Էլիա Կազան

Էլիա Կազան (անգլ.՝ Elia Kazan, իսկական անուն ազգանունը Էլիաս Կազանջօղլու (հուն․՝ Ηλίας Καζαντζόγλου ), թուրքերեն՝ Elia Kazancıoğlu), սեպտեմբերի 7, 1909(1909-09-07)^{[1][2][3][…]}, Կոստանդնուպոլիս, Օսմանյան կայսրություն - սեպտեմբերի 28, 2003(2003-09-28)^{[1][2][3][…]}, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ), թատրոնի և կինոյի ամերիկացի ռեժիսոր (արմատներով հույն), սցենարիստ և պրոդյուսեր։ Օսկարի եռակի և Ոսկե Գլոբուսի քառակի դափնեկիր։

Էլիա Կազան անգլ.՝ Elia Kazan հուն․՝ Ηλίας Καζαντζόγλου
Ծնվել է	սեպտեմբերի 7, 1909(1909-09-07)[1][2][3][…]
Ծննդավայր	Կոստանդնուպոլիս, Օսմանյան կայսրություն
Մահացել է	սեպտեմբերի 28, 2003(2003-09-28)[1][2][3][…] (94 տարեկան)
Մահվան վայր	Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ
Կրթություն	Ուիլյամս քոլեջ, Եյլի դրամայի դպրոց, Ջուլիարդ դպրոց և New Rochelle High School?
Քաղաքացիություն	ԱՄՆ և  Հունաստան
Մասնագիտացում	կինոռեժիսոր, սցենարիստ, կինոպրոդյուսեր, գրող, թատերական ռեժիսոր, կինոդերասան, ռեժիսոր, դերասան և կինոսցենարիստ
Ամուսին	Բարբադա Լոդեն, Frances Kazan? և Մոլլի Կազան
Պարգևներ	Ամերիկայի ռեժիսորների համքարության մրցանակ «Ոսկե գլոբուս» մրցանակ՝ որպես լավագույն դրամա-ֆիլմ Թոնի մրցանակ՝ լավագույն ռեժիսոր անվանակարգում Թոնի մրցանակ՝ լավագույն ռեժիսոր անվանակարգում Թոնի մրցանակ՝ լավագույն ռեժիսոր անվանակարգում ԱՄՆ կինոքննադատների ազգային խորհրդի մրցանակ լավագույն ֆիլմի համար Հոլիվուդյան փառքի ծառուղու աստղ Օսկար մրցանակ կինոարվեստում բացառիկ նվաճումների համար և Դոնալդսոնի մրցանակ
IMDb	ID ID 0001415

Կենսագրություն և կարիերա

Էլիա Կազանը ծնվել է 1909 թվականին Ստամբուլում հույն առևտրականների ընտանիքում։ 1913 թվականին նրա ընտանիքը տեղափոխվում է ԱՄՆ և բնակություն հաստատում Նյու Յորքում, որտեղ նրա հայրը զբաղվում է գորգերի վաճառքով։ Մասաչուսեթսի քոլեջներից մեկը ավարտելուց հետո ընդունվում է Յելսկի համալսարանի դրամատիկ արվեստի բաժինը։

1930- ական թթ. արդեն սկսում է աշխատել Նյու Յորքի թատերախմբերից մեկում որպես ռեժիսոր։ Սկսած 1934 թվականից մոտ 2 տարի Էլիա Կազանը հանդիսանում էր ԱՄՆ-ի կոմունիստական կուսակցության գաղտնի անդամ^[4]։

Արդեն 1940 թվականի սկզբից Կազանը համարվում էր Նյու Յորքի ամենահայտնի թատերական ռեժիսորներից մեկը։ Նա նաև խաղում էր թատրոնում («Սպիտակ խալաթներով մարդիկ», «Լեֆտիին սպասելով», «Ջոննի Ջոնսոն», «Ոսկե տղան», «Լիլոիմ» և այլն)։ Ստացել է թատրոնի հեղինակավոր Տոնի մրցանակ։

1940- ական թթ. վերջից Կազանը սկսում է նկարահանել նաև ֆիլմեր, սկզբում մի քանի կարճամետրաժ վավերագրական ֆիլմեր, ապա նաև լիամետրաժ գեղարվեստական ֆիլմ։ Նրա արդեն առաջին մեծ աշխատանքներից մեկը՝ 1947 թվականին նկարահանված «Ջենտլմենական համաձայնություն» ֆիլմը մեծ հաջողություն է ունենում արժանանալով 3 Օսկարի, որոնց թվում նաև Կազանը ստանում է իր առաջին Օսկարը լավագույն ռեժիսոր անվանակարգում։ Եվս մեկ Օսկար նա ստանում է 1954 թվականին նկարահանված «Նավահանգստում» ֆիլմի համար (ֆիլմը արժանանում է 8 Օսկարի, որոնց թվում Օսկար լավագույն ֆիլմի համար)։ Մյուս նշանավոր աշխատանքերն են կինոյում՝ «Ցանկություն» տրամվայը», «Դրախտից արևելք», «Վայրի գետը», «Տիկնիկ», «Ամերիկա, Ամերիկա» և այլն։ Նրա վերջին աշխատանքը կինոյում դարձավ 1976 թվականին նկարահանված «Վերջին մագնատը» դրաման՝ հոլիվուդյան մի շարք հայտնի դերասանների մասնակցությամբ։

Էլիա Կազանը մասամբ վատ համբավ ձեռք բերեց 1952 թվականին՝ հետաքննության հատուկ մարմիններին հայտնելով իր կոմունիստ գաղափարակից ընկերների մասին տեղեկություններ^[5]։ Հետաքննության արդյունքում նրա գաղափարակից դերասաններից 8 հոգի հայտնվեցին, այսպես ասած, հոլիվուդյան սև ցուցակում և նրանց կարիերան ավարտվեց դրանով։ Այդ արարքը շատ կինոգործիչներ չներեցին, մասնավորապես 1999 թվականին, երբ նրան հանձնվում էր պատվավոր Օսկար կինոյում ունեցած մեծ ավանդի համար, ներկաներից մի քանիսը (Նիկ Նոլթի, Էդ Հարիս) հրաժարվեցին ծափահարել նրան, իսկ ոմանք էլ (Սթիվեն Սփիլբերգ, Ջիմ Քերրի) ծափահարում էին նստած տեղից^[6][7]։ Իսկ ֆրանսիացի դերասան Ժյուլ Դասսենը առարկությամբ հանդես եկավ նրան պատվավոր Օսկար հանձնելու համար, ով նույնպես հայտնվել էր այդ սև ցուցակում։

Էլիա Կազանը երեք անգամ ամուսնացած է եղել^[5]։ Մահացել է 2003 թվականին Նյու Յորքում 94 տարեկան հասակում։

Ֆիլմագրություն

Ընդհանուր թվով 21 ֆիլմի ռեժիսոր է, 8 ֆիլմի պրոդյուսեր է, 6 ֆիլմի սցենարի հեղինակ։ Խաղացել է 6 ֆիլմում որպես դերասան։
Առավել նշանավոր ռեժիսորական աշխատանքներից են՝

տարի	ֆիլմ	բնօրինակ անվանում	դերասաններ
1945	Ծառն աճում է Բրուքլինում	The tree grow in Brooklyn
1947	Խոտի ծով	Sea Of Grass	Սփենսեր Թրեյսի Քեթրին Հեփբորն
1947	Ջենտլմենական համաձայնություն	Gentleman’s Agreement	Գրեգորի Պեք
1947	Բումերանգ	Boomerang!	Լի Ջեյ Կոբբ Արթուր Քենեդի
1949	Պինկի	Pinky
1950	Խառնաշփոթ փողոցներում	Panic In The Streets
1951	«Ցանկություն» տրամվայը	A Streetcar Named Desire	Մառլոն Բրանդո Վիվիեն Լի
1952	Վիվա Սապատա	Viva Zapata!	Մառլոն Բրանդո Էնթոնի Քուին
1953	Մարդը պարանի վրա	Man On A Tightrope	Ֆրեդրիկ Մարչ Գլորիա Գրեհեմ
1954	Նավահանգստում	On The Waterfront	Մառլոն Բրանդո Լի Ջեյ Կոբբ Ռոդ Սթայգեր Մարտին Բոլսամ Կառլ Մոլդեն
1955	Եդեմից արևելք	East Of Eden	Ջեյմս Դին
1956	Տիկնիկ	Baby Doll	Էլի Ուոլլակ Քերոլ Բեյքեր Կառլ Մոլդեն
1957	Երեսը ամբոխի մեջ	A Face In The Crowd	Ուոլտեր Մատաու
1960	Վայրի գետ	Wild River	Մոնտգոմերի Կլիֆտ
1961	Հիանալին խոտերի մեջ	Splendor In The Grass	Ուորեն Բիթի Նատալի Վուդ
1963	Ամերիկա, Ամերիկա	America, America
1969	Գործարք	The Arrangement	Քըրք Դուգլաս Ֆեյ Դանաուեյ Դեբորա Քեր
1972	Հյուրերը	The Visitors	Ջեյմս Վուդս
1976	Վերջին մագնատը	The Last Tycoon	Ռոբերտ Դե Նիրո Թոնի Քերթիս Ջեք Նիկոլսոն Ռոբերտ Միտչեմ Ժաննա Մորո Անժելիկա Հյուսթոն

Մրցանակներ

Ընդհանուր թվով Էլիա Կազանը ստացել է 33 մրցանակ, ներկայացված է եղել ևս 24-ի, որոնց թվում.

Օսկար

8 անգամ ներկայացվել է Օսկար, ստացել 3-ը

• «Ջենտլմենական համաձայնություն» - ստացել է Օսկար լավագույն ռեժիսորի համար
• «Ցանկություն» տրամվայ» - ներկայացվել է լավագույն ռեժիսոր անվանակարգում
• «Նավահանգստում» - ստացել է լավագույն ռեժիսոր անվանակարգում
• «Դրախտից արևելք» - ներկայացվել է լավագույն ռեժիսոր անվանակարգում
• «Ամերիկա, Ամերիկա» - ներկայացվել Օսկարի 3 անվանակարգերում, Օսկար լավագույն օրիգինալ սցենարի համար (որպես սցենարիստ), Օսկար լավագույն ֆիլմի համար (որպես պրոդյուսեր) և Օսկար լավագույն ռեժիսորի համար (որպես ռեժիսոր)

ստացել է նաև 1 պատվավոր Օսկար։

Ոսկե Գլոբուս

4 անգամ ներկայացվել և 4 անգամ ստացել է Ոսկե Գլոբուս մրցանակը Ոսկե Գլոբուս լավագույն ռեժիսորի համար անվանակարգում, ինչը դեռևս չի հաջողվել ոչ մի ռեժիսորի.

• «Ջենտլմենական համաձայնություն»
• «Ցանկություն» տրամվայ»
• «Նավահանգստում»
• «Տիկնիկ»

Այլ մրցանակներ

Ստացել է նաև

• Բեռլինի կինոփառատոնի 2 մրցանակ
• 2 Բոդիլ
• 4 անգամ ներկայացվել է Կաննի կինոփառատոնի տարբեր մրցանակների, ստացել 1-ը
• 9 անգամ ներկայացվել է ԱՄՆ-ի ռեժիսորների գիլդիայի մրցանակի, ստացել 3-ը
• 7 անգամ ներկայացվել է Վենետիկի կինոփառատոնի մրցանակների, ստացել 4-ը և այլն։

Գրականություն

• Jones, David, Richard (1986). Great directors at work : Stanislavsky, Brecht, Kazan, Brook. Berkeley ; London: University of California Press. ISBN 0-520-04601-3.{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
• Ciment, Michel (1988). An American Odyssey. London: Bloomsbury Publishing Ltd. ISBN 0-7475-0241-2.
• Schickel, Richard (2005). Elia Kazan: A Biography. New York: HarperCollins Publishers. ISBN 0-06-019579-7.
• Murphy, Brenda (2006). Tennessee Williams and Elia Kazan : a collaboration in the theatre. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-03524-4 (pbk). {{cite book}}: Check |isbn= value: invalid character (օգնություն)