Togo

Ti Togo , opisial a ti Republika a Togoles (Pranses: République togolaise), ket ti maysa a pagilian iti Laud nga Aprika a beddengan babaen ti Ghana iti laud, ti Benin iti daya ken Burkina Faso iti amianan.^[7] Sakupen ti pagilian iti abagatan aginggana iti Golpo ti Guinea, a pakabirukan ti kapitolio ken kadakkelna a siudadna iti Lomé.^[8] Sakupen ti Togo ti 57,000 kuadrado kilometro (22,008 kuadrado milia), ken mangaramid daytoy iti maysa kadagiti kabassitan a pagilian iti Aprika, iti populasion iti agarup a 8 a riwriw,^[9] ken maysa pay kadagiti kaakikidan a pagilian iti lubong iti kaakaba iti basbassit ngem 115 km (71 mi) iti pagbaetan ti Ghana ken dakdakkel laeng ngem ti akindaya a kaarrubana, ti Benin.^[10][11]

Republika a Togoles République togolaise  (Pranses)
Wagayway Kayarigan
Napili a pagsasao: "Travail, Liberté, Patrie"[1] (Pranses) "Obra, Wayawaya, Pagilian"
Nailian a kanta: "Terre de nos aïeux" (Pranses) (Ilokano: "Daga dagiti Tinaudatayo")
Lokasion ti  Togo  (nangisit nga asul) idiay the Kappon ti Aprika  (napusasaw nga asul)
Kapitolio ken kadakkelan a siudad	Lomé 6°8′N 1°13′E
Opisial a sasao	Pranses
Mabigbig a nilian a sasao	Ewe • Kabiye
Dagiti naisasao a pagsasao	Listaan: Ewe Pranses Gbe Gur Kwa Kabiye Talensi Wasa Aprikano a Pranses Aguna Aja Ngangam Ntcham Tammari Tem
Grupgrupo ti etniko	99% Ewe, Kabye, Tem, Gourma, ken dagiti 33 a sabali a grupo ti Aprikano 1% Europeano, Indiano & Syro-Lebano[2]
Relihion	43.7% Kristianidad 35.6% Dagiti tradisional a pammati 14.0% Islam 6.2% Awan relihion 0.5% Dadduma[3]
Nagan dagiti umili	Togoles
Gobierno	Unitario a dominante a partido a presidensial a republika
• Presidente	Faure Gnassingbé
• Kangrunan a Ministro	Victoire Tomegah Dogbé
Lehislatura	Nailian nga Asemblia
Wayawaya
• manipud iti Pransia	27 Abril 1960
Kalawa
• Dagup	56,785 km2 (21,925 sq mi) (Maika-123)
• Danum (%)	4.2
Populasion
• Karkulo idi 2020	8,608,444[2] (Maika-100)
• Senso idi 2010	6,191,155
• Densidad	125.9/km2 (326.1/sq mi) (Maika-93e)
GDP (PPP)	Karkulo idi 2019
• Dagup	$14.919-bilion
• Tunggal maysa a tao	$1,821[4]
GDP (nominal)	Karkulo idi 2019
• Dagup	$5.592-bilion
• Tunggal maysa a tao	$682[4]
Gini (2011)	46[5] nangato
HDI (2019)	0.515[6] ababa · 167th
Kuarta	CFA a pranko ti Laud nga Aprika (XOF)
Sona ti oras	UTC (GMT)
Pagmanehuan	kanawan
Kodigo ti panagtawag	+228
Kodigo ti ISO 3166	TG
TLD ti internet	.tg
Kas ti Ewe, Mina ken Aja. Dagiti kadakkelan ket ti Ewe, Mina, Kotokoli Tem ken Kabyè. Kaaduan nga Europeano, Indiano & Siriano-Lebano. Dagiti karkulo para iti daytoy a pagilian ket nalawag a mangibaga kadagiti apekto ti nakaro nga ipupusay gapu iti AIDS; mabalin daytoy a pagresultaan iti ab-ababa a panagbiag, nangatngato nga ipupusay ti maladaga ken dagiti gatad ti ipupusay, ab-ababa a populasion ken dagiti gatad ti iya-adu, ken dagiti panagbaliw iti pannakaiwaras ti populasion babaen ti tawen ken sekso ngem iti sabali a manamnama. Dagiti pannakairanngo ket naibatay kadagiti pigura idi 2017 (CIA World Factbook – "Togo")

Manipud idi maika-11 a siglo aginggana idi maika-16 a siglo, simrek iti rehion dagiti nadumaduma a tribu kadagiti amin a turong. Manipud idi maika-16 a siglo aginggana idi maika-18 a siglo, ti rehion ti aplaya ket maysa idi a nangruna a sentro ti pagtagilakuan para kadagiti Europeano nga aggatgatang kadagiti aadipen, a nakaalaan ti Togo ken ti mangpalikmut a rehion iti nagan "Ti Aplaya ti Aadipen". Idi 1884, inrangarang ti Alemania ti maysa a rehion a mairaman iti agdama nga aldaw a Togo a kas maysa a protektorado a tinawtawagan iti Togoland. Kalpasan ti Sangalubongan a Gubat I, ti panagturay iti Togo ket naiyallitaw idi iti Pransia. Nagun-od ti wayawaya ti Togo manipud iti Pransia idi 1960.^[12][2] Idi 1967, indauluan ni Gnassingbé Eyadéma ti maysa a nagballigi a kudeta ken kalpasanna ket nagbalin a presidente ti maysa a kontra-komunista, maysa a partido nga estado. Iri kanungpalan, idi 1993, nakasango ni Eyadéma iti adu ti partidona a panagbubutos, nga adu met kadagit parikut, ken nangabak iti kinapresidente iti tallo a beses. Iti panawen ti ipupusayna, ni Eyadéma ket isu idi ti kapautan a nagserbi a daulo iti moderno a pakasaritaan ti Aprika, nga isu ket presidente para kadagiti 38 a tawen.^[13] Idi 2005, ti anakna a lalaki a ni Faure Gnassingbé ket nabutosan idi a kas presidente. Agtultuloy isuna nga agtengngel iti opsina manipud idi 2021.

Ti Togo ket maysa a tropiko, sub-Sahara a pagilian,^[7] nga agkamkammatalek ti ekonomiana iti agrikultura,^[12] nga addaan iti maysa a klima a mangipaay kadagiti nasayaat a tiempo iti panagmula. Bayat a ti opisial a pagsasao ket Pranses,^[12] adu met dagiti sabali a naisasao a pagsasao, a naipangpangruna kadagiti pamilia ti Gbe. Ti kadakkelan a grupo ti relihion ket buklen dagiti indehenio a pammati, ken adu met dagiti Kristiano ken Muslim a minoridad.^[12]