Danubio

Ti Danubio (Panangibalikas nga Ingles: /ˈdænjuːb/ DAN-yoob) ket maysa a karayan idiay Tengnga nga Europa, ti maikadua a kaatidogan iti kontinente kalpasan ti Volga.

Danubio
Ti Danubio idiay Vienna
Kurso ti Danubio, namarkaan iti nalabbasit
Lokasion
Pagilian	Alemania, Austria, Eslobakia, Hungaria, Kroasia, Serbia, Bulgaria, Romania, Moldova, Ukrania
Dagiti siudad	Ulm, Ingolstadt, Regensburg, Linz, Vienna, Bratislava, Győr, Budapest, Dunaújváros, Vukovar, Novi Sad, Zemun, Belgrade, Pančevo, Smederevo, Drobeta Turnu-Severin
Pisikal a pakaidumdumaan
Taudan	Breg
- lokasion	Martinskapelle, Nangisit a Bakir, Alemania
- nagsasabtan	48°05′44″N 08°09′18″E
- kangato	1,078 m (3,537 ft)
Maika-2 a taudan	Brigach
- lokasion	St. Georgen, Nangisit a Bakir, Alemania
- nagsasabtan	48°06′24″N 08°16′51″E
- kangato	940 m (3,080 ft)
Pagtutumpungan ti taudan
- lokasion	Donaueschingen
- nagsasabtan	47°57′03″N 08°31′13″E
Sabangan	Delta ti Danubio
- lokasion	Romania
- nagsasabtan	45°13′3″N 29°45′41″E
Kaatiddog	2,850[1] km (1,770 mi)
Kadakkel ti labneng	801,463 km2 (309,447 sq mi)
Panagayus
- lokasion	sakbay ti delta
- natimbeng	7,000 m3/s (250,000 cu ft/s)
Panagayus
- lokasion	Passau 30km sakbay iti ili
- natimbeng	580 m3/s (20,000 cu ft/s)
Panagayus
- lokasion	Vienna
- natimbeng	1,900 m3/s (67,000 cu ft/s)
Panagayus
- lokasion	Budapest
- natimbeng	2,350 m3/s (83,000 cu ft/s)
Panagayus
- lokasion	Belgrade
- natimbeng	4,000 m3/s (140,000 cu ft/s)

Naidasig a kas dalanan a danum ti sangalubongan, daytoy ket mangrugi idiay ili ti Donaueschingen idiay Nangisit a Kabakiran iti Alemania idiay pagsasabtan ti karayan Brigach ken Breg. Ti Danubio ket agayuston ti abagatan a daya para iti 2,872 km (1,785 mi), ken lumabas kadagiti uppat a kapitolio ti Tengnga nga Europa sakbay a maibusan idiay Baybay Nangisit babaen ti Danubio Delta idiay Romania ken Ukrania.

Maysa daytoy idi a napaut a sitatakder a prontiero ti Imperio a Romano, ti karayan ket labsanna wenno asitganna dagiti pagbeddengan ti sangapulo a pagilian: Romania (29.0% iti labneng a lugar), Hungaria (11.6%), Serbia (10.2%), Austria (10.0%), Alemania (7.0%), Eslobakia (5.9%), Bulgaria (5.9%), Kroasia (4.4%), Ukrania (3.8%), ken Moldova (1.6%)^[2], nga ad-adu ngem ti ania man a karayan. Ti pagayusanna a labneng ket gumay-at pay kadagiti siam.

Nagnagan ken etimolohia

Ti Danubio ket naamammoan idi ti Latin a kas ti Danubius, Danuvius, Ister, iti Taga-ugma a Griego a kas ti Ἴστρος (Istros). Ti Dacian/Trasia a nagan idi ket Τάναις/Donaris/Donaris (akin-ngato a Danubio) ken Istros (akin-baba a Danubio).^[3] Ti Thraco-Prihio a naganidi ket Matoas,^[4] "ti mangiyeg iti gasat".^[5]

Ti nagan a Dānuvius ket naipagarup a dinawat manipud iti Keltiko a (Galo), wenno mabalin nga Iraniko. Daytoy ket maysa kadagiti nagan ti karayan a naala manipud iti maysa a Pagsasao a Proto-Indo-Europeano a balikas ti *dānu, a naipagarupan a termino para iti "karayan", ngem mabalin pay maysa nga un-unana a panawen a kosmiko a karayan, ken ti maysa a Vedic a diosen ti karayan (kitaen ti Danu (Asura)), a mabalin a nanipud ti ramut a *dā "agayus/naapges, napardas, naranggas, awan disiplina." Dagiti dadduma pay a nagan ti karayan nga adda ti kapadpadana a etimologo ket mairaman ti Don, Donets, Dnieper ken Dniestr. Ti Dniepr,(sakbay ti Eslabo Danapir babaen ti Gotiko a historiador a ni Jordanes) ken ti Dniestr, manipud iti Danapris ken Danastius, ket naipagarupan dagitoy a nanipud ti Essita Iraniko *Dānu apara "likudan a karayan" ken *Dānu nazdya- "sanguanan a karayan".^[6]

Ti Taga-ugma a Griego nga Istros ket nadawat idi manipud iti Trasia/Dacian a kayatna a sawen ket "napigsa, naapges", a mainaig ti Sanskrito a iṣiras "naapges".^[3]

Manipud idi Normando a nagrukma iti Inglatera, ti pagsasao nga Ingles ket nagus-usar ti naala ti Latin a balikas ti Danube. Kadagiti pagsasao ti moderno a pagilian a pagayusan ti karayan, daytoy ket:

• Bulgaro: Дунав (transliterado: Dunav)
• Kroata: Dunav
• Aleman: Donau panangibalikas [ˈdoːnaʊ̯]
• Hungaro: Duna panangibalikas [ˈdunɒ]
• Rumano: Dunărea panangibalikas [ˈdunəre̯a]
• Serbio: Дунав, Dunav panangibalikas [dǔnav̞] wenno [dûnaːv̞]
• Eslobako: Dunaj
• Ukraniano: Дунай panangibalikas [duˈnɑj] (transliterado: Dunai)