Tehran

Ti Tehran (Persiano: Tehrān‎ Tehrān; تهران panangibalikas [tehˈɾɒːn]), sagpaminsan pay ti panagiletra a kas ti Teheran, ket isu ti kapitoliol iti Iran ken Probinsia ti Tehran. Nga adda ti nakarkulo a populasion iti 8,429,807;^[3][4] daytoy ket isu pay ti kadakkelan nga urbano a lugar ken siudad ti Iran, ti kadakkelan a siudad idiay Akinlaud nga Asia ken ti maika-19 a kadakkelan a siudad iti lubong.

Tehran تهران
Siudad
تهران Tehrān
Ti kalsada Tehran iti rabii
Tehran
Nagsasabtan: 35°41′46″N 51°25′23″E
Pagilian	Iran
Probinsia	Tehran
Kondado	Tehran Shemiranat
Bakhsh	Tengnga
Gobierno
• Mayor	Mohammad Bagher Ghalibaf
• Siudad Konsilo	Mangipagulo: Mehdi Chamran
Kalawa
• Urbano	730 km2 (280 sq mi)
• Metro	1,274 km2 (492 sq mi)
Kangato	1,200 m (3,900 ft)
Populasion  (2010)
• Densidad	10,327.6/km2 (26,748.3/sq mi)
• Urbano	9,019,300
• Metro	13,413,348
• Rangngo ti populasion idiay Iran	Umuna
	Datos ti populasion manipud iti 2006 Senso ken Munisipalidad ti Tehran.[1][2] Ti bilang ti Metro ket mangitudtudo ti Probinsia ti Tehran.
Sona ti oras	UTC+3:30 (IRST)
• Kalgaw (DST)	UTC+4:30 (IRDT)
Kodigo ti lugar	021
Website	www.tehran.ir

Iti maika-20 ken maika-21 a sigsiglo, ti Tehran ket suheto idi daytoy kadagiti adu a panagalaalis ti tattao manipud kadagiti lawlaw ti Iran.^[5] Ti siudad ket ibalayanna dagiti adu a naipakasaritaan a meskita, simsimbaan, dagiti sinagoga ken dagiti Soroastriano a apuy a templo. Ti kontemporario a Tehran ket maysa a moderno a siudad a mangipakpakita kadagiti adu a pasdek, a ti Azadi (wayawaya) Torre ken ti Milad a Torre ket nagbalin a kabukbukodan a simbolo ti Tehran. Idi 2008 ti Tehran ket isu idi ti kalakaan a kapitolio iti lubong ken ti maikadua a kalaakaan a siudad ti lubong a naibatay ti pagsurotan ti pateg ti panagbiag, a nagipresenta ti kasayaatan a pateg para iti kuarta ti lubong.^{[6][7][8][9][10]} Daytoy ket maika-19 iti lubong babaen ti populasion ti siudad,^[11] maika-56 babaen ti GDP ken maika-29 babaen ti populasion iti bukodna a metropolitano a lugar.^[12] Iti kadagupan ti pakasaritaan ti Iran, ti kapitolio ket naminadon a naiyalalis, ken ti Tehran ket isu ti maika-32 a nailian a kapitolio ti Iran. Ti Persiano ket isu ti patneng a pagsasao ti siudad, a naisasao babaen ti agarup a 98% iti populasion.^[13] Ti kaaduan a tattao idiay Tehran ket inagananda dagiti bagbagida a kas dagiti Persiano.^[14][15] Iti sakbay ti Islamiko ken kasapaan nga Islamiko a panawen, ti Tehran ket tinawtawgan idi a kas ti Ray (nga isu daytoy ti Avesta a rummuar iti porma ^[16] ti Ragha).

Pakasaritaan

Kitaen pay: Linia ti tiempo ti Tehran a pakasaritaan

Ti Tehran ket naipakasaritaan a naamammoan idi a kas ti Ray a daytoy ket etilolohiko a naikapet iti Daan a Persiano ken Avesta Rhaga.^[17] Ti siudada ket maysa idi a kangrunaan a lugar dagiti Irani nga agsasao kadagiti Medes ken Akeminida. Iti Soroastriano Avesta, Widewdat, i, 15, ti Ragha ket naibaga a kas ti maikasangapulo ket dua a sagrado a lugar a pinartuat babaen ni Ahura-Mazda.^[18] Kadagiti Daan a Persiano a sinuratan (Behistun 2, 10–18), ti Ragha ket agaparparang a kas maysa a probinsia . Manipud ti Ragha, ni Darius ti Natan-ok ket nangipatulod kadagiti timmulong iti amana a ni Wishtaspa, nga isu idi ket nagparparukma kadagiti gulo idiay Parthia (Behistun 3, 1–10).^[18] Ti Damavand a bantay a mabirukan idiay asideg ti siudad ket agparparang pay idiay Shahnameh a kas ti lugar a nangibedbedan ni Freydun ti dragon a gayyemna a ni Zahak. Iti Persiano a mitolohiko ken dagii sarsarita a pasamak.^[19] Ni Kayūmarṯ, ti Soroastriano a kapdpada ti tao a parsua ken ti immuna nga ari iti Shahnameh, ket naibagbaga idi a nagtaeng idiay Damāvand.^[19] Kadagitoy a sarsarita, ti pundasion ti siudad iti Damavand ket naipaamdayaw idi kaniana.^[19] Ni Arash, ti pumapana a nangisakripisio ti bagina babaen ti panagitedna amin akapigsana iti pana a nangmarka ti nagbaetan ti Iran ken Turan, ket nangipunta ti pananna manipud idiay Banaty Damāvand.^[19] Daytoy a Persiano a sarsarita ket tinawen aramrambakan iti Tiregan a piesta. Ti maysa anadayeg a rambakan ket naireporta idi a tinengtengngel idiay siudad ti Damavand idi 7 Šawwāl 1230/31 Agosto 1815, nga iti daytoy a las-ud dagiti tattao ket nagramrambakda ti anibersario ti ipupusay ni Zahhak.^[19] Kadagiti Soroastriano a sarsarita, ti tirano a ni Zahak ket kanungpalan a patayento babaen ti Irani a bannuar a ni Garšāsp sakbay kadagiti kinaudi nga aldaw.^[19] Kadagiti dadduma a Tengnga a Persiano a testo, ti Ray (Ragha) ket naited a kas ti nakaipasngayan a lugar ni Zoroaster^[20] ngem dagiti moderno a historiador ket sapsapda nga agikabkabil ti lugar a nakaipasngayan ni Zoraster idiay Khorasan. Iti maysa a Persiano a tawid, ti naisarsaritaan nga ari a ni Manūčehr ket naipasngay idi idiay Damavand.^[19]