Եվրամայդան
From Wikipedia, the free encyclopedia
Եվրամայդան (ուկրաիներեն՝ Євромайдан), Կիևի կենտրոնում բողոքի զանգվածային ցույց, որն սկսվել է 2013 թվականի նոյեմբերի 21-ին՝ ի պատասխան Ուկրաինայի կառավարության կողմից Ուկրաինայի և Եվրամիության միջև ասոցացման համաձայնագիր կնքելու նախապատրաստական աշխատանքների դադարեցման[1]։
Եվրամայդան | |||
---|---|---|---|
Կիևում կառավարական ուժերի դեմ պայքարող ցուցարարները։ | |||
Ամսաթիվ | 2014 թվականի փետրվարի 18 մինչև փենտրվարի 23 | ||
Վայր | Կիև | ||
Պատճառ | Ուկրաինայի և ԵՄ-ի միջև ասոցացման համաձայնագրի դադարեցնելու մասին կառավարության որոշումը | ||
Արդյունք |
| ||
Հակամարտող կողմեր | |||
| |||
Ղեկավարներ | |||
|
Այն բանից հետո, երբ ընդդիմության ճամբարը ցրվել է նոյեմբերի 30-ին, բողոքի ցույցը ստացել է կտրուկ հականախագահական և հակակառավարական բնույթ[1]։ Բողոքի ցույցերի մասշտաբի հիմնական պատճառները սոցիալական անարդարության բարձր մակարդակն են, ուկրաինական բնակչության եկամուտների և կենսամակարդակի հսկայական բևեռացումը և տարածված կոռուպցիան։ 2013 թվականի նոյեմբերի 30-ին Եվրամայդանին պաշտպանելու համար սկսվել է «ինքնապաշտպանության» ստորաբաժանումների ձևավորումը։ Դեկտեմբերի կեսերին նրանց համար գրանցվել էր ավելի քան 5 հազար մարդ[2]։ Ընդդիմության երեք խորհրդարանական կուսակցությունների ղեկավարները (Բատկիվշչինա, Հարված, Ազատություն) հայտարարել են Ազգային դիմադրության շտաբի ձևավորման մասին[3]: Հետերոգեն ազգայնական խմբավորումները (UNA-UNSO, Trizub, Patriot Ukrainy և այլք) կազմել են աջ ծայրահեղական «Աջ սեկտոր» ասոցիացիան, որը Եվրամայդանին դիտում էր միայն որպես հարմար արդարացում «ազգային հեղափոխությունը» սկսելու համար։ Կիևում բողոքի ակցիաների մասնակիցների և ոստիկանության միջև զանգվածային բախումները տեղի են ունեցել դեկտեմբերի 1-ին, երբ արմատական տրամադրված ցուցարարները գրավել են առաջին վարչական շենքերը։
2014 թվականի հունվարի 16-ին Ուկրաինայի Գերագույն խորհրդի կողմից ընդունվել է օրենք, որում նշվել է, որ խստագույն պատժվելու են անկարգություններին (ինչը ընդդիմությունն անմիջապես անվանել է «բռնապետական») մասնակցող քաղաքացիները, ինչը հանգեցրել է հունվարի 19-ին զանգվածային բախումների, և ցույցերը տարածվել են ամբողջ Ուկրաինայում։ Այս իրադարձություններն ուղեկցվել են ակտիվիստների և լրագրողների վրա հարձակումների և բողոքի մասնակիցների հետ դաժան վերաբերմունքի դեպքերի մասին հաղորդումներով։ Հունվարի 19-20-ին տեղի ունեցած բախումների ժամանակ հարյուրավոր մարդիկ վիրավորվել են։
Խորհրդարանական ընդդիմության ներկայացուցիչները նշել են, որ իշխանությունները մտադիր են Ուկրաինայում ավտորիտար բռնատիրություն հաստատել, և պահանջել են նախագահ Յանուկովիչի հրաժարականը և արտահերթ նախագահական ընտրություններ։ Հաջորդ օրերին Ուկրաինայի մի շարք շրջաններում ընդդիմադիր ցուցարարները անցել են տարածաշրջանային պետական վարչակազմի շենքերի գրավմանը։ Արևմտյան Ուկրաինայում այդ գործողությունները հաջող էին, մինչդեռ Ուկրաինայի կենտրոնական շրջաններում այդ փորձերը ճնշել են իրավապահ մարմինները։
Կիևի կենտրոնում ռազմական դիմակայության, մայրաքաղաքում և տարածաշրջանային կենտրոններում վարչական շենքերի և իշխանությունների գրավման, զուգահեռ իշխանությունների ստեղծման և ոչ պաշտոնական ուժային կառույցների կազմակերպման արդյունքում Ուկրաինան գտնվել է արտակարգ դրության եզրին[4][5][6][7][8]։
Ուկրաինայի նախագահ Վիկտոր Յանուկովիչի և խորհրդարանական ընդդիմության ղեկավարների միջև մի քանի օր տևած բանակցությունները հանգեցրել են իշխանությունների կողմից զիջումների։ Այդ մասին գումարվել է Ուկրաինայի Գերագույն խորհրդի արտահերթ ժողով, որը քվեարկել է չեղյալ հայտարարելու հունվարի 16-ի մի շարք օրենքներ և ընդունել համաներման մասին օրենք՝ 2013 թվականի նոյեմբերից 2014 թվականի իրադարձությունների մասնակիցների համար։ Չնայած դրան՝ բողոքի ցույցերը շարունակվել են։ Ընդդիմությունը պահանջներ է առաջադրել Ուկրաինայի վերադարձի խորհրդարանական-նախագահական կառավարման համակարգին և 2004 թվականի սահմանադրությանը։ Փետրվարի 12-ին Յանուկովիչը պայմանավորվել է սկսել կոալիցիոն կառավարություն կազմելը, նախկինում ձերբակալված բոլոր ցուցարարները ազատ են արձակվել։
Սակայն ցույցերը շարունակվել են և ընդդիմությունը պահանջել է անհապաղ վերադառնալ խորհրդարանական-նախագահական կառավարման ձևին և 2004 թվականի սահմանադրության վերականգնմանը։ Կիևում բողոքողների և ոստիկանության միջև բուռն բախումները շարունակվել են, որոնք հանգեցրել են ավելի քան հարյուր մարդու մահվան։ Ուկրաինայի արևմուտքում իրավիճակը ծայրաստիճան սրվել էր։
Փետրվարի 21-ին Արևմուտքի երկրների ճնշման ներքո[9][10][11][12][13][14][15] նախագահ Յանուկովիչը զիջումների է գնացել և ընդդիմության հետ համաձայնագիր ստորագրել Ուկրաինայում ճգնաժամի կարգավորման մասին, որը նախատեսել է, մասնավորապես, վերադարձ 2004 թվականի Սահմանադրությանը, արտահերթ նախագահական ընտրությունների անցկացում 2014 թվականի դեկտեմբերից ոչ ուշ, բռնության կիրառումից հրաժարում և բռնության վերջին ակտերի հետաքննություն։ Փետրվարի 22-ին՝ հեռուստատեսությամբ հարցազրույցի ընթացքում, Յանուկովիչը հայտարարել է, որ չի պատրաստվում հրաժարական տալ և չի պատրաստվում ստորագրել Ուկրաինայի Գերագույն խորհրդի որոշումները, որոնք նա համարել է անօրինական, և երկրում կատարվողը որակել է որպես «վանդալիզմ և ավազակություն»։ Մի քանի ժամ անց Ուկրաինայի Գերագույն խորհուրդը բանաձև է ընդունել, որում ասվում է, որ Յանուկովիչը «հակասահմանադրականորեն հեռացրել է իրեն սահմանադրական իշխանությունից», ինչպես նաև սահմանվել է արտահերթ նախագահական ընտրություններ 2014 թվականի մայիսի 25-ին։
Փետրվարի 23-ին Ուկրաինայի նախագահի պարտականությունները հանձնվել են Ուկրաինայի Գերագույն խորհրդի նախագահ Ալեքսանդր Տուրչինովին[16]։
Փետրվարի 24-ին Ներքին գործերի նախարար Արսեն Ավակովը սոցցանցերից մեկի իր էջում նշել է, որ հարուցվել է քրեական գործ՝ քաղաքացիական անձանց զանգվածային սպանությունների փաստի առթիվ, որի կապակցությամբ Յանուկովիչը և մի քանի այլ պաշտոնյաներ հետախուզման մեջ են։
Մինչդեռ Ուկրաինայի նոր կառավարությունը ճանաչել են Եվրամիությունը և Միացյալ Նահանգները[17]։ Փետրվարի 27-ին Արսենի Յացենյուկը դարձել է Ուկրաինայի վարչապետ, ձևավորվել է ժամանակավոր կառավարություն[18]։