeichnis der Lithographien, ABC, Zurich 1993, (գերմաներեն) 3-85504-141-5
- Jean-Charles Giroud, Hans Erni. Die Plakate 1929–1992, Benteli, Berne, 1993, (գերմաներեն)։
- Enrico Ghidelli, Kunst im Kleinen. Die philatelistischen und numismatischen Werke von Hans Erni, Multipress, Reinach, 1995, (գերմաներեն) 3-9520837-0-4
- Jean-Charles Giroud, Hans Erni. Catalogue raisonné des livres illustrés, Geneva, 1996, (ֆրանսերեն)։
- John Matheson (Hrsg.), Hans Erni gestaltend – Hans Erni à l'œuvre – Hans Erni at work. ABC, Zurich, 1996, (անգլերեն, ֆրանսերեն, գերմաներեն) 3-85504-161-X
- Karl Bühlmann, Geächtet – geachtet. Die Geschichte des Hans Erni-Museums im Verkehrshaus der Schweiz in Luzern. Eine Dokumentation, Hans Erni-Stiftung, Lucerne, 1997, (գերմաներեն)։
- Andres Furger, Ateliergespräche mit Hans Erni, NZZ, Zurich, 1998, (գերմաներեն) 3-85823-739-6
- Karl Bühlmann, Marco Obrist, Hans Erni. Dialog. Arbeiten im öffentlichen Raum, Benteli, Berne, 2002, (գերմաներեն) 3-7165-1285-0
- Karl Bühlmann, Zeitzeuge Hans Erni. Dokumente einer Biografie von 1909 bis 2009, NZZ, Zurich, 2009, (գերմաներեն) 978-3-03823-505-7
Ծանոթագրություններ
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
