Еуропадағы ел From Wikipedia, the free encyclopedia
Ұлыбритания (ағылш. Great Britain), немесе Біріккен Патшалық (United Kingdom, қысқартылған: UK), толық ресми аталуы — Ұлыбритания және Солтүстік Ирландия Біріккен Патшалығы (ағылш. The United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland) — Еуропаның солтүстік-батысында, Британ аралдарында (ең ірісі — Ұлыбритания), Ирландия аралының солтүстік-шығыс бөлігі мен ұсақ аралдарда орналасқан мемлекет.
Ұлыбритания және Солтүстік Ирландия Біріккен Патшалығы ағылш. United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland | |||||
| |||||
Ұран: «Dieu et mon droit» «Құдайым және құқығым» | |||||
Әнұран: «God Save the King» «(Құдайым, Патшаны сақта)» (тыңдау ) | |||||
Ұлыбританияның орналасуы (қою жасыл):
— Еуропада (ашық жасыл және қою сұр) | |||||
Тарихы | |||||
---|---|---|---|---|---|
Құрылды | 1922 жыл (Ұлыбритания және Ирландия Біріккен Патшалығынан Ирланд Еркін мемлекетінің бөлуінен) | ||||
Мемлекеттік құрылымы | |||||
Ресми тілдері | ағылшын, валлий, гэльттік, скотс, корн, ирланд | ||||
Елорда | Лондон | ||||
Ірі қалалары | Лондон, Бирмингем, Лидс, Глазго, Белфаст, Манчестер, Эдинбург, Ливерпуль | ||||
Үкімет түрі | Парламенттік монархия | ||||
Патшасы Премьер-министрі Лорд-спикер Қауымдар спикері |
III Чарльз Кир Стармер Джон Макфолл лауазымы бос | ||||
Географиясы | |||||
Жер аумағы • Барлығы • % су беті |
Әлем бойынша 78 орын 242 495[1] км² 1,34 | ||||
Жұрты • Сарап (2019) • Санақ (2011) • Тығыздығы |
▲ 67 545 757[2] адам (22) 63 182 178[3] адам 270,7 адам/км² (50) | ||||
Экономикасы | |||||
ЖІӨ (АҚТ) • Қорытынды (2023) • Жан басына шаққанда |
▲ 3.871 трлн.[4] $ (10) ▲ 56,835[4] $ (28) | ||||
ЖІӨ (номинал) • Қорытынды (2023) • Жан басына шаққанда |
▲ 3.332 трлн.[4] $ (6) ▲ 48,912[4] $ (22) | ||||
АДИ (2021) | ▲ 0,929[5] (өте жоғары) (18) | ||||
Этнохороним | британдық, британдықтар, ұлыбританиялық | ||||
Валютасы | фунт стерлинг | ||||
Қосымша мәліметтер | |||||
Интернет үйшігі | .uk | ||||
ISO коды | GB | ||||
ХОК коды | GBR | ||||
Телефон коды | +44 | ||||
Уақыт белдеулері | +0 |
Құрлықтан Ла-Манш (Ағылшын каналы) және Па-де-Кале (Дувр) бұғаздары арқылы бөлінген. Аумағы 244, 11 мың км². Халқы 62,6 млн. (2004), астанасы — Лондон (7 млн.). Халқының 80%-ына жуығы ағылшындар, 15%-ы шотландтықтар, валлиліктер мен ирландықтар, 5%-ға жуығын Британ Достастығы елдерінен келген иммигранттар құрайды. Ағылшындар англикан мемлекеттік шіркеуі нанымдарын ұстанса, шотландтықтардың басым бөлігі — пресвитериандар, ирландықтар, негізінен католиктер, қалғандары ислам, т.б. діндерді ұстанады. Ұлыбританияда халықтың 89,4%-ы қалаларда тұрады.[6]
Ұлыбритания 4 әкімшiлік-саяси бөліктен (тарихи ұлттық облыстардан):
Бұған қоса Ұлыбританияның иеліктері:
Ұлыбритания Біріккен Корольдігі атауына қарамастан федерация емес, унитарлық мемлекет — парламенттік монархия болып табылады. Елдің жеке Конституциясы жоқ. Ұлыбритания заңдары көп ғасырлық конституциялық дәстүрлер мен Жоғарғы сот органдарының шешімдеріне (прецеденттердің) негізделген. Мемлекет басшысы — монарх, сот жүйесінің басшысы, жоғарғы бас қолбасшы болып табылады. Қазіргі патшайымы (королева) — Елизавета II (1952 жылдан). Жоғары заң шығарушы органы — екі палатадан (қауымдар және лордтар) тұратын парламент. Парламент құрамына патшайым да кіреді. Атқарушы билік премьер-министрдің қолында. Ресми тілі — ағылшын тілі. Ақша бірлігі — фунт-стерлинг. Ұлттық мерекесі — патшайымның туған күні (маусым айының екінші сенбісі).
Ұлыбританияны Атлант мұхитының Солтүстік және Ирланд теңіздері, Ла-Манш, Па-де-Кале, Солтүстік және Қасиетті Георг бұғаздары қоршап жатыр. Жағалаулары шығанақтармен күшті тілімделген (солт-нде фьордтар, оңт-нде эстуарийлер). Неғұрлым үлкен түбектері — Уэльс пен Корнуолл. Жер бедері оңтүстік пен оңтүстік-шығыс бөлігінде ойпатты жазық болып, батысында Уэльс түбегіндегі Кембрий тауларына (ең биік жері — Сноудон, 1085 м), Англияның солт-нде Пеннин (ең биік жері — Кроссфелл, 893 м) және Камберленд (ең биік жері — Скофелл, 978 м) тауларымен жалғасады. Елдің ең биік нүктесі — Бен-Невис тауы (1343 м). Ұлыбританияның солтүстік бөлігіндегі таулар мен көрікті көлдер өлкесі мұздықтар әсерінен тілімделіп, әр түрлі формаларға ие болған. Геология тұрғыдан алғанда жері түгел дерлік (тек ең қиыр оңт. бөлігі герцин қатпарлығы) каледон қатпарлығы алабында жатыр. Жер қойнауында тас көмір, темір, қалайы, т.б. түсті металдар сияқты қазба байлықтары мол. Елдің шығысында, Солтүстік т-дің жағалауларынан мұнай мен газдың ірі кен орындары табылған.
Ұлыбритания климатының теңіздік сипаты жыл бойғы қалың тұмандар мен өтімді желдер болатын орнықсыз ауа райының басым болуынан байқалады. Қысы өте ылғалды және қалыптағыдан тыс жұмсақ.
Ұлыбританияның ең ірі өзендері:
Оларда ірі теңіз порттары мен өнеркәсіп тораптары орналасқан. Ең ірі көлдері — Солтүстік Ирландиядағы Лох-Ней (аумағы 396 км², тереңд. 31 м-ге дейін) мен Шотландиядағы Лох-Ломонд пен Лох-Несс (аумағы 56 км², тереңд. 230 м-ге дейін). Таулы Шотландия мен Көлдер шеңберіндегі көлдердің табиғаты өте әсем, туристер демалатын орталықтар. Жазық бөлігінде ірі көлдер жоқ. Бірақ мұнда бұрын шымтезек өндірілген, құм, құмтас кеніштері болған жерлерде көптеген жасанды су қоймалары жасалған. Өсімдік жамылғысы кедей. Адамдардың ормандарды түп-тамырымен жоюы, батпақтарды құрғатуы мен кен орындарын игеруі жануарлар мен өсімдіктер дүниесінің түр құрамын өзгертті. Қазіргі уақытта ормандар ел аумағының тек 10%-ын ғана алып жатыр. Олар негізінен өзендердегі жазықтар мен тау беткейлерінің төм. белдеулерінде сақталған. Англия мен Уэльстегі тау баурайларында емен, қызыл қайың, шегіршін, шамшат өседі. Шотландияның солт-ндегі Грампиан тауларында және солт.-батыс таулы өлкесінде емен, шырша, қарағай аралас өскен ормандар, биігірек жерлерінде қарағай және қайың ормандары сақталған. Жазықтарды егін алқаптары мен шалғындар алып жатыр. Аң аулаудың қызу жүргізілуіне байланысты Британ аралдарында баяғыдан аю, жабайы шошқа мен ирланд маралы тәрізді көптеген ірі сүтқоректі аңдар қырғынға ұшырап, қасқыр зиянкес ретінде жойылды. Қазіргі кезде сүтқоректі жануарлардың тек 56 түрі ғана тіркелген. Оңт. Англияда еліктер, таулы аудандарда жабайы ешкілер кездеседі. Биік таулардан басқа жерлердегі ормандарды түлкілер мен борсықтар, қояндар, кірпі, жертесерлер мекендейді. Кәмшат кең тараған, оны кәсіптік жолмен аулайды. Ұсақ жыртқыштардан ақтышқан мен ақкіс көп. Уэльсте сасықкүзендер, Шотландия тауларында жабайы еур. мысықтар мен америка сусарлары өмір сүреді. Британ аралдарын құстардың 130 түрі мекендейді. Өзендері мен көлдері балықтардың көптеген түрлеріне бай. Өсімдіктер мен жануарлар дүниесінің жекелеген түрлерін қорғауға арналған 131 резерват ұйымдастырылған. Англия мен Уэльсте жалпы аумағы 12 мың км²-дей болатын 10 ұлттық бақ бар (ірілері Лейк-Дистрикт, Сноудония, Дартмур, Брекон-Биконе, т.б.).
Ұлыбритания аумағындағы адамзат тіршілігінің ежелгі іздері ерте және орта палеолит дәуірлеріне саяды. Соңғы қола және ерте темір дәуірінде (б.з.б. 800–700 жылдары) Ұлыбританияға құрлықтан кельттердің қоныс аударуы басталды. Кельттер өздерімен бірге темір ғасыры мәдениетінің белгілерін ала келді. Британиядағы кельттер мен кельттердің ықпалына ұшыраған халық шартты түрде бриттер деп аталады. Болашақ Рим императоры Ю.Цезарь Галлияны жаулап алған соң Британияға екі жорық жасады (б.з.б. 55–54 жылдар). Б.з. 60-жылдардың соңында Британия Рим империясының ең шеткі провинцияларының біріне айналды. 3 ғасырдың соңында Ұлыбританияға солтүстік герман тайпаларының (англдар, сакстер, юталар, фриздер) шапқыншылығы басталды. 5 ғасырдың бас кезінде Рим үстемдігі жойылып, Британия қайтадан тәуелсіз кельт аймақтарына бөлініп кетті. 8 ғасырда Даниядан келген нормандар елдің солтүстік-батыс бөлігін басып алды. Король Эгберт 9 ғасырда елдің үлкен бөлігін бір мемлекетке біріктіріп, ол Англия деп аталды. 1066 жылы Британияның ұсақ корольдіктерін нормандық қолбасшы Вильгельм басып алып, біртұтас мемлекетке біріктірді.
Ұлыбритания — жоғары дамыған өнеркәсіпті ел. Ол халықаралық еңбек бөлінісінде өнеркәсіп өнімдерін шығарады. Қазіргі заманғы Ұлыбританияның экономикадағы рөлі тек өнеркәсіптік қана емес, сондай-ақ банкілік, сақтандыру, кемелерді жалға беру және басқа да іскерлік қызметтермен анықталады. Ұлттық жалпы өнімнің 30%-ға жуығы өңдеуші өнеркәсіп пен 45%-ы көлік пен байланыс, жеке сауда, сақтандыру, банкілер мен басқа да қаражат мекемелерін, денсаулық сақтау мен білім беруді қамтитын қызмет көрсету саласынан түседі. Өнеркәсіп өндірісінің жалпы көлемі бойынша Ұлыбритания дүние жүзінде бесінші орын (АҚШ, Жапония, Германия, Франциядан кейін) алады. Ұлыбритания өнеркәсібі негізінен сырттан әкелінген шикізаттарды пайдаланады. Бір жағынан Ұлыбритания өнеркәсібіне өндіріс пен еңбекті ұйымдастырудың озық технологиясы, ең жаңа құрал-жабдықтар мен басқарудың жетілдірілген әдістері қолданылатын қазіргі заманғы салалардың жылдам дамуы, екінші жағынан, ескі дәстүрлі салалардың артта қалуы тән.
Бірінші топқа электроника, жалпы және дәл машина жасау, химия өнеркәсібінің көптеген салалары, екіншіге — көмір өндіру, мақта-мата және жүн өнеркәсібі, кеме жасау, қара металлургия жатады. Ұлыбританиядағы өнеркәсіп орындарының негізгі бөлігі Лондоннан бастап Ланкаширге дейінгі, Батыс Йоркширден Глостерширге дейінгі графтықтарды қамтитын халық тығыз қоныстанған өнеркәсіптік белдеуде шоғырланған. Бұл белдеуден тыс жерлердегі аса ірі өнеркәсіптік аудандар — Оңт. Уэльс, Англияның солт.-шығысы мен Шотландияның орт. бөлігі. Өндірістің ескі, дәстүрлі салалары Шотландияның көпшілік бөлігінде, Солт. Ирландияда, Уэльсте, Англияның қиыр солт.-шығысы мен оңт.-батысының бір бөлігінде орналасқан. Ұлыбритания энергия ресурстарының қорлары жөнінен Еуропада 1-орын алады. Солтүстік т-нің шельфінде мұнай мен газдың көп мөлшері өндіріледі. Шетелдік шикізатпен жұмыс істейтін түсті металдар (аллюминий, мыс, қорғасын, мырыш) қорытатын кәсіпорындар негізінен ірі порттарда орналасқан. Өңдеуші өнеркәсіптің жетекші саласы — машина жасау. Көліктік машина жасаудың (жеңіл, жүк автомобиль, автобустар) орт-тары — Бирмингем, Ковентри, Үлкен Лондон, Лутон. Ұлыбритания аэроғарыштық өнеркәсібі жөнінен дүние жүзінде 4-орын (АҚШ, Германия, Франциядан кейін), дөңгелекті тракторлар шығарудан 1-орын алады. Елде 16 ірі мұнай өңдеу з-ты жұмыс істейді. Химия өнеркәсібі ғыл.-зерттеулерге негізделген өнім түрлерін, агрохимикаттар, пластмасса, дәрі-дәрмектер, хим. талшықтар мен синтет. каучук өндіруге маманданған. Қрі тамақ өнеркәсібі тағамдық концентраттар, кондитерлік және темекі өнімдерін, сусындар шығарады. Ұлыбритания алкогольдік ішімдіктердің дүниежүз. экспортының 20%-ын дайын (әсіресе, шотланд вискиі мен джин) береді. А. ш. өндірісі елдің азық-түлікке деген сұранысының 80%-ын қанағаттандырады.
Бұл салаға елдегі барлық жұмыс істейтіндердің 3%-ы қамтылған. А. ш. үшін ел аум-ның 24,8%-ы пайдаланылады. Ұлыбританияның табиғи жағдайлары егіншіліктен гөрі мал ш-ның дамуы үшін неғұрлым қолайлы. Сүтті, етті-сүтті ірі қара, шошқа, етті қой, құс өсіру дамыған. Егін ш-нда дәнді дақылдар (бидай, қара бидай) басым өсіріледі. Қант қызылшасы мен картоптан да мол өнім алынады. Курорттардың айналасында — көкөніс, бау-бақша өсіру, теңіздік азық-түліктер өндіру мен балық аулау дамыған. Ұлыбритания аралдық мемлекет болғандықтан шет елдерден тауарлар тасу мен сауда жүргізу теңіз және әуе көлігімен байланысты. Жалпы жүк айналымының 90%-ға жуығы теңіз көлігінің үлесіне тиеді. Батыс Мидлендтен басқа Ұ-ның барлық аудандары негізгі көліктік тораптардың қызметін атқаратын теңіз порттарымен тікелей немесе жанама түрде байланысқан.
Лондон қаласы — дүниежүзлік қаржы орталығы болып саналады. Ұлыбритания құрлықпен Ла-Манш бұғазының түбіне салынған туннельмен, екі т. ж. (1993 жылдан) паромымен (Дувр-Дюнкерк және Харидж-Остенде) және көптеген теңіздік және жолаушылар паромдарымен байланысқан. Экспортындағы дайын өнімдердің үлесі 80%-ды құрайды (машина жасаудың әр түрлі өнімдері, автоматты станоктар, авиақозғалтқыштар, көлік құралдары, аспаптар, хим. тауарлар, тамақ өнеркәсібінің өнімдері). Сырттан темір кентастарын, түсті және сирек металдар, фосфориттер, мақта, азық-түлік, дайын өнеркәсіп өнімдері мен жартылай дайын өнімдер алады. Ұлттық табыстың жан басына шаққандағы жылдық мөлш. 20700 АҚШ долларына тең (2004). NT компаниясының техникалық құралдар шығаратын зауыттары көбінесе осы қалада орналасқан. Олар 40-тан асады. Олардың бюджеттік қоры 1,7 трлн. АҚШ долларына тең. Бұл компания әлемдегі ең жас кәсіпкерлер арқылы құрылған. Қазіргі уақытта олар Қазақстан Республикасында тұрады. Олардың жас шамасы 19-20. Бұл компания екі адаммен басқарылатын тең төрағалы кампания. Times журналының 2011 жылғы сараптамасы бойынша әлемдегі ең үздік, жоғары қарқынмен дамып жатқан жас компания.
Қазақстан Республикасы мен Ұлыбритания арасындағы дипломатиялық қарым-қатынас 1992 жылдан бастап орнады. 1994 ж. 19 наурызда Қазақстан Республикасы мен Ұлыбритания арасында достық пен ынтымақтастық, экономикалық ынтымақтастық туралы бірлескен декларацияларына, білім, ғылым және мәдениет саласындағы ынтымақтастық туралы келісімге қол қойылды.
Шетелдік саяхатшы Ұлыбританияның ресми қызметтерімен ынтымақтасуға міндетті, бұл багаждағы барлық нәрселер туралы хабарлауды міндеттейді. Тасымалдау ережелері бұзылған жағдайда, жүктің кез келген бөлігі тәркіленуі мүмкін.[7]
Құрлықтан келген ағылшындардың арғы тегі — англо-сакстер өздерімен бірге ұрпақтан ұрпаққа ауызша беріліп отырған герман аңыздары мен жырларын алып келді. Христиан діні енгізілгеннен кейін ежелгі батырлық дастандар қағазға түсіріле бастады. 8–10 ғасырларда британдық негіздегі англо-сакстердің діни лирикасы, құдай ілімі жөніндегі еңбектері, жылнамалар пайда болды. 11–13 ғасырларда үш тілді әдебиет дамыды: шіркеу шығармалары латын, рыцарьлық өлеңдер мен дастандар француз, ағылшындық аңыз әңгіме, жырлар англо-сакс тілінде жазылды. 14-ші ғасырдың ортасында жалпы ұлттық ағылшын тілі қалыптасып, әр түрлі әлеуметтік топтардың өмірі мен тұрмысын бейнелейтін поэзия пайда болды. Франциямен болған Жүз жылдық соғыс пен Алқызыл және Ақ раушан соғысы кезеңінде халықтық поэзия-аңыздық, тарихи, шым-шытырық оқиғалы сипаттағы балладалар дами түсті. 16-шы ғасырдың бас кезінде ағылшын жазушыларының басқа елдердегі гуманистермен байланысы күшейді, Томас Мордың “Утопиясы” жарияланды. Лирикалық поэзияның негізін Т.Уайет, Х.Х. Сари, т.б. авторлар қалады. Эпостық поэзияның ең жоғары жетістігі Э.Спенсердің “Сиқыршылар патшайымы” (1590) атты поэмасы болды. Қилы оқиғаларға, тұрмыстық, малшылар тақырыбына арналған романдар жарық көрді. 17-ші ғасырдың бас кезінде эссе (Ф.Бэкон) мен мінездеу (Т.Овербери) жанрлары қалыптасты. 1548 ж. епископ Дж. Бейлдің “Король Джон” атты тұңғыш тарихи драмасы қойылды. 16-шы ғасырдың ортасында антикалық үлгілерге еліктеп жазылған Т.Нортон мен Т.Сэксвиллдің, Н.Юдаллдың трагедиялары мен комедиялары қойылды. 16-шы ғасырдың 2-ші жартысында өзіндік ұлттық драматургия қалыптасып, оның көрнекті өкілдері К.Марло (1564–1593), Р.Грин (1560–1592), Т.Кид (1558–1594), т.б. болды. Гуманистік драманың негізін Дж. Мили (1554–1606) қалады. Олардың шығармалары ұлы драматург У.Шекспирге игі ықпал етті. Ол Англия тарихына арналған пьеса-жылнамаларында (“Ричард ҚҚҚ”, “Генрих ҚV”, т.б.) тақ үшін күресті асқан шынайылықпен суреттеді. Шекспир шығармаларының шырқау шыңы оның трагедиялары (“Гамлет”, “Отелло”, “Король Лир”, “Макбет”, “Антоний және Клеопатра”, т.б.) болды. Талантты драматургтер тобына сатиралық комедиялардың авторы Б.Джонсон (ш. 1573–1637), Т.Хейвуд (ш. 1574 — 1641) және Т.Деккер (1609 — 66), Ф.Бомонт (ш. 1584–1616), Дж. Флетчер (1579–1625) енді. Ағылшын буржуазилық революциясы гуманистік драманың дамуын тоқтатып, ағылшын әдебиетінің жаңа кезеңінің бастамасы болды. Ағартушылық басты идеялық ағымға айналды. Әдебиеттегі біріншілік поэзиядан прозаға көшті. Д.Дефоның (1661–1731) “Робинзон Крузо” (1719) романында табиғатты бағындырған еңбек адамы, Дж. Свифттің (1667–1745) “Гулливердің саяхаттары” (1726) сатирасында сол кездегі Англияның өмірі суреттелді. Ағылшын романдары бүкіл еуропа әдебиетке ықпал етті. Р.Стилдің “Арлы ашыналар” (1722) атты сентиментальдық комедиясы, әсіресе, Дж. Лиллоның (1693–1739) “Лондон көпесі” (1731) атты трагедиясы драмада шынайы төңкеріс жасады. Әлеум. тұрмыстың күлкілі жағын әжуалаушы комедияның сатиралық ауқымы күшейіп, ол “Ұлы сөз мектебі” (1777) комедиясын жазған Р.Б. Шеридан (1751–1816) шығармаларында шарықтау шегіне жетті. Ағылшын романтиктерінің екінші ұрпағы — Дж. Т.Байрон (1788–1824), П.Б. Шелли (1792–1822), Дж. Китс (1795–1821) саяси консерватизмді батыл сынады. У.Блейктің (1757–1827) поэзиясына әлеум. утопизм тән болды. В.Скотт (1771–1832) тарихи роман жанрын дамытты. Ағылшын әдебиетінің жаңа кезеңі 19-шы ғасырдың 30-шы жылдары басталды. Романшы және публицист Т.Карлейль (1795–1881) романтизм тұрғысынан сол кездегі қоғамдық құрылысты сынға алды. Романтизмнен реализмге өту романшы әрі драматург Э. Дж. Булвер-Литтон (1803–1873) шығарм-нан байқалды. 30–60-шы жылдар сыншыл реализмнің гүлдену кезеңі болып, ол У.Диккенс (1812–1870), У.М. Теккерей (1811–1863), Ш.Бронте (1816–1855), Э.Гаскелл (1810–1865) романдарынан көрініс тапты.19-шы ғасырда роман жанры басым болғанымен, поэзия да дамыды. Э.Фицджеральд Омар Хайямның шығармаларын аударды. О.Уайльд (1854–1900) декаденттік, символизм элементтері бар шығармаларымен танылды. Ағылшын символизмінің аса көрнекті өкілі, ирландық У.Б. Йитс (1865–1939) болды. 19-шы ғасырдың соңғы онжылдығы мен 20-шы ғасырдың бас кезі сыншыл реализмнің аса күшеюімен ерекшеленді. Б.Шоудың (1856–1950) пьесаларында қоғамды қайта құру идеялары қозғалды.
Реалистік тұрмыстық драма Дж. Голсуорсидің (“Күміс портсигар”, 1906), Х.Гренвилл-Баркердің (1877–1946) пьесаларында орын алды. Г. Дж. Уэллстің (1866–1946) әлеум.-фантаст. және филос. романдарына индустрияландыру процесі өзек болды. Голсуорси (1867–1933) “Форсайттар туралы сага” атты трилогиясын бір отбасының тарихына арнады. Реалистік роман мен новелла дәстүрлерін У.Сомерсет Моэм (1874–1965); Э.М. Форстер (1879–1970), А.Э. Коппард (1878–1957), Кэтрин Мэнсфилд (1888–1923) жалғастырды.
Теңіз саяхаттарының романтикасы мен ерекше елдерді сезімтал психологизммен суреттеген Дж.Конрад (1857–1924) шығармалары ерекше көрінді. 2-ші Дүниежүзілік соғыстан кейін романшылардың жаңа ұрпағы пайда болды. Айрис Мердоктың “Тор астында” (1954), “Алқызыл мен жасыл” (1965), т.б. романдары реализмге ойысты. Б.Д. Дэвидсонның (“Өзен жағалаулары”, 1956), Д.Стюарттың (“Сай келмейтін ағылшын”, 1954) шығармалары отаршылдық саясатқа қарсы бағытталды. Д.Томас (1914–1953) модернистік поэзияның елеулі өкілі ретінде танылды. 60-шы жылдары философия мен ғыл. жаратылыстану тақырыбына К.Уилсонның “Ми арамтамақтары” (1967), “Философиялық тас” (1969) романдары жазылды. Ұ. әдебиетінен Шекспирдің “Сонеттер” (1970), Дефоның “Робинзон Крузо” (1935, 1937, 1963), Свифттің “Гулливердің саяхаттары” (1951), Дж. Байронның “Таңдамалы шығармалары” (1969), “Еврей саздары” (1965), т.б. кітаптар қазақ тілінде жарық көрді.Сонымен қатар қазақ әдебиетінің көрнекті өкілі Жолжанов Бағдаттың "Аспанға қараймын" атты еңбегі көпшілік қауымды қызықтыруда.
Көп ғасырлық даму нәтижесінде Ұлыбритания өнерінің сипатты ерекшеліктері — дәстүрлерінің орнықтылығы, тұрмыс және баспанамен тығыз байланыстылығы, қоршаған орта мен табиғат көріністерін тап басып, тамаша үйлестіру қалыптасты. Ұ-да энеолит пен қола ғасырларының аса ірі әдеттен тыс күрделі және біртұтас мегалитті кешендер (Стонхендж, Эйвбери),
Ежелгі халықтық ауызша ән-жыр дәстүрлерін жалғастырушылар халық жыршылары мен батырлық дастандарды шығаратын — бардтар болды. Англияда христиан діні орныққаннан кейін (7 ғ-дың 2-жартысы) кәсіпқой саз өнері дами бастады. Орта ғасырларда ағылшын шіркеулік музыкасында католиктік хорал басым болды.
Ұлыбритания киносы 1889 жылдан бастау алады. Алғашқы фильм бар-жоғы бірнеше секундқа созылды.
Хичкоктың шым-шытырық оқиғаларға негізделген фильмдері (“Өте көп білген адам”, 1933, “39 қадам”, 1935, “Ханым жоғалып кетеді”, 1938) көпшілікке танымал болды. 2-дүниежүз. соғыс жылдары Ұ-да деректі фильм түсіру дамыды.
Лондонда 1933 жылдан бастап кино саласындағы ғылылми-зерттеу және насихат жұмысының орталығы — Британ кино институты жұмыс істейді. Жыл сайын Эдинбург пен Лондонда кинофестивальдар өткізіліп тұрады.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.