Víetnam
ríki í Suðaustur-Asíu / From Wikipedia, the free encyclopedia
Víetnam er land í Suðaustur-Asíu með landamæri að Alþýðulýðveldinu Kína í norðri, Laos í norðvestri og Kambódíu í suðvestri, og strandlengju að Suður-Kínahafi í austri. Landhelgi Víetnams nær auk þess að landhelgi Taílands í vestri, Indónesíu, Filippseyja og Malasíu í suðri og suðaustri. Víetnam er yfir 330 þúsund ferkílómetrar að stærð og nær yfir austurströnd Indókína. Landið skiptist í 58 sýslur og 5 sveitarfélög. Íbúar landsins voru 100 milljónir árið 2023, sem gerir það að 15. fjölmennasta ríki heims. Höfuðborg Víetnams er Hanoí, en stærsta borgin er Ho Chi Minh-borg sem áður hét Saígon.
Sósíalíska lýðveldið Víetnam | |
Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam | |
Fáni | Skjaldarmerki |
Kjörorð: Độc lập, tự do, hạnh phúc (víetnamska) Sjálfstæði, frelsi, hamingja | |
Þjóðsöngur: Tiến Quân Ca | |
Höfuðborg | Hanoí |
Opinbert tungumál | Víetnamska |
Stjórnarfar | Kommúnískt flokksræði |
Aðalritari | Nguyễn Phú Trọng |
Forseti | Võ Thị Ánh Xuân |
Forsætisráðherra | Phạm Minh Chính |
Sjálfstæði | frá Frakklandi |
• Yfirlýst | 2. september 1945 |
• Viðurkennt | 21. júlí 1954 |
Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
66. sæti 331.699 km² 6,38 |
Mannfjöldi • Samtals (2023) • Þéttleiki byggðar |
16. sæti 100.000.000 295/km² |
VLF (KMJ) | áætl. 2020 |
• Samtals | 1.047,318 millj. dala (23. sæti) |
• Á mann | 10.755 dalir (106. sæti) |
VÞL (2019) | 0.708 (117. sæti) |
Gjaldmiðill | Dong (VND) |
Tímabelti | UTC+7 |
Þjóðarlén | .vn |
Landsnúmer | +84 |
Fornleifafundir benda til þess að mannvist hafi hafist í Víetnam á fornsteinöld. Þjóðflokkar sem bjuggu í Rauðárdal og nærliggjandi strandhéruðum urðu hluti af ríki Hanveldisins í Kína á 2. öld f.o.t. Næstu þúsund árin var Víetnam hluti af kínverska keisaraveldinu. Fyrstu sjálfstæðu konungsríkin urðu til á 10. öld. Þau stækkuðu smám saman í suður, þar til Frakkar lögðu landið undir sig á 19. öld og Víetnam varð hluti af Franska Indókína. Nútímaríkið Víetnam varð til þegar íbúar þar lýstu yfir sjálfstæði eftir að hernámi Japana lauk 1945. Frakkar reyndu að halda völdum en Víetnamar sigruðu þá í Fyrsta stríðinu í Indókína sem lauk 1954. Eftir það klofnaði landið í tvennt: Norður-Víetnam með kommúnistastjórn, og Suður-Víetnam með andkommúníska stjórn. Átök milli ríkjanna tveggja leiddu til Víetnamstríðsins þar sem Bandaríkjaher beitti sér til stuðnings stjórninni í Suður-Víetnam, en beið ósigur. Stjórn Norður-Víetnam sameinaði landið í eitt Víetnam árið 1975.
Eftir sigur kommúnistastjórnarinnar var landið lengi vel einangrað á alþjóðavettvangi. Árið 1986 hóf Kommúnistaflokkur Víetnams röð umbóta sem áttu þátt í að bæta stöðu Víetnams efnahagslega og pólitískt. Síðan þá hefur vöxtur verið hraður og landið oft í efstu sætum ríkja með mestan hagvöxt á heimsvísu.
Víetnam er stórveldi í sínum heimshluta og er flokkað sem miðveldi.[1][2] Landið á aðild að fjölda alþjóðastofnana og ríkjasamtaka, þar á meðal Sameinuðu þjóðunum, Sambandi Suðaustur-Asíuríkja, Efnahagssamstarfi Asíu- og Kyrrahafsríkjanna, Samtökum hlutlausra ríkja, Samtökum frönskumælandi ríkja, RCEP og Alþjóðaviðskiptastofnuninni. Víetnam hefur tvisvar tekið sæti í Öryggisráði Sameinuðu þjóðanna. Víetnam var flokkað sem þróunarland af Sameinuðu þjóðunum til 2019 og Bandaríkjunum til 2020.[3]
Spilling, þar á meðal útbreidd mútuþægni, er stórvandamál í Víetnam.[4][5] Kannanir frá 2005 og 2010 sýndu að íbúar í þéttbýli mátu gagnsæi sem mjög lítið, og að mútugreiðslur til embættismanna og starfsfólks í heilbrigðisgeirum og opinberri þjónustu voru mjög útbreiddar. Peningagreiðslur í rauðum umslögum, sem eru algengar sem óformlegt greiðslukerfi í kringum hátíðir, urðu útbreiddar í heilbrigðiskerfinu eftir tilraunir til markaðsvæðingar eftir 1986. Aðgerðir gegn spillingu hafa bætt ástandið, en þrátt fyrir það var það enn metið mjög slæmt milli 2015 og 2017.[6][7] Öflugra átak gegn spillingu á að eiga sér stað milli 2021 og 2025.[8]