უეფა-ს ევროპა ლიგა

უეფა-ს ევროპა ლიგა^[1][2] (ინგლ. UEFA Europa League) — ყოველწლიური საფეხბურთო ტურნირი, რომელიც ტარდება უეფა-ს მიერ ევროპული საფეხბურთო კლუბების მონაწილეობით 1971 წლიდან. უეფა-ს ევროპა ლიგა ჩემპიონთა ლიგის შემდეგ რანგით ყველაზე მნიშვნელოვანი ტურნირია ევროპაში. კლუბების კვალიფიკაცია უეფა-ს ევროპა ლიგაზე დამოკიდებულია მათ შედეგებზე ეროვნული ლიგებისა და ადგილობრივი თასების შეჯიბრებებში. ტურნირის გამარჯვებული ავტომატურად გადის კვალიფიკაციას მომდევნო სეზონის ჩემპიონთა ლიგის გათამაშებაში.

სხვა მნიშვნელობებისთვის იხილეთ ევროპის ლიგა.

უეფა-ს ევროპა ლიგა

დაარსდა	1971 (2009 წლიდან ახლანდელ ფორმატში)
რეგიონი	ევროპა (უეფა)
გუნდების რაოდენობა	48 (ჯგუფური ეტაპი) +8 გუნდი, ჩემპიონთა ლიგის ჯგუფური ეტაპის შემდგომ. 160 (სულ)
ყველაზე ტიტულ. გუნდი	სევილია (6-ჯერ)
მოქმედი გამარჯვებული	აინტრახტი ფრანკფურტი (2-ჯერ)
ვებ-საიტი	ოფიციალური

ტურნირი, უეფა-ს თასის სახელწოდებით, 1971 წელს დაარსდა და მან შეცვალა საქალაქთაშორისო ბაზრობათა თასი, რომელიც 1955 წლიდან იმართებოდა. 1999 წელს უეფა-ს თასების მფლობელთა თასი გაუქმდა და გაერთიანდა უეფა-ს თასთან. 2004 წლიდან გათამაშებამ მიიღო ლიგის ფორმატი, გაუქმდა რა სრულად ოლიმპიური სისტემა და დაემატა ჯგუფური ეტაპი. 2009 წელს ტურნირს სახელი გადაერქვა და ეწოდა უეფა-ს ევროპა ლიგა.

სულ, ევროპა ლიგა 28 სხვადასხვა კლუბს აქვს მოგებული^[3]. ტურნირის ისტორიაში, ყველაზე წარმატებული კლუბია „სევილია“, რომელმაც 5-ჯერ მოიგო ტიტული. მოქმედი გამარჯვებულია „ჩელსი“^[4].

ისტორია

უეფა-ს თასმა უფრო ადრე დაარსებული საქალაქთაშორისო ბაზრობათა თასის ადგილი დაიკავა. საქალაქთაშორისო ბაზრობათა თასი 1955 წელს დაარსდა შვეიცარიელი ერნსტ ტომენის, იტალიელი ოტორინო ბარაზისა და ინგლისელი სერ სტენლი როუზის იდეით. შეჯიბრი იმ დიდი ქალაქების გუნდებს შორის იმართებოდა, სადაც იმ დროისთვის დიდი ბაზრობები ტარდებოდა და ფეხბურთის პოპულარიზაციასთან ერთად ბაზრობაზე ხალხის მიზიდვასა და ფინანსურ მოგებას ისახავდა მიზნად. 1960-იანი წლების ბოლოსათვის ბაზრობათა თასი ძალიან პოპულარული გახდა და საჭირო იყო მისი ორგანიზაციულ ჩარჩოში მოქცევა. ეს მისი უეფა-მ ითავა და 1971–72 წლებში პირველად გაიმართა ტურნირი „უეფა-ს თასის“ სახელით. გათამაშების პირველი გამარჯვებული ინგლისური „ტოტენჰემ ჰოტსპური“ გახდა, რომელმაც თანამემამულე „ვულვერჰემპტონ უონდერერსი“ ორმატჩიან დუელში დაამარცხა.

ტრადიციულად, უეფა-ს თასზე ეროვნული ჩემპიონატების ვიცე-ჩემპიონები მონაწილეობდნენ, თუმცა 1999 წელს, მას შემდეგ რაც უეფა-ს თასების მფლობელთა თასი გაუქმდა, ეროვნულ სათასო პირველობების გამარჯვებული კლუბებმაც უეფა-ს თასზე დაიწყეს ასპარეზობა. დაარსებიდან 2004 წლამდე ტურნირი ოლიმპიური სისტემით ტარდებოდა, 2004–05 წლების სეზონიდან კი დაემატა ჯგუფური ეტაპიც: ფინალურ ეტაპზე გასული 40 გუნდი 8 5-გუნდიან ჯგუფებად იყოფოდა; ჯგუფების გამარჯვებული მეორე-ადგილოსანი და მესამე-ადგილოსანი კი შემდეგ ეტაპზე განაგრძობდნენ ასპარეზობას.

2009–10 წლებიდან ტურნირს სახელი გადაერქვა და ეწოდა „უეფა-ს ევროპა ლიგა“^[5]. შეიცვალა ფორმატიც: ჯგუფურ ეტაპზე 48 გუნდი მონაწილეობს და 12 4-გუნდიან ჯგუფებად ნაწილდება. ჯგუფების გამარჯვებულები და მეორე ადგილოსნები შემდეგ ეტაპზე გადიან, სადაც უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგის ჯგუფური ეტაპის მესამე ადგილოსნები ემატებათ და ოლიმპიური სისტემით განაგრძობენ ასპარეზობას.

პრიზები

თასი

თასი 15 კილოგრამს იწონის და ის 1972 წელს მილანში დაამზადა კომპანია ბერტონიმ. 2009 წლიდან თასს, რომელიც ყოველ წელს წარმოდგენილია დაჯილდოების ცერემონიალზე, ყოველთვის იტოვებს უეფა. ორიგინალი თასის სრული ზომის ასლი კი გადაეცემა გამარჯვებულ კლუბს. ევროპა ლიგის გამარჯვებულ კლუბს გადაეცემა 40 ოქროს მედალი, ხოლო მეორე ადგილზე კლუბს 40 ვერცხლის მედალი^[6].

საპრიზო თანხა

2018–19 წლების სეზონის მიხედვით, ჯგუფურ ეტაპზე გასვლისთვის გუნდი ჯილდოვდება 2,920,000 ევროთი. ჯგუფურ ეტაპზე გამარჯვება ფასდება 570,000 ევროდ, ფრე 190,000-ით. თითოეული ჯგუფის გამარჯვებული იღებს 1,000,000 ევროს, ხოლო მეორე ადგილოსანი 500,000-ს. 1/32 ეტაპზე გასული გუნდი დამატებით იღებს 500,000 ევროს, 1/16-ში 1,000,000-ს, მეოთხედფინალისტი 1,5 მილიონს, ხოლო ნახევარფინალისტი 2.4 მილიონს. ფინალისტი გუნდი იღებს 4.5 მილიონს, ხოლო ჩემპიონი კი 8.5 მილიონ ევროს^[7].

• პირველი საკვალიფიკაციო ეტაპი: 240,000 ევრო
• მეორე საკვალიფიკაციო ეტაპი: 260,000 ევრო
• მესამე საკვალიფიკაციო ეტაპი: 280,000 ევრო
• პლეი-ოფიდან გამოვარდნა: 300,000 ევრო
• ჯგუფურ ეტაპზე გასვლა: 2,920,000 ევრო
• ჯგუფური მატჩის მოგება: 570,000 ევრო
• ჯგუფურ მატჩში ფრეზე გაყრა: 190,000 ევრო
• ჯგუფში პირველი ადგილის დაკავება: 1,000,000 ევრო
• ჯგუფში მეორე ადგილის დაკავება: 500,000 ევრო
• 1/32 ეტაპი: 500,000 ევრო
• 1/16 ეტაპი: 1,100,000 ევრო
• 1/4 ფინალი: 1,500,000 ევრო
• ნახევარფინალი: 2,400,000 ევრო
• ფინალისტი: 4,500,000 ევრო
• ჩემპიონი: 8,500,000 ევრო

ფინალები

სეზონი	ქვეყანა	გამარჯვებული	ანგარიში	დამარცხებული	ქვეყანა
1971–72		ტოტენჰემ ჰოტსპური (1)	2–1; 1–1	ვულვერჰემპტონ უონდერერსი
1972–73		ლივერპული (1)	3–0; 0–2	ბორუსია მენხენგლადბახი
1973–74		ფეიენოორდი (1)	2–2; 2–0	ტოტენჰემ ჰოტსპური
1974–75		ბორუსია მენხენგლადბახი (1)	0–0; 5–1	ტვენტე
1975–76		ლივერპული (2)	3–2; 1–1	ბრიუგე
1976–77		იუვენტუსი (1)	1–0; 1–2	ატლეტიკ ბილბაო
1977–78		პსვ (1)	0–0; 3–0	ბასტია
1978–79		ბორუსია მენხენგლადბახი (2)	1–1; 1–0	ცრვენა ზვეზდა
1979–80		აინტრახტი ფრანკფურტი (1)	2–3; 1–0	ბორუსია მენხენგლადბახი
1980–81		იფსუიჩ თაუნი (1)	3–0; 2–4	აზ ალკმაარი
1981–82		გეტებორგი (1)	1–0; 3–0	ჰამბურგი
1982–83		ანდერლეხტი (1)	1–0; 1–1	ბენფიკა
1983–84		ტოტენჰემ ჰოტსპური (2)	1–1; 1–1 დ.დ; პენ.4–3	ანდერლეხტი
1984–85		რეალ მადრიდი (1)	3–0; 0–1	ვიდეოტონი
1985–86		რეალ მადრიდი (2)	5–1; 0–2	კელნი
1986–87		გეტებორგი (2)	1–0; 1–1	დანდი იუნაიტედი
1987–88		ბაიერ 04 ლევერკუზენი (1)	0–3; 3–0 დ.დ; პენ.3–2	ესპანიოლი
1988–89		ნაპოლი (1)	2–1; 3–3	შტუტგარტი
1989–90		იუვენტუსი (2)	3–1; 0–0	ფიორენტინა
1990–91		ინტერი (1)	2–0; 0–1	რომა
1991–92		აიაქსი (1)	2–2; 0–0	ტორინო
1992–93		იუვენტუსი (3)	3–1; 3–0	ბორუსია დორტმუნდი
1993–94		ინტერი (2)	1–0; 1–0	ზალცბურგი
1994–95		პარმა (1)	1–0; 1–1	იუვენტუსი
1995–96		ბაიერნი (1)	2–0; 3–1	ბორდო
1996–97		შალკე 04 (1)	1–0; 0–1 დ.დ; პენ.4–1	ინტერი
1997–98		ინტერი (3)	3–0	ლაციო
1998–99		პარმა (2)	3–0	მარსელი
1999–00		გალათასარაი (1)	0–0 დ.დ; პენ.4–1	არსენალი
2000–01		ლივერპული (3)	5–4 დ.დ	ალავესი
2001–02		ფეიენოორდი (2)	3–2	ბორუსია დორტმუნდი
2002–03		პორტუ (1)	3–2 დ.დ	სელტიკი
2003–04		ვალენსია (1)	2–0	მარსელი
2004–05		ცსკა მოსკოვი (1)	3–1	სპორტინგი ლისაბონი
2005–06		სევილია (1)	4–0	მიდლზბრო
2006–07		სევილია (2)	2–2 დ.დ; პენ.3–1	ესპანიოლი
2007–08		ზენიტი (1)	2–0	რეინჯერსი
2008–09		შახტარი დონეცკი (1)	2–1 დ.დ	ვერდერი
2009–10		ატლეტიკო მადრიდი (1)	2–1 დ.დ	ფულემი
2010–11		პორტუ (2)	1–0	ბრაგა
2011–12		ატლეტიკო მადრიდი (2)	3–0	ატლეტიკ ბილბაო
2012–13		ჩელსი (1)	2–1	ბენფიკა
2013–14		სევილია (3)	0–0 დ.დ; პენ.4–2	ბენფიკა
2014–15		სევილია (4)	3–2	დნიპრო
2015–16		სევილია (5)	3–1	ლივერპული
2016–17		მანჩესტერ იუნაიტედი (1)	2–0	აიაქსი
2017–18		ატლეტიკო მადრიდი (3)	3–0	მარსელი
2018–19		ჩელსი (2)	4-1	არსენალი

სტატისტიკა და რეკორდები

კლუბების მიხედვით

კლუბი	გამარჯვებული	ფინალისტი	გამარჯვებული	ფინალისტი
სევილია	6	0	2006, 2007, 2014, 2015, 2016, 2020
იუვენტუსი	3	1	1977, 1990, 1993	1995
ინტერი	3	1	1991, 1994, 1998	1997
ლივერპული	3	1	1973, 1976, 2001	2016
ატლეტიკო მადრიდი	3	0	2010, 2012, 2018
ბორუსია მენხენგლადბახი	2	2	1975, 1979	1973, 1980
ტოტენჰემ ჰოტსპური	2	1	1972, 1984	1974
ფეიენორდი	2	0	1974, 2002
გეტებორგი	2	0	1982, 1987
რეალ მადრიდი	2	0	1985, 1986
პარმა	2	0	1995, 1999
პორტუ	2	0	2003, 2011
ჩელსი	2	1	2013, 2019
აიაქსი	1	1	1992	2017
პსვ	1	0	1978
აინტრახტი ფრანკფურტი	1	0	1980
იფსუიჩ თაუნი	1	0	1981
ბაიერ 04 ლევერკუზენი	1	0	1988
ნაპოლი	1	0	1989
ბაიერნი	1	0	1996
შალკე 04	1	0	1997
გალათასარაი	1	0	2000
ვალენსია	1	0	2004
ცსკა	1	0	2005
ზენიტი	1	0	2008
შახტარი დონეცკი	1	0	2009
ანდერლეხტი	1	0	1983	1984
მანჩესტერ იუნაიტედი	1	0	2017
ბენფიკა	0	3		1983, 2013, 2014
მარსელი	0	3		1999, 2004, 2018
ატლეტიკ ბილბაო	0	2		1977, 2012
ესპანიოლი	0	2		1988, 2007
ბორუსია დორტმუნდი	0	2		1993, 2002
არსენალი	0	2		2000, 2019
ვულვერჰემპტონ უონდერერსი	0	1		1972
ტვენტე	0	1		1975
ბრიუგე	0	1		1976
ბასტია	0	1		1978
ცრვენა ზვეზდა	0	1		1979
აზ ალკმაარი	0	1		1981
ჰამბურგი	0	1		1982
ვიდეოტონი	0	1		1985
კელნი	0	1		1986
დანდი იუნაიტედი	0	1		1987
შტუტგარტი	0	1		1989
ფიორენტინა	0	1		1990
რომა	0	1		1991
ტორინო	0	1		1992
ზალცბურგი	0	1		1994
ბორდო	0	1		1996
ლაციო	0	1		1998
ალავესი	0	1		2001
სელტიკი	0	1		2003
სპორტინგი ლისაბონი	0	1		2005
მიდლზბრო	0	1		2006
რეინჯერსი	0	1		2008
ვერდერი	0	1		2009
ფულემი	0	1		2010
ბრაგა	0	1		2011
დნიპრო	0	1		2015

ქვეყნების მიხედვით

ქვეყნების მიხედვით ყველაზე მეტი გამარჯვებული ესპანეთს ჰყავს. ესპანურმა გუნდებმა 11-ჯერ მოახერხეს უეფას თასისა და ევროპა ლიგის მოგება და 5-ჯერ ფინალში დამარცხდნენ. სულ 11 ქვეყნის წარმომადგენლებმა მოახერხეს თასის მოპოვება.

ქვეყანა	გამარჯვებული	ფინალისტი
ესპანეთი	11	5
იტალია	9	6
ინგლისი	9	7
გერმანია	6	8
ნიდერლანდები	4	3
პორტუგალია	2	5
შვედეთი	2	0
რუსეთი	2	0
ბელგია	1	2
უკრაინა	1	1
თურქეთი	1	0
საფრანგეთი	0	5
შოტლანდია	0	3
ავსტრია	0	1
იუგოსლავია	0	1
უნგრეთი	0	1

ყველაზე მეტი გოლი

შეიცავს საკვალიფიკაციო მატჩებს^[8]

ჰენრიკ ლარსონს ყველაზე მეტი გოლი აქვს გატანილი ტურნირის ისტორიაში.

პოზიცია	ეროვნება	მოთამაშე	გოლი
1		ჰენრიკ ლარსონი	40
2		კლას-იან ჰუნტელარი	34
3		რადამელ ფალკაო	31
		არიც ადურისი
4		დიტერ მიულერი	29
5		შოთა არველაძე	27
6		ალესანდრო ალტობელი	25
		მლადენ პეტრიჩი
7		კლაუდიო პისარო	24

მუქი შრიფტით მოცემულია მოქმედი ფეხბურთელები.

გამარჯვებული მწვრთნელები

სეზონი		გამარჯვებული[9]		კლუბი
1971–72		ბილ ნიკოლსონი		ტოტენჰემ ჰოტსპური
1972–73		ბილ შენკლი		ლივერპული
1973–74		ვილ კურვერი		ფეიენორდი
1974–75		ჰენეს ვაისვაილერი		ბორუსია მენხენგლადბახი
1975–76		ბობ პეისლი		ლივერპული
1976–77		ჯოვანი ტრაპატონი		იუვენტუსი
1977–78		კეს რეივერსი		პსვ
1978–79		უდო ლატეკი		ბორუსია მენხენგლადბახი
1979–80		ფრიდელ რაუში		აინტრახტი ფრანკფურტი
1980–81		ბობი რობსონი		იფსუიჩ თაუნი
1981–82		სვენ-იორან ერიქსონი		გეტებორგი
1982–83		პოლ ვან ჰიმსტი		ანდერლეხტი
1983–84		კიტ ბარკინშოუ		ტოტენჰემ ჰოტსპური
1984–85		ლუის მოლოვნი		რეალ მადრიდი
1985–86		ლუის მოლოვნი (2)		რეალ მადრიდი
1986–87		გუნდერ ბენგტსონი		გეტებორგი
1987–88		ერიხ რიბეკი		ბაიერ 04 ლევერკუზენი
1988–89		ოტავიო ბიანკი		ნაპოლი
1989–90		დინო ძოფი		იუვენტუსი
1990–91		ჯოვანი ტრაპატონი (2)		ინტერი
1991–92		ლუი ვან გალი		აიაქსი
1992–93		ჯოვანი ტრაპატონი (3)		იუვენტუსი
1993–94		ჯამპიერო მარინი		ინტერი
1994–95		ნევიო სკალა		პარმა
1995–96		ფრანც ბეკენბაუერი		ბაიერნი
1996–97		ჰუბ სტევენსი		შალკე 04
1997–98		ლუიჯი სიმონი		ინტერი
1998–99		ალბერტო მალეზანი		პარმა
1999–2000		ფათიჰ თერიმი		გალათასარაი
2000–01		ჟერარ ულიე		ლივერპული
2001–02		ბერტ ვან მარვეიკი		ფეიენორდი
2002–03		ჟოზე მოურინიო		პორტუ
2003–04		რაფაელ ბენიტესი		ვალენსია
2004–05		ვალერი გაზაევი		ცსკა მოსკოვი
2005–06		ხუანდე რამოსი		სევილია
2006–07		ხუანდე რამოსი (2)		სევილია
2007–08		დიკ ადვოკატი		ზენიტი
2008–09		მირჩა ლუჩესკუ		შახტარი დონეცკი
2009–10		კიკე სანჩეს ფლორესი		ატლეტიკო მადრიდი
2010–11		ანდრე-ვილაშ ბოაში		პორტუ
2011–12		დიეგო სიმეონე		ატლეტიკო მადრიდი
2012–13		რაფაელ ბენიტესი (2)		ჩელსი
2013–14		უნაი ემერი		სევილია
2014–15		უნაი ემერი (2)		სევილია
2015–16		უნაი ემერი (3)		სევილია
2016–17		ჟოზე მოურინიო (2)		მანჩესტერ იუნაიტედი
2017–18		დიეგო სიმეონე (2)		ატლეტიკო მადრიდი
2018–19		მაურიციო სარი		ჩელსი

ყველაზე ტიტულოვანი მწვრთნელები

მწვრთნელი	ჩემპიონი	სეზონები
ჯოვანი ტრაპატონი	3	1977, 1991, 1993
უნაი ემერი		2014, 2015, 2016
ლუის მოლოვნი	2	1985, 1986
რაფაელ ბენიტესი		2004, 2013
ხუანდე რამოსი		2006, 2007
ჟოზე მოურინიო		2003, 2017
დიეგო სიმეონე		2012, 2018

იხილეთ აგრეთვე

• საქალაქთაშორისო ბაზრობათა თასი

რესურსები ინტერნეტში

• ოფიციალური საიტი (ინგლისური) (ფრანგული) (გერმანული) (რუსული) (ესპანური) (იტალიური) (პორტუგალიური) (იაპონური)
• უეფა-ს ევროპა ლიგა Facebook-ზე
• უეფა-ს ევროპა ლიგა Twitter-ზე
• UEFA Cup